«فهرست جداول»

جدول                                                                                        صفحه

جدول 1-1: سود حاصله از فروش رزماری 18

جدول 1-2: مجموع هزینه‌های كاشت، داشت و برداشت و هزینه زمین جهت كشت اسطوخودوس (یک هكتار) (1389) 27

جدول 4-1: جدول تجزیه واریانس داده‌ها برای تیمار حرارتی رزماری 61

جدول 4-2: جدول تجزیه واریانس داده‌ها در تیمار حرارتی در اسطوخودوس 61

جدول 4-3: تجزیه واریانس داده‌ها در تیمار اسید سولفوریک در رزماری 62

جدول 4-4: تجزیه واریانس داده‌ها در تیمار اسید سولفوریک در اسطوخودوس 62

جدول 4-5: تجزیه واریانس داده‌ها برای تیمار شوری در رزماری 63

جدول 4-6: تجزیه واریانس داده‌ها برای تیمار شوری در اسطوخودوس 63

جدول 4-7: همبستگی صفات در تیمار دمایی رزماری 75

جدول 4-8: همبستگی صفات در تیمار اسید سولفوریک رزماری 75

جدول 4-9: همبستگی صفات در تیمار شوری رزماری 75

جدول 4-10: همبستگی صفات در تیمار دمایی اسطوخودوس 76

جدول 4-11: همبستگی صفات در تیمار اسید سولفوریک اسطوخودوس 76

جدول 4-12: همبستگی صفات در تیمار شوری اسطوخودوس 76

جدول پیوست-1: مقایسه میانگین و تجزیه واریانس تیمار دمایی بر روی بذور اسطوخودوس 90

جدول پیوست-2: مقایسه میانگین تیمار دمایی بر روی بذور رزماری 90

جدول پیوست-3: مقایسه میانگین تیمار اسید سولفوریک بر روی بذور رزماری 90

جدول پیوست-4: مقایسه میانگین تیمار اسید سولفوریک بر روی بذور اسطوخودوس 90

جدول پیوست-5: مقایسه میانگین تیمار شوری بر روی بذور رزماری 90

جدول پیوست-6: مقایسه میانگین تیمار شوری بر روی بذور اسطوخودوس 91

جدول پیوست-7: میانگین جوانه‌زنی دو گیاه رزماری و اسطوخودوس نسبت به تیمار اسید سولفوریک 91

«فهرست نمودارها»

نمودار                                                                                      صفحه

نمودار 4-1: جوانه‌زنی دو گیاه رزماری و اسطوخودوس نسبت به تیمار حرارتی 65

نمودار 4-2: تغییرات طول ساقه چه و ریشه چه نسبت به تیمار حرارتی 66

نمودار 4-3: جوانه‌زنی بذور رزماری و اسطوخودوس در تیمار اسید سولفوریک 68

نمودار 4-4: تغییرات طول ریشه چه و ساقه چه بر روی بذر رزماری در تیمار اسید سولفوریک 69

نمودار 4-5: تغییرات طول ریشه چه و ساقه چه بر روی بذر اسطوخودوس در تیمار اسید سولفوریک 70

نمودار 4-6: نمودار درصد جوانه‌زنی نسبت به تیمار شوری در رزماری 72

نمودار 4-7: نمودار درصد جوانه‌زنی نسبت به تیمار شوری در اسطوخودوس 72

نمودار 4-8: طول ساقچه و ریشه چه مربوط به تیمار شوری بر روی بذور رزماری 73

نمودار 4-9: طول ساقچه و ریشه چه مربوط به تیمار شوری بر روی بذور اسطوخودوس 73

«فهرست شکل‌ها»

شکل                                                                                    صفحه

شکل پیوست-1: ترتیب لایه‌های بذر و بستر در تیمار دمایی درون یک ظرف بزرگ (Booner et al 1974) 92

چکیده

با توجه به اهمیت گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها و همچنین محدود بودن رویشگاه‌های طبیعی، کمی زادآوری و مصرف بی‌رویه، برنامه‌ریزی جهت کشت و اهلی کردن آنها بسیار ضروری به نظر می‌رسد.

شوری آب و خاک از مشکلات در حال افزایش جهان است که سطح وسیعی از کشور ما را نیز در بر
می‌گیرد. این تحقیق به منظور تعیین بهترین تیمار، جهت غلبه بر مشکل جوانه‌زنی و رفع خفتگی بذر گیاهان اسطوخودوس (Lavandula officinalis) و رزماری (Rosmarinus officinalis) و همچنین پیدا کردن بهترین تیمار برای جوانه‌زنی در بذور این گیاهان انجام گرفت. همچنین به منظور ارزیابی تحمل و تعیین مکانسیم‌های تحمل به شوری و تاثیر دماهای مختلف و اسید سولفوریک بر روی جوانه‌زنی بذور رزمای و اسطوخودوس؛ به همین منظور پژوهشی جهت بررسی تاثیر عوامل مختلف فیزیکوشیمیای بر جوانه‌زنی بذرهای گیاهان اسطوخودوس و رزماری آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 9 تکرار و 3 تیمار در آزمایشگاه مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) در کرج انجام شد. تحقیق در یک فضای سرپوشیده (اتاق) و در داخل پتری دیش انجام شد. بذر اصلاح شده رزماری و اسطوخودوس از مرکز تحقیقات کرج تهیه شد. در این تحقیق سعی شده تا با بهره گرفتن از تیمارهای مختلف به جوانه‌زنی سریع بذرهای اسطوخودوس و رزماری رسید. تیمارهای مورد مطالعه در این آزمایش؛ دما (4، 8، 24 درجه سانتی‌گراد) اسید سولفوریک (آب گرم، 15 دقیقه در اسید، 30 دقیقه در اسید)، شوری (غلظت صفر، 50، 100، 150 دسی زیمنس بر متر) بودند. با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS و استفاده از آزمون دانکن در سطح (P ≤ 0.05) جهت آنالیز داده‌ها و مقایسه میانگین‌ها استفاده شد. نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها در بین تیمارهای اعمال شده بر روی بذور حاکی از آن است که اختلاف معنی‌دار می‌باشد به طوری که در تیمار حرارتی بالاترین میزان جوانه‌زنی مربوط به 4 درجه سانتی‌گراد بود. در مقایسه میانگین‌ها بیشترین درصد جوانه‌زنی مربوط به رزماری با درصد 55 مربوط به تیمار اسید سولفوریک در مدت 15 دقیقه بود و کمترین درصد جوانه‌زنی به میزان 35 درصد مربوط به تیمار آب گرم اسطوخودوس بوده است.

کلید واژه: اسطوخودوس، اسید سولفوریک، بذر، جوانه‌زنی، دما، رزماری

1- فصل اول

کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

فعالیت انسان عامل برخی از مشكلات محیط زیست و به ویژه خروج خاك از اكوسیستم طبیعی و كشاورزی است و زادآوری مناطق آسیب دیده نیازمند احیای دوبارة پوشش گیاهی با گیاهانی است كه قادر به رشد و گسترش در خاك‌های با حاصلخیزی كم یا حتی كیفیت خاك را افزایش می‌دهند
(Olmez et al, 2007). بنابراین پوشش گیاهی یكی از عوامل مهم در پیشگیری و حفاظت از فرسایش خاك است در واقع پوشش گیاهی با نفوذ بیشتر بارندگی در خاك، موجب كاهش فرسایش در سطح خاك می‌شود. علاوه بر این، پوشش گیاهی از طریق سیستم ریشه‌ای به توسعة بهتر ساختار خاك و پایداری آن كمك می‌کند‌‌ (Prittchett & Fisher, 1987). تنش‌های محیطی غیر زیستی به ویژه تنش‌های شوری و خشکی بیش از عوامل دیگر از عوامل محدودکننده تولید محصول کشاورزی، موجب کاهش تولیدات زراعی در سطح جهان می‌گردند. اگرچه اطلاعات در زمینه‌‌‌ی وسعت اراضی شور تفاوت نشان می‌دهند ولی در هرحال بیان‌کننده گستردگی و وسعت اراضی شور در سطح جهان را دارند. وسعت این اراضی بین 340 تا 950 میلیون هکتار تخمین زده می‌شود (جعفری، 1373). در ایران وسعت اراضی شور حدود 15.2% از وسعت کل ایران یا در حدود 25 میلیون هکتار از اراضی کشور می‌باشد که از این اراضی در نتیجه شوری، قلیائیت، بایر و بلااستفاده مانده است (جعفری، 1373). گیاهان در محیط شور با دو عامل اصلی مواجه هستند. یکی املاح زیاد موجود در محلول خاک که پتانسیل اسمزی خاک را پاییین می‌آورد و

این مطلب را هم بخوانید :

کد QR چیست؟

 باعث کاهش جذب و کمبود آب در گیاه می‌شود Greenwey, H and R. Munns. 1980) و (Marschner, H.1986. حساسیت گیاهان )اعم از زراعی و زینتی) به شوری در مراحل مختلف رشد متفاوت است(Maibody., and Gharehreyazi. 2002; Maghtoli., and Chaichi. 1999)، به طوری كه در بسیاری از گیاهان، حساس‌ترین مرحله از چرخه زندگی گیاه نسبت به تنش شوری، مراحل جوانه‌زنی و گلدهی به شمار می‌آید. در حالی كه (Gerim and kampel.1991)‌‌. بیشترین حساسیت گیاهان به تنش شوری را هنگام جوانه‌زنی بذر و ابتدای رشد گیاهچه می‌دانند. علاوه بر این مشخص گردیده كه از بین شاخص‌های جوانه‌زنی بذر، درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر از مهمترین عوامل تأثیرپذیر در شرایط تنش شوری است

(Rajabi. And Postini. 2005; Maibody., and Gharehreyazi. 2002). همچنین مشخص شده كه با افزایش دما از حد بهینه جوانه‌زنی از درصد جوانه‌زنی و سرعت جوانه‌زنی و طول ریشه چه كاسته می‌شود
(Taize, and Zeiger. 1998; Hopkins, 1995). در دیگر منابع نیز اشاره می‌شود كه شوری در صورت بالا بودند ما اثرات مخرب‌تری بر جوانه‌زنی بذر از خود بر جای می‌گذارد Kozlowski,.and Gentile,. 1959)، (Khan, M.A., and Ungar, I.A. 1996‌‌. جوانه‌زنی بذور علاوه بر شرایط محیطی مانند رطوبت، دما و اکسیژن تحت تأثیر عوامل داخلی مانند خواب و سختی پوسته بذر می‌باشد
(Benech-Arnold, R.L., 2004). به همین دلیل تعیین دقیق زمان رویش گیاهان در طبیعت مشکل است (Benech-Arnold, R.L et al., 2000). خواب بذر در حقیقت یک نوع سازگاری طبیعی به شرایط محیط می‌باشد که باعث می‌گردد گیاهان در شرایط طبیعی در زمان‌های مختلف ظاهر شده و در نتیجه شانس بیشتری برای ادامه نسل داشته باشند (-Allen, P.S. and Meyer, S.E., 2002). علاوه بر آن خواب بذر و عدم جوانه‌زنی آنها باعث ایجاد مشکلاتی در تحقیقات علوم گیاهی، تکثیر و حفاظت گیاهان می‌گردد. تاکنون تحقیقات متعددی در مورد از بین بردن خواب بذور گیاهان، استفاده از تیمارهای مختلف شامل هورمون‌های گیاهی، اسید سولفوریک، متانول، نیترات پتاسیم، آب جوش، سرمادهی و آب‌شویی انجام گرفته است (Phartial, S.S., 2003‌‌، – Schelin, M,et., 2003 و Tigabu, M., and Oden, P.C., 2001). اما گونه‌های مختلف گیاهی واکنش‌های متفاوتی به این تیمار‌ها نشان می‌دهند. گاهی نیز اعمال این تیمارها نیازمند مواد و وسایل خاصی بوده و یا بسیار مشکل و وقت‌گیر می‌باشد. بنابراین دستیابی به روش‌های سریع و آسان برای از بین بردن سریع خواب بذر گونه‌های گیاهی از جمله تاتوره و تولید گیاهچه‌های سالم و قوی ضروری به نظر می‌رسد (Tigabu, M., and Oden, P.C., 2001). با توجه به اینكه رویكرد جهانی به سمت داروهای گیاهی و فاصله گرفتن از داروهای شیمیایی است، توجه بیش از پیش به گیاهان داروئی را ایجاب می کند. یكی از عمده‌ترین مشكلات در این زمینه محدود بودن گیاهان موجود در طبیعت است، كه باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد، تا با برداشت بی‌رویه، شاهد انقراض آنها نباشیم و با كشت و اهلی نمودن آنها جوابگوی نیاز روزافزون جامعه به این گیاهان باشیم. اولین قدم در این راه، شناسایی و آشنایی با نحوة كشت و شرایط ایده‌آل پرورش این گیاهان توسط بذر است. گیاهان دارویی با ارزش می‌توان به اسطوخودوس و رزماری اشاره کرد. در این پروژه سعی شده روش‌های مناسب و سریع کشت این گیاهان توسط بذر را بررسی کرد(Tigabu, M., and Oden, P.C., 2001). اسطوخودوس فرانسوی (با گونه‌های اسپیکا، افیسینالیس و ورا هم نام است)، گیاهی است مدیترانه‌‌ای، منشاء آن جنوب اروپا گزارش شده است و در جنوب و مرکز ایتالیا، یونان، جنوب فرانسه و اسپانیا در خاک‌های سبک شنی و در ارتفاعات 1700 متری از سطح دریا به طور خودرو می‌روید. این گیاه حقیقی (غیر دو رگ) است و بذر تولید می‌کند (علی زرگری‌‌، 1376). اکلیل کوهی با نام عمومی رزماری گیاهی است علفی، پایا، دارای ساقه‌ای چوبی به ارتفاع نیم تا یک متر با برگ‌های سبز، دائمی و بسیار معطر، متقابل با کناره برگشته، باریک و دراز و نوک تیز، سطح فوقانی برگ آن به رنگ سبز و سطح تحتانی به علت وجود کرک‌ها سبز مایل به سفید است.گل‌های این گیاه کوچک و به رنگ آبی روشن است که در کنار برگ‌ها می‌روید (علی زرگری‌‌، 1376).

می‌توان گفت که در دنیا در بخش تولید و فرآوری مواد بهداشتی و آرایشی تمامی تولیدکنندگان بیشتر به سمت و سوی تهیه مواد با فرمولاسیون شیمیایی پرداخته‌اند، از یک طرف متأسفانه سلامتی افراد جامعه و زیست محیطی را به خطر انداخته است و امروزه در جهان، بحث بر سر آلودگی‌زدایی زیستی و کاهش آلاینده‌های جوی می‌باشد (علی زرگری‌‌، 1376).