جدول 7-3 تیمارهای مختلف آزمایش تولید کالوس در محیط کشت B5 …………………………………………………………………………43
جدول 8-3 تیمارهای مختلف باززایی غیرمستقیم ………………………………………………………………………………………………………………..44
جدول 9-3 تیمارهای مختلف باززایی مستقیم ……………………………………………………………………………………………………………………..45
جدول 10-3 تیمارهای مختلف ریشه زایی در محیط کشت MS ……………………………………………………………………………………….46
جدول 11-3 تیمارهای مختلف ریشه زایی در محیط کشت MSنیم قدرت ……………………………………………………………………..46
جدول 1-4 تجزیه واریانس اثرات تیمارهای گندزدایی بر درصد آلودگی بذرهای نخود شیرین ………………………………………….49
جدول 2-4 تجزیه واریانس درصد جوانه زنی بذرهای نخود شیرین تحت تاثیر محیط کشت و شرایط روشنایی ………………51
جدول 3-4 تجزیه واریانس برخی صفات اندازه گیری شده تحت تاثیر نوع محیط کشت پرآوری شاخساره و نوع ریزنمونه54
جدول 4-4 تجزیه واریانس شاخص وزن کالوس در آزمایش کالوس زایی …………………………………………………………………………..59
جدول 5-4 اثر برهمکنش نوع محیط کشت پایه، ریزنمونه و هورمون بر وزن کالوس …………………………………………………………64
جدول 6-4 تجزیه واریانس خصوصیات شاخساره نخود شیرین در اندام زایی غیرمستقیم ………………………………………………….66
جدول 7-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه، محیط کشت کالوس زا و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره ……………………..73
جدول 8-4 اثر برهمکنش ریزنمونه، محیط کشت کالوس زا و محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره ……………………………..80
جدول 9-4 تجزیه واریانس شاخص های تعداد شاخساره و طول شاخساره تحت تاثیر تیمارهای مختلف اندام زایی مستقیم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….82
جدول 10-4 تجزیه واریانس تعداد ریشه و طول ریشه در آزمایش ریشه زایی از شاخساره ……………………………………………….88
جدول 11-4 تجزیه واریانس درصد زنده مانی، طول شاخساره و طول ریشه در آزمایش سازگاری ……………………………………94
((فهرست تصاویر و نمودارها))
عنوان صفحه
شکل 1-4 جوانه زنی بذر نخود شیرین در شرایط کشت درون شیشهای …………………………………………………………………………….53
شکل 2-4 مراحل تشکیل کالوس (الف: مرحله اولیه تولید کالوس از ریزنمونه میان گره ساقه در محیط کشت MS همراه با 2 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP، ب: تولید کالوس از ریزنمونه ریشه در محیط کشت MS همراه با 3 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP، ج: تولید کالوس از ریزنمونه میان گره در محیط کشت B5 حاوی 2 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP، د: تولید کالوس در محیط کشت MS حاوی 2 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP) …………………………………………………………………………………65
شکل 3-4 الف و ب: مراحل اولیه تشکیل شاخساره از کالوس، ج: تشکیل شاخساره کامل در محیط کشت اندام زایی MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر TDZ…………………………………………………………………………………………………………………………………………..74
شکل 4-4 تشکیل شاخساره از کالوس(الف: در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر TDZ، ب: در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر TDZ، ج: در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر BAP + 1/0 میلی گرم در لیتر NAA، د: در محیط کشت 1 میلی گرم در لیتر BAP +1/0 میلی گرم در لیتر NAA) ………………………………….81
شکل 5-4 تشکیل شاخساره در آزمایش اندام زایی مستقیم از ریزنمونه میان گره ساقه در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر TDZ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….87
شکل 6-4 اندام زایی مستقیم در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیترBAP + 5/0 میلی گرم در لیتر KIN ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………87
شکل 7-4 ریشه زایی در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر IBA ………………………………………………………………….93
شکل 8-4 ریشه زایی در محیط کشت ½ MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر IBA ……………………………………………………………93
شکل 9-4 کشت گیاهک های تولید شده در بسترهای سازگاری و ایجاد پوشش پلاستیک (الف: بستر کوکوپیت، ب: بستر پرلیت) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96
شکل 10-4 روند باز کردن تدریجی پوشش پلاستیک (الف: پس از گذشت 2 هفته، ب: پس از گذشت 3 هفته) …………….96
شکل 11-4 انتقال گیاهک ها به گلدان و نگهداری در شرایط آب و هوایی گلخانه …………………………………………………………….98
نمودار 1-4 اثر نوع تیمار گندزدایی بر شاخص درصد آلودگی بذور نخود شیرین کشت شده در محیط کشت …………………50
نمودار 2-4 اثر محیط کشت بر درصد جوانه زنی بذرها ………………………………………………………………………………………………………..51
نمودار 3-4 اثر شرایط روشنایی بر درصد جوانه زنی بذرها …………………………………………………………………………………………………..52
نمودار 4-4 برهمکنش اثر محیط کشت و شرایط روشنایی بر درصد جوانه زنی بذرها ……………………………………………………….53
نمودار 5-4 اثر نوع ریزنمونه بر تعداد شاخساره در محیط کشت پرآوری …………………………………………………………………………….54
نمودار 6-4 اثر محیط کشت پرآوری بر تعداد شاخساره ……………………………………………………………………………………………………….55
نمودار7-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه و نوع محیط کشت پرآوری بر شاخص تعداد شاخساره ………………………………………….56
نمودار 8-4 اثر نوع ریزنمونه بر طول شاخساره در محیط کشت پرآوری شاخساره ……………………………………………………………..57
نمودار 9-4 اثر نوع محیط کشت پرآوری بر طول شاخساره در پرآوری شاخساره ……………………………………………………………….57
نمودار 10-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه و نوع محیط کشت پرآوری بر طول شاخساره ……………………………………………………58
نمودار 11-4 اثر محیطهای کشت MS و B5 بر وزن کالوس …………………………………………………………………………………………….60
نمودار 12-4 اثر نوع ریزنمونه بر وزن کالوس ………………………………………………………………………………………………………………………..60
نمودار 13-4 اثر غلظت تنظیم کننده های رشد بر وزن کالوس …………………………………………………………………………………………..61
نمودار 14-4 اثر برهمکنش نوع محیطهای کشت MS و B5 و ریزنمونه بر وزن کالوس ………………………………………………….62
نمودار 15-4 اثر برهمکنش نوع محیطهای کشت MS و B5 و هورمون بر وزن کالوس …………………………………………………..62
نمودار 16-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه و هورمون بر وزن کالوس …………………………………………………………………………………….63
نمودار 17-4 اثر ریزنمونه کالوس بر تعداد شاخساره …………………………………………………………………………………………………………….67
نمودار 18-4 اثر محیط کشت کالوس زا بر تعداد شاخساره ………………………………………………………………………………………………….68
نمودار 19-4 اثر محیط کشت اندام زا بر تعداد شاخساره ……………………………………………………………………………………………………..69
نمودار 20-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت کالوس زا بر تعداد شاخساره ……………………………………………………………..70
نمودار 21-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره …………………………………………………………………71
نمودار 22-4 اثر برهمکنش محیط کشت کالوس زا و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره ………………………………………….72
نمودار 23-4 اثر ریزنمونه بر طول شاخساره ………………………………………………………………………………………………………………………….75
نمودار 24-4 اثر محیط کشت کالوس زا بر طول شاخساره ………………………………………………………………………………………………….76
نمودار 25-4 اثر محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره ……………………………………………………………………………………………………..76
نمودار 26-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت کالوس زا بر طول شاخساره ………………………………………………………………77
نمودار 27-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره ………………………………………………………………….78
نمودار 28-4 اثر محیط کشت کالوس زا و اندام زا بر طول شاخساره …………………………………………………………………………………..79
نمودار 29-4 اثر ریزنمونه بر تعداد شاخساره در باززایی مستقیم …………………………………………………………………………………………83
نمودار 30-4 اثر محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره در باززایی مستقیم ……………………………………………………………………..83
نمودار 31-4 برهمکنش اثر ریزنمونه و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره در باززایی مستقیم ………………………………….84
نمودار32-4 اثر ریزنمونه بر طول شاخساره در باززایی مستقیم …………………………………………………………………………………………..85
نمودار 33-4 اثر محیط کشت باززایی بر طول شاخساره در باززایی مستقیم ………………………………………………………………………85
نمودار 34-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره در باززایی مستقیم ………………………………….86
نمودار35-4 اثر غلظت محیط کشت بر تعداد ریشه ……………………………………………………………………………………………………………..89
نمودار 36-4 اثر غلظت هورمون بر تعداد ریشه …………………………………………………………………………………………………………………….89
نمودار 37-4 اثر برهمکنش غلظت محیط کشت پایه و غلظت هورمون بر تعداد ریشه ………………………………………………………90
نمودار 38-4 اثر غلظت محیط کشت بر طول ریشه ……………………………………………………………………………………………………………..91
نمودار 39-4 اثر غلظت هورمون بر طول ریشه ……………………………………………………………………………………………………………………..91
نمودار 40-4 اثر برهمکنش غلظت محیط کشت MS و غلظت هورمون بر طول ریشه ……………………………………………………..92
نمودار 41-4 اثر بستر کشت سازگاری بر درصد زنده مانی …………………………………………………………………………………………………..95
نمودار 42-4 اثر بستر کشت سازگاری بر طول شاخساره ……………………………………………………………………………………………………..95
نمودار 43-4 اثر بستر کشت سازگاری بر طول ریشه ……………………………………………………………………………………………………………97
این مطلب را هم بخوانید :
فصل اول
مقدمه و اهداف
فصل اول
مقدمه و اهداف
1-1 مقدمه
در چند دهه گذشته با انجام تحقیقات متعدد در زمینه زیست فن آوری[1] کشاورزی، این بخش دارای جایگاه مهم و با ارزشی شده است. این روش این امکان را فراهم می سازد که با بهره گرفتن از فنون مختلف از قبیل دست ورزی ژنتیکی[2]، کشت بافت[3] و کشت سلول گیاهی در شرایط درون شیشهای[4]، گیاهانی با ساختار ژنتیکی متفاوت و در نتیجه واریتههای با عملکرد بیشتر و مقاوم به آفات و بیماریها و علف های هرز و متحمل به تنشهای محیطی، تولید نماید (چاولا[5]، 2000). شیوه کشت بافت گیاهی طیف وسیعی از روشها را شامل می شود. از جمله این روشها، باززایی از بافتهای جنینی، قطعات سایر بافتها، کالوس، سلولهای جدا شده و یا پروتوپلاست را می توان نام برد. باززایی گیاهک[6] از طریق کشت بافت یک نیاز اساسی برای استفاده ژنتیک مولکولی است. یکی از روشهای کشت بافت، باززایی گیاهکها است که از طریق تشکیل گیاهکها با القاء ساقههای نابجا[7]، جنین های رویشی[8] و یا جوانههای جانبی[9] امکان پذیر می شود. در این صورت ساقههای نابجا یا جنین های رویشی از کالوس و یا به طور مستقیم از ریز نمونه بدست می آید (پیریک، 1985). این روش می تواند به منظور بهبود و اصلاح گیاهان[10]، تولید گیاهان عاری از عوامل بیماری زا یا پاتوژن[11]، نگهداری ژرم پلاسم[12]، تکثیر انبوه[13] و تولید و تکثیر همگروهها[14] (گیاهانی با ساختار ژنتیکی یکسان) مورد استفاده قرار می گیرد (لویولا و وازکوز[15]، 2006). روش های کشت بافت بر این حقیقت تاکید دارد که خیلی از سلول های گیاهی، پتانسیل و ظرفیت دارند که قادر به باززایی یک گیاه باشند که به آن توتی پوتنسی[16] می گویند (آکین آیدو و همکاران[17]، 2009). فاکتورهای مهمی که در کشت بافت باید مورد توجه قرار گیرند شامل موقعیت فیزیولوژی گیاه مادری، انتخاب ریزنمونه، مبدا و اندازه ریزنمونه[18]، انتخاب محیط کشت مناسب برای ریزنمونه، قطبیت و تعادل هورمونی در محیط کشت می باشند.
کشت بافت شامل مراحل زیر می باشد: الف) تهیه ریزنمونه و گندزدایی ریزنمونه، ب) تولید کالوس، ج) باززایی از کالوس (باززایی غیرمستقیم)، د) ریشه زایی، ه) سازگاری و انتقال به گلخانه (تاجی و همکاران، 2003). کالوس، تودهای از سلولهای پارانشیمی بی شکل با دیواره سلولی نازک است که در شرایط طبیعی و یا در محیط کشت درون شیشه ای به صورت سازمان نیافته رشد می کند. هنگامی که گیاه زخمی یا بریده می شود، در محل زخم کالوس تشکیل می شود (پیریک، 1985). در روش باززایی غیر مستقیم عموما تولید گیاهان با واسطه کالوس صورت می گیرد. یعنی ابتدا بافت ریز نمونه وادار به تشکیل کالوس می شود و سپس از کالوس اندام زایی صورت می گیرد (شریفی و همکاران، 1389).
معمولا از پنج گروه تنظیم کننده های رشد گیاهی[19] در کشت بافت، بیشتر از اکسینها[20]، سیتوکینینها[21] و جیبرلین[22] استفاده می شود (شریفی و همکاران، 1389). پرآوری شاخه[23]، یک مرحله از فرایند ریزازدیادی است که به عنوان یکی از مراحل اصلی علم بیوتکنولوژی در نظر گرفته می شود. این فرایند تولید ʾʾشاخه از جوانهʿʿ از زمان کشف سیتوکینین و ترکیبات شبه سیتوکینین از طریق ساخت مصنوعی به دست آمد (دامیانو و همکاران، 2000). در اندام زایی مستقیم[24]، قسمتی از بافت گیاه (ریزنمونه) جدا شده و در شرایط عاری از آلودگی به محیط کشت مناسب منتقل می شود. سپس با تغییر غلظت مواد تنظیم کننده رشد در محیط کشت، اندام مورد نظر تشکیل می شود
[1] Biotechnology
