2-3-3-3- یادآوری نعمت های الهی…………………………………………………86
2–3–3–4– یادآوری مرگ و قیامت…………………………………………………..88
2-3-4- کارکرد فرهنگی………………………………………………………………..90
2-3-4-1- حفظ و استمرار هویت و فرهنگ دینی……………………………..90
2-3-4-2- تقویت و گسترش ادبیات و هنرهای مذهبی…………………..91
2-3-4-3- شکل گیری مراکز دینی-فرهنگی………………………………………92
2-3-5- کارکرد اجتماعی……………………………………………………………..94
2-3-5-1- افزایش وحدت و همبستگی اجتماعی…………………………94
2-3-5-2- از میان رفتن طبقات اجتماعی ظاهری………………………………..96
2-3-5-3- تقویت ارتباطات دینی……………………………………………….98
2-3-6- کارکرد روانشناختی……………………………………………………….99
2-3-6-1- برانگیختن عواطف دینی…………………………………………………99
2-3-6-2- تکرار و تلقین……………………………………………………………..101
2-3-6-3- برقراری ارتباط مستقیم و چهره به چهره………………………104
2-3-6-4- ایجاد آرامش روحی…………………………………………………………108
جمع بندی…………………………………………………………………………………………..112
فصل سوم: آسیب شناسی مجالس مذهبی…………………………………………………113
3-1- واعظان و ذاکران……………………………………………………………………………114
3- 1-1- عدم تجهیز به اندیشه‌های ناب و مستدل………………………………………117
این مطلب را هم بخوانید :
3- 1-2- غفلت از تهذیب نفس……………………………………………………………….118
3- 1-3- غلو………………………………………………………………………………….121
3- 1-5- خرافات در مجالس مذهبی……………………………………………………..124
3-1-6- تشدید اختلافات فرقه ای در بین مسلمین………………………126
3- 1-7- افراط و تفریط در طرح مسایل سیاسی…………………………………..127
3- 1-8- برخورد کاسبکارانه…………………………………………………………..128
3- 1-9- استفاده از آهنگ‌های نامناسب و سبک‌های مبتذل(غنا)…………………129
3-2- آسیبهای مربوط به متولیان مجالس مذهبی……………………………………..132
3-2-1- اکتفا به مداحی و کاستن از برنامه‌های محتوایی شعورمحوری……………….132
3-2-2- طولانی شدن برنامه مجالس مذهبی……………………………………………135
3-2-3- بی توجهی به نماز اول وقت……………………………………………………….135
3-2-4- اسراف و چشم و همچشمی…………………………………………………….136
3-3-1- فراهم آوردن زمینه آزار و اذیت برای دیگران……………………………138
3-3-2- آسیب رساندن به بدن……………………………………………………….139
3-4- آسیب های مشترک در هر سه رکن…………………………………………………..140
3-4-1- ریا و تظاهر………………………………………………………………………….140
3-5- برخی پیشنهادات به منظور رفع آسیبها………………………………………….142
جمعبندی…………………………………………………………………………………………145
نتیجه‌گیری نهائی……………………………………………………………………………146
منابع و مآخذ………………………………………………………………………………….148
الف. منابع عربی………………………………………………………………………..148
ب. منابع فارسی……………………………………………………………………..152
ج. مقالات…………………………………………………………………………….158
د. پایان نامه…………………………………………………………………………….160
ه. منابع مجازی……………………………………………………………………………….160
چکیده:
مجالس مذهبی از مردمیترین محافل و مجامع است که حول محور قرآن و سنت اهل بیتعلیهم السلام و تعظیم شعائر دینی فعالیت می کند. با توجه به گستردگی و فراگیری این مجالس و همچنین دارا بودن ویژگیهای منحصربفردی چون حضور گسترده اقشار مختلف مردم، این مجالس، نقش بالایی در زنده و پویا نگهداشتن دین در جامعه دارند. در قرآن کریم به ویژه در آیات تعظیم شعائر الهی، خداوند مسلمانان را به برگزاری این مجالس ترغیب و تشویق مینماید. در روایات معصومین علیهم السلام نیز توصیه و سفارشات فراوانی در این زمینه وجود دارد. در این پژوهش، ما با بکارگیری روش کیفی و جمعآوری اطلاعات با بهره گرفتن از روش کتابخانهای به دنبال آن هستیم تا بتوانیم نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه از دیدگاه قرآن و روایات را تبیین کنیم. اگر مجالس مذهبی آنگونه که مورد نظر خدا و اهل بیتعلیهم السلام بوده برگزار شوند، آثار و برکات فراوانی به همراه خواهند داشت و باعث زنده نگه داشتن دین در جامعه و انتقال آن از نسلی به نسل دیگر میشوند. از مهمترین کارکردهای این مجالس میتوان به کارکردهای عبادی، سیاسی، تربیتی، فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی اشاره نمود. البته مجالس مذهبی با آسیبهائی نیز مواجه است، که بیتوجهی به این آسیبها باعث میشود که این مجالس از مسیر اصلی خود منحرف شده و حتی باعث کمرنگ شدن دین در جامعه و یا از بین رفتن آن شود. در نتیجه شناخت و توجه به کارکردهای مجالس مذهبی و پیراستن آسیبها از آن، باعث میشود که این مجالس به هدف اصلی خود برسند و دین را در جامعه زنده و پویا نگه دارند و از نسلی به نسل دیگر منتقل کنند.
مقدمه:
در اسلام اساس عبادات بر پایه جمع و جماعت است و هر چند انجام عبادات به صورت فردی هم صحیح می‌باشد، اما عبادات فردی جنبه فرعی و درجه دوم دارد و اساس قرب در عبادات اجتماعی می‌باشد. از جمله عبادات جمعی در دین مبین اسلام، برگزاری مجالس مذهبی است، مجالس مذهبی در اسلام دارای سابقهای طولانی است و به زمان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله برمیگردد. نقش و جایگاه و همچنین کارکرد بیبدیل این مجالس در حراست و حفاظت از مواریث و شعائر دینی، بسیار ممتاز و برجسته است. خداوند، در قرآن کریم نه تنها اصل برگزاری این مجالس را امضا کرده، بلکه مسلمانان را نیز به برگزاری آن تشویق نموده است. همچنین توجه به سیره عملی ائمه اطهار علیهم السلام نیز مارا متوجه اهمیت این موضوع می کند، زیرا میبینیم که ایشان در دوران حیات پربرکت خود، بیشترین استفاده را از این مجالس نموده اند و از طریق همین مجالس، دین را در جامعه زنده و پویا نگه داشته و نسل به نسل منتقل کردهاند. مجالس مذهبی آثار و برکات فراوانی به همراه دارد و سرمایهای عظیم برای مسلمانان به حساب میآید و قدرت نفوذ و تأثیرگذاری آن تا حدی است که نمیتوان از آن چشم پوشید و به باروری بیشتر آن نیندیشید. البته این مجالس، با همه فواید و برکاتی که دارند، در معرض آفات و آسیبهای بسیاری نیز هستند، که نمیتوان نسبت به آنها بیتفاوت بود، زیرا که غفلت از این آسیبها باعث میشود این مجالس از هدفی که مدنظر خدا و اهل بیت علیهم السلام بوده، که همان حفظ و تداوم حیات دینی در جامعه است دور شود و یا حتی نتیجه عکس داشته باشد و باعث کمرنگ شدن دین در جامعه شود. در نتیجه در این پژوهش پس از مفهوم شناسی و بررسی سیر تاریخی مجالس مذهبی، به تبیین نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه در قالب کارکردهای مختلف از جمله کارکردهای عبادی، سیاسی، تربیتی، اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی پرداختیم و در نهایت آسیبهای متوجه به این مجالس را بررسی کردیم، تا بتوانیم با شناخت آثار و برکات این مجالس و زدودن آسیبها از آن، این مجالس را به هدف اصلی خود برسانیم و دین را در جامعه زنده و پویا نگه داریم.
فصل اول: کلیات تحقیق و مفهوم شناسی
1-1- کلیات تحقیق
در این بخش بررسی تحقیق در ابعاد مختلف مد نظر قرار گرفته و تلاش گردیده است ابعاد مختلفی چون بیان مسئله تحقیق، سوالات تحقیق، ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق، جنبه نوآوری تحقیق و روش انجام تحقیق مورد بررس و کنکاش قرار گیرند که در ادامه به هر یک از آنها اشاره میگردد.
1-1-1- بیان مسأله تحقیق
مجالس مذهبی از مردمیترین محافل و مجامع است كه حول محور قرآن و سنت اهل بیت عصمت و طهارت و تعظیم شعائر دینی فعالیت می‌كند. نقش و جایگاه و همچنین كاركرد بیبدیل این مجالس در حراست و حفاظت از مواریث و شعائر دینی، بسیار ممتاز و برجسته است.
