خلاصه ………………………………………………………………………………………………………. 87

3-1-3-3-عثمان بن عفان ……………………………………………………………………………………87

3-1-3-4- عبداللّه بن سلام(43 هق) 88

3-1-3-5- ابوهریره (58 هق) 90

خلاصه ……………………………………………………………………………………………………….. 97

3-1-3-6- زید بن­ثابت (45ق)  ………………………………………………………………………… 98

خلاصه …………………………………………………………………………………………………….. 102

3-1-3-7- عبداللّه بن­عمروبن عاص (55 هق) 102

خلاصه 105

فصل چهارم:

4-1- شواهد مراجعات صحابه به اهل­کتاب و تاثیر گذاری تازه مسلمانان از مسند احمد، موطأ             مالک و صحاح سته  111

4-1-1- سوالات حاوی حکم از اهل­کتاب.. 111

4-1-1-1- کعب­الاحبار 112

4-1-1-2- ابوهریره 112

4-1-1-3- زید بن ثابت.. 114

4-1-1-4- عبدالله عمروبن­عاص… 114

4-1-2- سوالات تفسیری از اهل­کتاب.. 115

4-1-2-1- کعب­الاحبار 115

4-1-3- سوالات صحابه از اهل کتاب درباره­ی بلاد. 116

این مطلب را هم بخوانید :

4-1-3-1-کعب­الاحبار 117

خلاصه ……………………………………………………………………………………………… 118

4-2- استخراج شواهد از دیگر کتب اهل­سنت.. 118

4-2-1- سوالات تفسیری از اهل­کتاب.. 120

4-2-1-1- کعب­الاحبار 120

4-2-1-2- ابن­عباس… 122

4-2-1-3- عبد الله بن عمر و عاص ………………………………………………………………….. 124

4-2-2- سوالات حاوی افعال و اعمال. 124

4-2-2-1- کعب­الاحبار 126

4-2-2-2- زیدبن­ثابت.. 131

4-2-3- سوالات حاوی مسائل اعتقادی و فکری ……………………………………………………….131

4-2-3-1- کعب­الاحبار 131

4-2-3-2- عبدالله بن عمر. 133

4-2-4- رفع اختلاف قرائات قرآن توسط رأی اهل­کتاب.. 133

4-2-4-1- کعب الاحبار ………………………………………………………………………………………. 134

4-2-5- شواهد در توصیف پیامبرp و امت ایشان. 135

4-2-5-1- کعب­الاحبار 135

4-2-6- انذار و نصیحت­های در خواستی عمر از کعب­الاحبار 135

4-2-7- نقل­های مستقل و بدون مقدمه­ی کعب­الاحبار 136

4-2-8- اعطاء برخی مقامات ازجانب کعب­الاحبار 137

4-2-9- غیبگویی­های کعب­الاحبار نسبت به خلیفه عمر و تأیید او 139

4-2-10- اعلم مردم ازدیدگاه کعب الاحبار 142

4-2-11- آموزه­های اخلاق عملی کعب الاحبار برای صحابه. 142

4-2-12- بزرگداشت شهرهای خاص توسط کعب الاحبار 145

4-2-13- نمونه هایی ازداستانسرائی های کعب الاحبار 150

خلاصه …………………………………………………………………………………………………………………. 155

نتیجه گیری نهایی 159

منابع و مواخذ ……………………………………………………………………………………………………………… 168

مقدمه

پدیده­ مراجعه­ی برخی صحابه به اهل­کتاب از زمان پیامبر p وجود داشته است که می­توان آن را با روایاتی که از پیامبر p به ما رسیده اثبات کرد. کلیتِ مراجعه­ی صحابه به اهل­کتاب مورد واکاوی برخی از علما و صاحب­نظران شیعه و سنی قرار گرفته است؛ هر یک از این بزرگان دلایلی را برای این قبیل مراجعات مطرح کرده­اند که بسته به رضایت یا عدم رضایت آن­ها، دلایل هم متفاوت شده است. از جمله این بررسی­ها می­توان به کتاب­های ” اضواءعلی­السنه­المحمدیه­اودفاع­عن­السنه” نوشته­ی محمودابوریه، “التفسیروالمفسرون” نوشته­ی محمدحسین­ذهبی، “التفسیروالمفسرون” محمدهادی­معرفت و “الاسرائیلیات­واثرها­فی­کتب­التفسیر” نوشته­ی رمزی نعناعه اشاره کرد که هر کدام بر اساس شواهد و مصادیق موجود و پیشینه­های اعتقادی خود، موضوع را بررسی و نتیجه ­گیری کردند. آن­ها عاملان گسترش اقوال اهل­کتاب را شناسایی و سپس مراجعه­کنندگان به آن­ها را مورد سرزنش قرار می­دهند. همچنان­که آقای معرفت نیز در بخش­هایی از کتاب “التفسیروالمفسرون” خود به پدیده رجوع صحابه به اهل­کتاب و گرفتن پاسخ از آن­ها پرداخته است و فقط برخی صحابه را متخلف معرفی می­ کند. بررسی اقوال این علما در مورد اهل­کتاب، به کلیتِ ممنوع بودن یا توجیه کردن این مراجعات باز می­گردد و کمتر کسی به محتوای سوالات پرسیده شده، توجه کرده است. حتی موافقان مراجعه به اهل­کتاب محتوای این تعاملات و پرسش­ها را مورد بررسی قرار نداده­اند. در مجموع می­توان گفت آنچه توسط نویسندگان مورد بررسی قرار گرفته است کلیتِ مراجعه به اهل­کتاب و نهی یا جواز آن را در بردارد و در حیطه محتوای این مراجعات به صورت تخصصی ورود نکرده ­اند. از آنجایی که برخی موافقان مراجعات برای جوازی که صادر کرده­اند دلایلی را مطرح می­ کنند که این دلایل نیاز به شواهد و بررسی دارد، از این رو نگارنده لازم دیده است تا با بررسی محتوای مراجعات، جواز صادر شده را مورد واکاوی قرار دهد.

به نظر می­رسد برای زدودن احادیث از لوث اسرائیلیات، انجام چنین پژوهش­هایی در قالب موضوعات اسرائیلیات ضروری است. در مجموع این حقیقت قابل انکار نیست که بحث پیرامون اهل­کتاب و اخذ مطالبِ تفسیری از آنان، پیشینه­ای دیرینه دارد و در کتاب­های متعدد این مطلب به شکل تکراری و مستند بر شواهد جزئی مورد بحث قرار گرفته است. اما تا­کنون مستند بر همه­ی موارد و شواهد در جوامع حدیثی اهل سنت این نکته مورد تأمل و بررسی قرار نگرفته و  چگونگی منبع قرار گرفتن اقوال اهل­کتاب توسط بسیاری از صاحب­نظران مورد بحث و نقادی واقع نشده است. بیشتر این بحث ها حول نظریه­پردازی مقدماتی و گرفتن یک نتیجه­ی کلی بوده است؛ به عبارت دیگر این نکات در توجیه مراجعات مطرح می­شود که برخی از صحابه در مطالب جزئی و یا در مطالب موافق با قرآن به اقوال اهل­کتاب مراجعه کرده­اند؛ اما