با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

تعداد صفحه : 235

قیمت : 14700 تومان

 

 

 

 

 

 

—-

پشتیبانی سایت :        *       parsavahedi.t@gmail.com

در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.

  *

 

عنوان : کاربرد آمار در پژوهش­ های باستان ­شناسی

 

دانشگاه محقق اردبیلی

دانشکده­ی علوم انسانی

گروه آموزشی باستان­ شناسی

پایان­ نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

در رشته­ باستان­ شناسی گرایش پیش از تاریخ

عنوان:

کاربرد آمار در پژوهش ­های باستان ­شناسی

 استاد راهنما:

دکتر رضا رضالو

 استاد مشاور:

حبیب شهبازی شیران

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات

1-1- تعریف مسئله و فرضیات ……………………………………………………………………….. 2

1-2 – هدف و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………. 3

1-3- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………… 3

1-4- روش اجرای تحقیق……………………………………………………………………………… 4

فصل دوم: آمار و ضرورت کاربرد آن در پژوهش­های باستان شناسی

2-1-آمار………………………………………………………………………………………………….. 5

2-2-باستان شناسی و تحولات عمده آن………………………………………………………… 6

2-2-1-پیدایش و تحول چارچوب نظری باستان­شناسی پیش از 1850…………………… 6

2-2-2-شکل­ گیری مفاهیم زیر بنایی در سالهای بین 180 تا 1918…………………………… 7

2-2-3-نظریه پردازی در باستان­شناسی اروپا و آمریکا از 1918 تا 1968…………………. 7

2-2-4-لویس بینفورد، دیوید کلارک و نهضت باستان­شناسی جدید دردهه 1960……….. 8

2-2-5-باستان شناسی نظری در سال های اخیر………………………………………………… 9

 

 

2-3- ضرورت استفاده از روش­های آماری در مطالعات باستان­شناسی………………………. 10

فصل سوم: نمونه­ برداری و کاربرد آن در پژوهش های باستان­شناسی

3-1-آمار استنباطی……………………………………………………………………………………. 15

3-2-نمونه ­گیری اساس آمار استنباطی…………………………………………………………… 15

3-2-1-مزایای انتخاب نمونه………………………………………………………………………….. 16

3-3- تعاریف مقدماتی ضروری برای نمونه­ گیری………………………………………………. 17

3-3-1-چارچوب نمونه­ گیری………………………………………………………………………… 17

3-3-3- برآورد کننده………………………………………………………………………………….. 17

3-3-4-برآورد کننده نااریب…………………………………………………………………………… 18

3-3-5- برآورد کننده اریب­وار………………………………………………………………………….. 19

3-3-6-صفت برآورد…………………………………………………………………………………….. 19

3-3-7- موضوع هزینه…………………………………………………………………………………. 19

3-4- تعاریف مقدماتی و پایه­ ای……………………………………………………………………. 19

3-4-1-متغییر………………………………………………………………………………………….. 20

3-4-2- میانگین………………………………………………………………………………………… 20

3-4-3- واریانس………………………………………………………………………………………….. 20

3-4-4- خطای استاندارد و میانگین………………………………………………………….. 21

3-4-5-توزیع نرمال و توزیع نرمال استاندارد…………………………………………………… 22

3-4-6- حدود اعتماد قابل اندازه‌گیری…………………………………………………………….. 23

3-5- طرح و اجرای نمونه‌برداری………………………………………………………………. 25

3-5-1-روش‌های نمونه‌برداری احتمالی…………………………………………………………. 25

2-6- نمونه‌برداری تصادفی ساده…………………………………………………………………… 26

3-6-1-روش انتخاب نمونه در نمونه‌برداری تصادفی ساده……………………………….. 26

3-6-1-1- حالت قرعه‌كشی……………………………………………………………………. 26

3-6-1-2-استفاده از جدول اعداد تصادفی…………………………………………………. 26

3-6-1-3-برآورد در نمونه‌گیری تصادفی ساده…………………………………………….. 27

3-6-1-4-انواع برآوردها در نمونه‌گیری تصادفی…………………………………………… 27

3-6-1-5-مقایسه­ دو روش نمونه‌گیری تصادفی با جایگذاری و بدون جایگزینی…. 28

3-6-1-6- روش تعیین حجم نمونه در نمونه‌گیری تصادفی ساده……………………….. 29

3-6-1-7- تعیین حجم نمونه با وقت معین…………………………………………………… 29

3-6-1-8-تعیین حجم نمونه در ارتباط با بودجه برنامه تحقیق………………………….. 30

3-6-2- برآورد نسبت در نمونه‌گیری تصادفی ساده……………………………………………. 30

2-6-3-برآورد حجم برای نسبت‌ها…………………………………………………………………. 32

3-6-4-مزایا و معایب نمونه‌گیری تصادفی ساده………………………………………………. 33

3-7- نمونه‌گیری سیستماتیك……………………………………………………………………… 33

3-7-1-برآورد در نمونه‌گیری سیستماتیك……………………………………………………….. 34

23-7-1-1- برآورد میانگین جامعه…………………………………………………………………… 34

3-7-1-2-محاسبه واریانس نمونه در حالتی كه حجم نمونه مضرب صحیحی از جامعه باشد (N = nk) .. 37

3-7-2-مقایسه­ كارایی نمونه‌گیری تصادفی ساده و سیستماتیک به كمك ضریب همبستگی در حالتی که نمونه­ی انتخاب شده مضرب صحیحی از جامعه باشد( N = nk)………………………………………………………………… 39

3-7-3-برآورد میانگین صفت در جامعه وقتی نمونه  مضرب صحیحی از جامعه نباشد(?≠??)….. 40

3-7-4-مزیت و معایب استفاده از نمونه‌گیری سیستماتیك………………………………………. 41

3-8-نمونه‌گیری با احتمال متغیر……………………………………………………………………… 42

3-8-1-تعریف نمونه‌گیری با احتمال متغیر………………………………………………………….. 42

3-8-2-روش انتخاب نمونه با احتمال متغیر…………………………………………………….. 43

3-8-3- روش لاهیری……………………………………………………………………………………… 45

3-8-4- روش خردكردن………………………………………………………………………………….. 46

3-8-5-1- برآورد میانگین جامعه و نمونه در نمونه‌گیری با احتمال متغیر و با جایگذاریكه برآورد كننده‌ای نااریب از میانگین صفت در جامعه یعنی  است.

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه مدیریت در مورد : انعطاف پذیری استراتژیک

 ………………………………………………………………………………….. 47

3-8-5-2- واریانس برآوردكننده میانگین جامعه و برآورد واریانس برآوردكننده میانگین در نمونه‌گیری با احتمال متغیر و با جایگذاری……….48

3-8-6-نمونه‌گیری با احتمال متغیر و بدون جایگذاری………………………………………….. 50

3-9-نمونه‌گیری طبقه‌بندی……………………………………………………………………………. 50

3-9-2- 3- میانگین با طبقه‌بندی……………………………………………………………………… 51

3-9-3- انتخاب حجم نمونه…………………………………………………………………………….. 53

3-9-3-1-انتخاب حجم نمونه در طبقات مختلف……………………………………………….. 53

3-9-3-2- انتخاب حجم نمونه انتساب نیمن……………………………………………………….. 55

3-9-3-3- انتساب متناسب با حجم…………………………………………………………………… 56

3-9-4- نمونه‌گیری با طبقه‌بندی برای نسبت‌ها……………………………………………………. 59

3-9-5- انتخاب حجم بهینه طبقات  ها با بیشترین دقت……………………………………. 60

3-9-6-مقایسه كارایی نمونه‌گیری طبقه‌بندی شده با انتساب‌های مختلف با هم و با نمونه‌گیری تصادفی ساده… 61

3-10- نمونه‌گیری خوشه‌ای…………………………………………………………………………… 62

3-10-1- تعریف نمونه‌گیری خوشه‌ای……………………………………………………………….. 62

3-10-2- نمونه‌گیری خوشه‌ای یک مرحله‌ای و چند مرحله‌ای…………………………………. 63

3-10-2-1-برآورد میانگین و واریانس جامعه، در نمونه‌گیری با خوشه‌های هم حجم…… 63

3-10-2-2-ضریب همبستگی خوشه‌ای……………………………………………………………. 67

3-10-3-نمونه‌گیری خوشه‌ای یک مرحله‌ای از جامعه‌ای با خوشه‌های هم حجم………….. 67

3-10-3-1-  برآورد كننده واریانس جامعه……………………………………………………….. 68

3-10-4- مقایسه نمونه‌گیری خوشه‌ای یک مرحله‌ای در حالت تساوی و حجم گروه­ها نمونه‌گیری تصادفی ساده…. 68

3-0 1-4-1-تفاوت نمونه‌گیری خوشه‌ای یک مرحله‌ای و نمونه‌گیری طبقه‌بندی شده…….. 69

3-10-5- ساختار جامعه نمونه­برداری شده به­صورت خوشه‌هایی با حجم متغییر………… 69

3-10-6- نمونه‌گیری خوشه‌ای یک مرحله‌ای از خوشه ­هایی با حجم متغییر………………… 71

3-10-6-1-برآورد میانگین و واریانس جامعه در نمونه‌گیری خوشه‌ای یک مرحله‌ای با حجم متغییر…. 72

3-11- کاربرد نمونه­برداری در باستا­ن­شناسی……………………………………………………….. 74

3-11-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………….. 74

3-11-2-کاربرد نمونه­برداری در بررسی­ های باستان ­شناسی………………………………….. 74

3-11-3-بررسی باستان­شناسی……………………………………………………………………… 74

3-11-3-1- هدف……………………………………………………………………………………….. 74

3-11-3-2- روش های بررسی میدانی……………………………………………………… 76

3-11-3-3- استراتژی نمونه­ برداری………………………………………………………. 77

3-11-3-4-اندازه، شکل و جهت محوطه…………………………………………………… 78

3-11-3-5-انواع شکل و جهت واحدها……………………………………………………….. 79

3-11-3-6-مزایای استفاده از برشهای عرضی……………………………………………….. 80

3-11-3-7-مزایای استفاده از شبکه­ بندی های مربعی………………………………………. 80

3-11-4-طرح نمونه………………………………………………………………………………. 81

3-11-5-محوطه یا منطقه……………………………………………………………. 81

3-12-نمونه موردی کاربرد نمونه ­برداری بزرگ مقیاس (منطق­ه ای): بررسی بخش مرکزی آبدانان.. 82

3-12-1-بررسی بخش مرکزی شهرستان آبدانان…………………………………………. 82

3-12-1-1-شهرستان آبدانان……………………………………………………………………. 83

3-12-1-2-شهر آبدانان………………………………………………………………………… 83

3-12-1-3-آب و هوای شهرستان………………………………………………………. 83

3-12-1-4-کوه ­ها………………………………………………………………………………. 83

3-12-1-5-دشت های آبدانان……………………………………………………………… 84

3-12-1-6-آب­های شهرستان آبدانان………………………………………….. 84

3-12-1-7-پوشش گیاهی……………………………………………………………. 85

3-12-2-پیشینه بررسی ها در شهرستان آبدانان………………………………… 85

3-12-3-اهداف بررسی………………………………………………………………….. 86

3-12-4-منطقه مورد بررسی…………………………………………………………….. 86

3-12-5-روش بررسی………………………………………………………………….. 87

3-12-6-روش یا چارچوب کار………………………………………………………… 87

3-12-7-نمونه­ برداری تصادفی ساده……………………………………………………. 87

3-12-7-1-روش کار………………………………………………………………………. 88

3-12-7-2-تعیین حجم نمونه……………………………………………………….. 88

3-12-7-3- انتخاب و بررسی نمونه ­ها از جامعه…………………………………. 89

3-12-7-4- نتیجه…………………………………………………………………………….. 89

3-12-7-5- اطلاعات بهدست آمده برای بررسی­های بعدی………………………… 89

3-12-8-نمونه­برداری سیستماتیک………………………………………………………… 89

3-12-8-1-انتخاب و بررسی نمونه ­ها از جامعه…………………………………….. 89

3-12-8-2- نتیجه…………………………………………………………………….. 90

3-12-8-3- اطلاعات به­دست آمده برای بررسی­های بعدی………………………… 90

3-12-9- نمونه­ برداری با احتمال متغییر……………………………………………… 90

3-12-9-1-روش کار………………………………………………………………………… 90

3-12-9-2-تعیین صفت کمکی…………………………………………………………. 90

3-12-9-3-تعیین حجم نمونه­ها با توجه به صفات کمکی…………………….. 91

3-12-9-4-نتیجه…………………………………………………………………… 91

3-12-9-5- اطلاعات به­دست آمده برای بررسی­های بعدی……………………… 91

3-12-10-نمونه­برداری خوشه­ای………………………………………………………… 91

3-12-10-1-روش کار………………………………………………………………….. 91

3-12-10-2-تعیین حجم نمونه ­ها با توجه به صفات کمکی……………………… 92

3-12-10-3-نتیجه………………………………………………………………………….. 92

3-12-10-4-اطلاعات به­دست آمده برای بررسی­های بعدی………………………… 92

3-12-11-نمونه­ برداری با طبقه­ بندی……………………………………………………. 92

3-12-11-1- تعیین حجم نمونه……………………………………………………….. 92

3-13-2- طلاعات به دست آمده برای بررسی­های بعدی………………………… 93

3-13- کاربرد نمونه برداری در بررسیهای کوچک مقیاس (محوطه ­ای)………. 93

3-14- کاربرد نمونه برداری در انتخاب داده و تاریخ­گذاری محوطه ها………. 94

3-15- جمع بندی کلی…………………………………………………………………… 95

فصل چهارم: کاربرد آمار توصیفی در پژوهش­های باستان شناسی

4-1-1-مقدمه…………………………………………………………………………………. 103

4-1-2-جدول­های آماری……………………………………………………………………… 103

4-1-3- فراوانی و فراوانی نسبی………………………………………………………….. 104

4-1-4- فراوانی تراکمی و فراوانی نسبی تراکمی…………………………………… 104

4-1- 5-تهیه ی جدول فراوانی داده ­ها………………………………………………….. 105

4-1-5-1-تهیه ی جدول فراوانی و رسم نمودار متغییر کیفی……………………. 105

4-1-5-2-جدول فراوانی و رسم نمودار داده های پیوسته………………………….. 107

4-1-5-3-رسم نمودار داده ­های پیوسته برای حالتی که تعداد داده ­ها کمتر از 25 عدد باشد… 107

4-1-6- تنظیم داده ­ها در جدول فراوانی………………………………………………. 107

4-1-7- نمودارهای آماری………………………………………………………………………. 109

4-1-7-1- نمودار هیستوگرام…………………………………………………………………. 115

4-1-7-2- نمودار چندبر فراوانی……………………………………………………………… 115

4-1-7-3- نمودار ساقه و برگ……………………………………………………………. 115

4-1-7-4-  نمودار دایره ای……………………………………………………………………….. 116

4-1-7-5- نمودار چند بر فراوانی تراکمی………………………………………………. 118

4-1-8- همبستگی و رگرسیون……………………………………………………………… 118

4-1-8- 1- ضریب همبستگی خطی…………………………………………………………. 119

4-1-8- 2- وضعیت ضریب همبستگی خطی………………………………………. 119

4-1-8- 3- ضریب تعیین………………………………………………………………… 119

4-1-8- 4-رگرسیون………………………………………………………………………….. 122

4-1-9-1- مقدمه……………………………………………………………………………… 127

4-1-9-2- جغرافیای زاگرس مرکزی………………………………………………. 127

4-1-9-3- جغرافیای جنو­­ب غرب ایران……………………………………………. 128

4-1-9-4- جغرافیای بین النهرین………………………………………………………. 129

4-1-9-5- جغرافیای استان لرستان……………………………………………………. 130

4-1-9-6- جغرافیای استان ایلام………………………………………………….. 131

4-1-9-7- موقعیت جغرافیایی سد سیمره…………………………………………. 133

4-1-9-8- زمین شناسی منطقه­ سیمره………………………………………………. 136

4-1-9-9- محوطه­ی باستانی­ چشمه­ رجب…………………………………………. 137

4-1-9-10-پیشینه­ی مطالعات باستان­شناسی منطقه……………………………….. 139

4-1-9-11- پیشینه­ی مطالعاتی برهمکنش فرهنگی زاگرس مرکزی با مناطق همجوار….. 139

4-1-9-12- برهمکنش فرهنگی و انواع آن………………………………………………. 139

4-1-9-13- شیوه­ی تحلیل نقوش سفال­های چشمه رجب………………………….. 141

4-1-9-14- گاه­نگاری تطبیقی زاگرس مرکزی، سوزیانا و بین ­النهرین…………….. 142

4-1-9-15-تحلیل آماری  نقوش و گاه­نگاری سفال­های چشمه رجب………………… 143

4-1-9-16-برهم­کنش فرهنگی دورهی مس و سنگ میانی در چشمه رجب……….. 144

4-1-9-17- نتایج………………………………………………………………………………… 150

فصل پنجم: جمع­بندی

– جمع بندی………………………………………………………………………………… 173

فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………… 175

چکیده:

باستان شناسی نو به عنوان یک مکتب جدید کار خود را با تلاش های بینفورد و کلارک در دهه 1960 آغاز کرد. یکی از مهمترین دستاوردهای این مکتب توجه به متغییرها و تحلیل های آماری در پژوهش های باستان شناسی بود. با این کار باستان شناسی از مرحله ی توصیف گذشت و وارد مرحله­ی علمی خود یا همان تحلیل شد، زیرا آمار با قدرت بی نظیر خود در تغییر زبان داده ها از توصیف به عدد و تحلیل این اعداد خدمت بزرگی به روشن شدن وضعیت فرضیه های علوم مختلف می کند. در این میان باستان شناسی به عنوان علمی که با حجم انبوهی از داده های مختلفی اعم از سفال ، ابزار ، …. روبه رو است می تواند به بهترین وجه آمار را به عنوان ابزاری برای روشن شدن فرضیه ها و خواسته های علمی خود به خدمت گیرد. آن چه در این تحقیق مورد توجه قرار گرفت معرفی دو شاخه اصلی علم آمار تحت عنوان آمار استنباطی و آمار توصیفی و کاربرد آن­ها در پژوهش های باستان شناسی بود. برای این منظور در شاخه­ی آمار استنباطی نمونه برداری در کارهای میدانی و به صورت موردی بررسی شهرستان آبدانان در استان ایلام مورد توجه قرار گرفت و بعد از بررسی روش های مختلف روش نمونه گیری طبقه بندی شده به خاطر ارائه الگوی استقراری محوطه مورد تأیید و درشاخه­ آمار توصیفی موضوع برهم­کنش فرهنگ­ها مورد توجه قرار گرفت. برای همین منظور  محوطه چشمه رجب واقع در حوزه رود سیمره بصورت موردی مطالعه شد و در نهایت میزان برهم کنش فرهنگی زاگرس مرکزی ، سوزیانا و بین النهرین در دوره مس سنگ با عاملیت کوچ روی روشن شد. در نهایت به نظر می رسد آمار طی دو مرحله باستان شناسان را در پژوهش های میدانی یاری می کند : نخست در  جمع آوری مناسب و فرضیه سازی از طریق داده ها (آمار استنباطی ) و سپس  در مرحله ی آزمون فرضیه (آمار توصیفی).

فصل اول: کلیات

1-1- تعریف مسئله و فرضیات

سرزمین پهناور ایران از لحاظ اطلاعات باستانشناسی و فرهنگی بسیار غنی است.این کشور مهمترین مکانی است که در آن به راحتی می توان اولین استقرارهای بشر،چگونگی تولید غذا(منشاءکشاورزی و دامپروری)،روستانشینی و …راپیگیری کرد.به منطور پیگری این اهداف و بسیاری ازاهداف دیگر،این خاک بارها موردکاوش قرار گرفته است.مسلم است که سرزمین ایران می تواند پاسخگوی این سوالها و سوال های بیشتری که در آینده مطرح خواهند شد،باشد.اما حجم داده های باستانشناسی این سرزمین بسیار بالا است و امکان کاوش تمام مناطق و بررسی کل داده ها نیست.بنابراین استفاده از روش های ریاضی وآمار به قلمرو باستانشناسی برای تعیین مکانهای مناسب وهماهنگ با اهداف کاوش و یا تجزیه وتحلیل داده هاوتفسیر مناسب برای چگونگی فرهنگها و روابط بین فرهنگهای مناطق همجوار،می تواند بسیار موثر باشد.

بر این اساس سوالات مورد نظر در این تحقیق به شرح زیر ارائه می شود:

1- اندازه نمونه ها در جامعه آماری در مطالعات میدانی باستان شناسی چگونه انتخاب شودکه پاسخگوی اندازه جامعه آماری آن منطقه باشد؟

2- چگونه می توان با اجرای روش های آماری بر روی سفالهای دوره خاصی از یک منطقه میتوان به روابط فرهنگی آن منطقه با مناطق همجوار پی برد؟

بر اساس مطالعات اولیه می توان فرضیه های زیر را ارائه کرد:

1- انتخاب تعداد و میزان نمونه ها بسته به نوع کار میدانی(اعم از بررس یا کاوش)و همچنین با توجه به جمعیت جامعه آماری متفاوت است.

2-به نظر می رسد با انتخاب نمونه مناسب از جامعه ی آماری سفالهای دوره ای خاص،از منطقه ای خاص ودسته بندی و تفسیر داده ها در غالب اعداد و نمودار های آماری میتوان سفالهای محلی و غیر محلی را از هم تمیز داد و به روابط فرهنگی محل با مناطق همجوار پی برد.

2-1- هدف و ضرورت تحقیق

3 – 7 سیاست از نگاه نظریه ی فرهنگی ………………………………………………………………………………………………………….  74

3 – 8 فرهنگ، مدیریت و مهار نظم جهانی ……………………………………………………………………………………………………… 76

3 – 9 جهانگرایی فرهنگی ………………………………………………………………………………………………………………………………… 78

3 – 10 نظریه ی فرهنگی و انقلای رسانه ای ………………………………………………………………………………………………….. 79

3 – 11 دموکراسی جهانی و عرصه سیاست فرهنگی ………………………………………………………………………………………. 80

خلاصه و جمع بندی بخش ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 83

بخش سوم: تحول نظریه ی سیاسی

فصل اول: تبدیل سیاست از عرصه به فرایند

1 – 1 سیاست مدرن …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 89

1 – 2 سیاست در برابر امر سیاسی …………………………………………………………………………………………………………………… 92

فصل دوم: تبدیل جامعه مدنی به جامعه مدنی جهانی

2 – 1 ایده جامعه مدنی ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 96

2 – 2 تغییر معنای جامعه مدنی ………………………………………………………………………………………………………………………. 97

چ

2 – 3 احیاء جامعه مدنی (باز تعریف جامعه مدنی) …………………………………………………………………………………………. 98

2 – 4 جامعه مدنی جهانی ……………………………………………………………………………………………………………………………… 100

2 – 5 نظریه جامعه مدنی جهانی و شرایط بین المللی موجود ……………………………………………………………………… 102

فصل سوم: تبدیل حکومت به حکمرانی و مطرح شدن حکمرانی خوب

3 – 1 حاکمیت جدید …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106

3 – 2 حکمرانی خوب …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 108

3 – 3 تعریف حکمرانی خوب …………………………………………………………………………………………………………………………. 109

3 – 4 شاخص های حکمرانی خوب ……………………………………………………………………………………………………………….. 110

3 – 5 الزامات حکمرانی خوب و نقش دولت ………………………………………………………………………………………………….. 112

فصل چهارم: گذار از دانش سیاسی اثباتی –رفتاری به هنجاری –انتقادی

4 – 1 نظریه اثباتی –رفتاری …………………………………………………………………………….117

4 – 2 نظریه هنجاری –انتقادی …………………………………………………………………………. 119

4 – 3 ماهیت هنجارین فلسفه ی سیاسی در عصر جهانی شدن ……………………………………….. 122

 

4 – 3 – 1 نظم اول جهانی ……………………………………………………………………………… 124

4 – 3 – 2 نظم دوم جهانی ………………………………………………………………………………. 126

4 –  3 – 3 نظم سوم جهانی …………………………………………………………………………….. 127

خلاصه و جمع بندی بخش ……………………………………………………………………………….. 129

نتیجه گیری نهایی ………………………………………………………………………….. 132

پیشنهادات …………………………………………………………………………………… 135

ح

منابع و مأخذ ……………………………………………………………………………….. 137

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………….. 148

 

فصل اول

طرح پژوهش

 

1 – 1 بیان مسئله

از سال های پایانی سده بیستم تا امروز که دهه­ای از سده جدید هم پشت سر گذاشته شده است، بحث­های داغ  و مناقشه برانگیز درباره­ی جهانی شدن، همچون پدیده­ای حقیقی، طرح و بسط یافته است. حامیان و مخالفان جهانی شدن، تحلیل­گران سیاسی و اقتصادی، فلاسفه و فرمان­روایان کشورها هر یک به اظهار نظر درباره سبز فایل پرداخته­اند. مقامات حکومتی مشکلات اقتصادی کشور را به فشارهای ناشی از جهانی شدن نسبت می دهند، گردانندگان بنگاه های اقتصادی گوناگون کوچک­تر کردن شرکت­های خود را برای ادامه­ی حیات در چارچوب اقتصاد جهانی ضروری می­دانند، طرفداران محیط زیست تأثیر مخرب جهانی شدن مهار نشده را فریاد می زنند و دامنه ی انتقادات خود را پس از فاجعه اتمی در فوکوشیمای ژاپن در ماه مارس 2011 که متعاقب زلزله ی 9 ریشتری در این کشور به وقوع پیوست، افزایش داده اند و پشتیبانان اجتماع های بومی مختلف نسبت به نابودی خرده فرهنگ­ها و فرهنگ­های کوچک در برابر موج فراگیر فرهنگ جهانی هشدار می دهند (قزلسفلی، 1390: 183). در این میان ارائه تعریفی جامع و مورد پذیرش عموم برای جهانی شدن، به دلیل اختلاف نظر میان پژوهشگران بر سر ماهیت آن دشوار به نظر می­رسد و هر دسته از صاحب نظران، به تناسب برداشتی که از این پدیده دارند و پیش زمینه ­های ذهنی و ایدئولوژیک خود، تعریف خاصی از این پدیده ارائه می­دهند.  اگر جهانی شدن را در معنی جهانی اندیشیدن تعبیر کنیم، احتمالاً حرف تازه­ای نزده­ایم، زیرا اندیشه نیز مانند علم و فن هیچ گاه در تاریخ محدود به مرزهای ملی نبوده است. البته توسعه­ی دانش و فن بر مفهوم جهان تأثیر گذارده است. به عنوان نمونه از اختراعات اولیه­ی فن اطلاع رسانی (مورس، تلگراف) که جای چاپار را گرفت و رادیو و تلویزیون که جای جارچی محل را اشغال کردند تا ماهواره و اینترنت، سیاره­ی زمین تدریجاً کوچکتر و کوچکتر شد، تا جایی که امروزه به تعبیر مک لوهان، همه در یک دهکده­ی جهانی  زندگی می­کنیم و از لحظه لحظه­ی اوضاع و احوال هم باخبریم. در چنین فضایی، دیگر حکومت­ها قادر نیستند بر روی آنچه در درون حاکمیتشان می گذرد و حتی آنچه در خلوت خود می­گویند و می­ کنند، سرپوش بگذارند. دیگر رفتارها و کنش­های فردی اجتماعی جنبه­ی شخصی و ملی و سرزمینی ندارد، چون همه­ی امور خصوصی و عمومی ما به طور مستمر در معرض داوری دیگران است، دیگرانی که معلوم نیست الزاماً دوست ما باشند (کاظمی، 1390: 21). به عبارتی هرچه زندگی انسان روی کره­ی خاکی پیشرفته شده، سرعت­ها افزون­تر شده، فاصله ها نیز کوتاه­تر و افراد بشر، فارغ از ملاحظات مکانی، قومی، نژادی، زبانی، عقیدتی و … به هم نزدیکتر شده ­اند. به یک تعبیر می­توان گفت که فرایند جهانی شدن، همگام با افزایش آگاهی انسان نسبت به خود و محیط طبیعی و اجتماعی خود از آغاز تاریخ وجود داشته، ولی در سال­های اخیر به دلیل سرعت فزاینده­ی تغییرات دانش و فن، شتاب ناگهانی به خود گرفته است. بگونه ای که چند سالی است نظر اندیشه ورزان، دولتمردان و کارگزاران حکومتی را در سراسر گیتی به خود مشغول کرده است.

این مطلب را هم بخوانید :

به هر جهت این یک واقعیت است که جوامع انسانی همواره در حال تغییر و تحول هستند. در واقع حیات اجتماعات در گرو این تغییرات است، چرا که رکود و سکون در نهایت به فساد و تباهی می انجامد و کوشش علم سیاست پیش بینی نتایج مترتب بر تغییرات است. مسائلی از قبیل رشد جمعیت، تخریب محیط زیست، توسعه­ی پایدار، تنش­های قومی _نژادی، تقابل فرهنگی، رقابت­های نظامی، تعارض بین شمال و جنوب یا غنی و فقیر، رشد شهرنشینی، انقلاب ارتباطات، تحول صنایع و دانش فنی، دموکراسی، حقوق بشر، تروریسم و صدها مشکل مبتلا به جامعه­ امروز بشری، همه در زمره­ی دغدغه­های امروز جامعه­ جهانی است که سیاست و علم سیاست نمی ­تواند نسبت به آنها بی­تفاوت باشد. بحث جهانی شدن را نیز از این زاویه باید نگریست. اینجاست که فرایند جهانی شدن، عرصه را برای علوم سیاسی تغییر می­دهد. تقسیم ظریف میان علوم سیاسی که به درون دولت _ملتها اهتمام دارد و مطالعه روابط بین الملل که مربوط به مسائل میان دولت _ملتها است، کمرنگ می شود. دیگر، مطالعه تجربه یک کشور خاص جدا از کشورها­ی دیگر قابل قبول نیست. در جهانی که در آن بازیگران و منافع سیاسی در حال تجربه تأثیر جهانی شدن هستند، علوم سیاسی نمی ­تواند از تأثیر چنین نیروهایی مصون باشد.

نکته مورد نظر در اینجا این است که تمام الزامات ناشی از این فرایند جهانی شدن توسط عالمان سیاسی (دانش پژوهان سیاسی) باید هم در توسعه نظریه سیاسی و هم در انتخاب روش شناختی مورد اذعان قرار گیرند؛ بطوریکه نظریه­ها باید جنبه بین المللی را بیشتر و جدی ­تر مورد توجه قرار دهند. همچنین جهانی شدن موجب تحت تأثیر قرار گرفتن کلیه تحلیل­ها در تمام سطوح علوم سیاسی شده است. برای نمونه، برای مطالعه مدیریت شهری نه تنها بررسی تأثیر جهانی شدن به عنوان یک نیروی سیاسی و ژئوپلتیک ضرورت دارد، بلکه قرار دادن مدیریت شهری در زمینه شکل در حال تغییر حکومت و عمل فزاینده ارتباطات جهانی نیز ضروری است (حاجی یوسفی، 1390: 451). در کنار اینها تغییر و تحولاتی که در مفاهیم رسمی سیاسی ایجاد شده است قابل توجه است که به بیانی دقیق تر، آنچه که اتفاق افتاده است این است که مفهوم دیرپای فرد به عنوان یک هستی منفک و خود اتکا با یک وحدت پیشا اجتماعی جای خود را به فردی داده است که دیگر چیزی بیش از شبکه­ای بی­مرکز از عقاید و امیال نیست. با عطف به مباحث یاد شده حال در این میان مسئله این است که در گذار فرایند جهانی شدن، علوم سیاسی دچار چه تغییر و تحولاتی شده و به عبارتی بهتر فرایندهای جهانی شدن چگونه و تا چه اندازه بر نهادهای سیاسی، رفتارهای سیاسی و متعاقباً بر نظریه­پردازی در حوزه علوم سیاسی اثر گذاشته است.

سؤال های پژوهش

سؤال اصلی

گسترش فرایند جهانی شدن چه تحولی در مطالعات علوم سیاسی و نظریه­پردازی در این حوزه بوجود آورده است؟

               4) رمز گشایی از نسبت میان حقیقت تقوا و حقیقت فرهنگ ایده آل  233

               5) در بیان اتمام و اکمال مکارم اخلاق.. 234

فصل سوم: کارویژه های حکومت اسلامی در عصر غیبت… 239

گفتار نخست: هدایت محور بودن معرفت سیاسی در اسلام. 239

               1) وظایف حکومت اسلامی از نظر ملا صدرا 240

               2) سعادتمندی حقیقی مردم هدف اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت   241

3) علل محرومیت جوامع از سعادت دنیوی و اخروی.. 242

گفتار دوم: تعالی به مثابه روح اصلی و مشخصه حکومت اسلامی.. 243

               1) اقتضائات توسعه دینی و سعادتمندی انسان. 245

2) وظایف و اختیارات حکومت اسلامی.. 248

بخش پنجم: بررسی نهاد های موثر در راهبرد نهادینه كردن فرهنگ اسلامی در جامعه  256

فصل نخست: آسیب شناسی اجمالی از وضعیت کنونی فرهنگ در جامعه. 257

گفتار نخست: جامعه، فرهنگ اسلامی و تهاجم فرهنگی.. 259

               1) خطر فراگیر شدن فرهنگ دین زدایی و دین زدایی فرهنگی.. 261

               2) آسیب رسانی فرهنگی در سایه نظریه فرهنگ جهانی.. 263

               3) تغییر در جهان بینی نتیجه قطعی استیلای دین زدایی فرهنگی.. 265

               4) آسیب نظام گسیختگی نتیجه ای برای جریان تغییر فرهنگی.. 265

گفتار دوم: آسیب شناسی فرهنگی انقلاب اسلامی.. 270

فصل دوم: شناسایی نهادهای موثر و کارآمد و بررسی جایگاه آن ها در ساختار فرهنگی جدید  277

گفتار نخست: شناسایی نهادهای موثر و كار آمد. 277

               1) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.. 278

               2) سازمان تبلیغات اسلامی.. 280

3) صدا و سیما 285

4) حوزه های علمیه و مساجد. 291

5) آموزش و پرورش… 295

گفتار دوم: بررسی جایگاه نهادهای فرهنگی در نهادینه كردن فرهنگ اسلامی در جامعه  302

گفتار سوم: طراحی ساختار فرهنگی جدید و کیفیت اجرای آن در سطح کشور  305

               1) ترسیم اهداف… 305

2) شناخت امکانات و بسیج هدفمند آن ها 307

               3) صورت بندی نظام نوین تعلیمی ـ تربیتی (ارائه بهترین شیوه اجرا) 311

نتیجه گیری.. 316

منابع. 320

 

 

 بخش نخست: کلیات

 

  فصل نخست: مقدمه و تبیین نمایه کلی پژوهش

 

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحمن الرحیم. اذا جاء نصر الله و الفتح. و رایت الناس یدخلون فی دین الله افواجا. فسبح بحمد ربک و استغفره انه کان توابا.

اللهم لا حول لنا الا بقوتک ولا قوه لنا الا بعونک فایدنا بتوفیقک و سددنا بتسدیدک و اعم ابصار قلوبنا عما خالف محبتک و لا تجعل لشیء من جوارحنا نفوذا فی معصیتک فصل علی محمد و آله.

رساله پیش رو با عنوان «راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر گفتمان مهدویت»، به منظور بررسی نسبت میان «شریعت مقدس اسلام»، «فرهنگ جامعه اسلامی» و «اقتضائات جامعه مهدوی» در دستور کار قرار گرفت و در جریان این پژوهش، ضرورت نهادینه کردن فرهنگ آرمانی اسلام در جامعه و تاثیر این مهم در استحکام پایه های حاکمیت سیاسی اسلام در عصر غیبت و نیز نقش آن در تمهید شرایط ظهور منجی عالم بشریت ارواحنا فداه به موضع فحص و بررسی نهاده شد.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یگانه پرچمدار حاکمیت تشیع در عصر حاضر که بی شباهت به عصر آخر الزمان نیست، نقش و اهمیت ویژه ای در تحقق اهداف آرمانی شیعه دارد. بدیهی است این اهداف آرمانی که ریشه در معارف حقه اسلام و آموزه های اصیل اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام دارد، تحت ولایت، زعامت و درایت «فقیه جامع الشرایط» و نیز رهنمودهای علمای ربانی و عرفای الهی کیان اسلامی پیگیری می شود. در این راستا باید متذکر شد که اهداف آرمانی و آموزه های ربانی در اعماق خود با حقیقت و واقعیت پیوندی ژرف و ظریف دارد که نیل به ژرفای این حقایق جز از راه سیر انفسی و آفاقی بسی سخت و دشوار خواهد بود و لازمه آن نیز حرکت زیر لوای پیران طریق و حکیمان رشید است تا از رهگذر آن حقایق الهیه درونی افراد شود و فهمی عمیق نسبت به معارف دین برای آحاد حاصل آید و در پرتو آن، ایمان عمیق و خلق کریم در قلب آحاد مستقر شود و زمینه برای تجلی فرهنگ آرمانی اسلام مهیا گردد.

در این رساله اصل بر آن است که فرهنگ اسلام در شکل آرمانی خود زمانی بر جامعه مستولی می شود که اعمال آحاد مسلمین از حدود الهی تجاوز نکند و مکارم اخلاق در سطح گسترده به صورت نهادی شده در جامعه عینیت یابد و به تبع آن مطالبات حضرت حق ـ عز اسمه ـ به مطالبات مردمی مبدل شود. بدیهی است در شرایطی که زمامداران صالح مسلمان، زمام امور حاکمیتی را به دست دارند و به دنبال عینیت بخشیدن به مطالبات الهی هستند، تبدیل شدن مطالبات ذات اقدس الهی به مطالبات مردمی (این امر نتیجه پروسه نهادینه کردن شکل صحیح فرهنگ اسلامی در جامعه خواهد بود)، پیکره امت و امامت را به پیکره ای واحد و منسجم مبدل کرده و میان دو روی سکه سیاست که «مردم» اند و «حاکمیت» پیوندی ناگسستنی برقرار می کند. پس دور از حقیقت نیست که نهادینه شدن شکل صحیح «فرهنگ اسلام» در جامعه را به مثابه عنصری اساسی تلقی کنیم که تحقق آن در جامعه به اصلاح مناسبات «مردم ـ مردم»، «مردم ـ حاکمیت» و «حاکمیت ـ مردم» منجر شود و انسجام ملی و ثبات سیاسی را نتیجه دهد.

از سوی دیگر باید تاکید کرد که یکی از کارویژه های اساسی حکومت اسلامی در نظام ولایی شیعی، تنظیم رابطه معنوی ولایت محور میان حاکمیت و آحاد ملت است. (ضرورت ایجاد سنخیت و همگونی بنیادی میان امام و ماموم در عقیده و رفتار) بر این اساس می توان مدعی شد، این مهم نیز جز از طریق نهادینه کردن فرهنگ اسلامی (اسلام ناب محمدی) در جامعه و تربیت نفوس متقی، مهذب و متکامل میسر نمی باشد. بدیهی است تحصیل توفیق در این زمینه نیازمند اراده دستگاه حاکمیت و نظام سیاسی است که با نگاهی فعال و پویا به پدیده فرهنگ، آن را به گونه ای سامان بخشد که از طرفی موجب تعالی و تکامل فرهنگ دین بنیاد شود و از طرف دیگر فرهنگ تکامل یافته موجب استحکام پایه های اقتدار ملی و برقراری پیوند حداکثری میان حاکمیت و مردم گردد. از این حیث تحقق هدف مذکور مستلزم اتخاذ راهبرد فرهنگی ـ سیاسی از سوی دستگاه حاکمیت است تا از رهگذر آن زمینه های لازم برای اصلاح و بهسازی حداکثری در دو حوزه: 1) مناسبات میان حاکمیت و مردم (جامعه با حاکمیت) و 2) مناسبات فردی – اجتماعی در جامعه (مناسبات جامعه با خود) فراهم آید. ضمنا متذکر می شود در رساله پیش رو جامعه مهدوی (آرمان شهر اسلامی) به مثابه هدف غایی مورد توجه بوده و حاکمیت اسلامی در عصر غیبت به مثابه نهاد هماهنگ کننده وضع موجود (جامعه فعلی) با وضع مطلوب (جامعه مهدوی) معرفی خواهد شد و افق مهدویت در این حوزه مورد تاکید است.

مطالبات آرمانی مذکور در شرایطی بیان می شود که ما به این مسئله اذعان داریم که با وجود اینکه انقلاب اسلامی ایران پدیده ای ذاتا فرهنگی ـ سیاسی بوده، به نظر می رسد پس از تشکیل جمهوری اسلامی ایران تداوم بعد فرهنگی آن برای تحقق جامعه آرمانی شیعی تا حد زیادی مغفول واقع شده و یا در مسیر صحیح و کارشناسی شده هدایت نشده است. این در حالی است که طی این سال ها بر بعد سیاسی انقلاب بیشتر پای فشرده شده است. در همین راستا باید متذکر شد بازتاب عملکرد دستگاه های فرهنگی در طول 30 سال گذشته بیانگر آن است که وضعیت مناسبات فردی ـ اجتماعی جامعه کنونی ما فاصله ای چشمگیر با جامعه مطلوب و ایده آل شیعی دارد و از سوی دیگر هجمه های نرم فرهنگی و رویارویی نامتناسب و نامتقارن نهادهای فرهنگی داخلی با این هجمه ها همواره بر این فاصله چشمگیر می افزاید و این رویارویی خطیر این اصل را بر ما مسلم می کند که بهینه سازی اوضاع کنونی نیازمند تبیین ساختارهای فرهنگی کار آمد است که این ساختار باید با افق مهدویت و آرمان شهر اسلامی قابل انطباق باشد.

با این وصف نگارنده معتقد است تحصیل توفیق در بعد سیاسی ارتباطی تنگاتنگ با کسب موفقیت های روز افزون در حوزه فرهنگ و نهادینه سازی بنیادهای فرهنگ دینی در بستر جامعه دارد. چه، یکی از کارویژه های اساسی و مهم حکومت اسلامی بسط فرهنگ و اندیشه اسلامی در جامعه است. به همین منظور وجود نگاه راهبردی به این دو حوزه از سوی حاکمیت اسلامی عصر غیبت ضرورتی انکارناپذیر است و در حاکمیت سیاسی شیعی تمام جهت گیری ها باید با توجه به آرمان مهدویت صورت پذیرد. بنابر این پیشینه تحقیق حاضر، ناظر بر تمام پژوهش های حوزه مهدویت است که در این میان غیر از شیعیان بسیاری از بزرگان و علمای اهل سنت نیز در این باب آثاری بر جای گذاشته اند و طی سال های اخیر این پژوهش ها وجه پویاتری به خود گرفته است. برگزاری همایش های بین المللی مهدویت طی سالیان اخیر شاهد بر این مدعا است که طی آن پژوهش هایی در باب «زمینه سازی ظهور»، «وظایف دولت زمینه ساز»، «مهدویت و رسانه» و … مورد بررسی قرار گرفته اند و در سال های آتی نیز این محورها پیگیری خواهند شد. بر این اساس، فضای گفتمانی برای طرح موضوع این رساله تا حدود زیادی فراهم بوده و بلکه پرداختن به آن را می توان امری ضروری تلقی کرد چراکه به نظر می رسد نوع نگاه حاکمیت شیعی به حوزه فرهنگ و سیاست باید ملهم از آرمان مهدویت باشد و این مسئله را می توان یکی از نیازهای تئوریک کشور دانست.

بر این مبنا رساله حاضر کوشش می کند این کارویژه را در چارچوب سیاست های جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار دهد؛ امید که بتواند برای متولیان سیاستگذاری در این عرصه مفید واقع شود.

در این مجال با توجه به توضیحات ارائه شده در بالا و همچنین برای روشن تر شدن فضای گفتمانی پژوهش حاضر، در زیر به طرح سوال اصلی و سوالات پیرامونی و بیان فرضیه اصلی و فرضیات پیرامونی می پردازیم.

این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوال اصلی است که رویکرد سیاسی مطلوب به حاکمیت، جامعه و فرهنگ در جهت گذار از وضع موجود (جامعه و حکومت فعلی) به وضع مطلوب (جامعه و حکومت مهدوی) چه اقتضائاتی در طراحی راهبرد فرهنگی سیاسی مطلوب دارد؟

و به تبع آن سوالاتی از قبیل:

1) فرهنگ اسلامی در تدوین راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران چه جایگاهی دارد؟

این مطلب را هم بخوانید :

2) حاکمیت اسلامی در عصر غیبت از چه جایگاهی برخوردار است؟

3) اهداف و کارویژه های حکومت اسلامی در عصرغیبت چیست؟

4) حاکمیت سیاسی جهت نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه از چه ابزارهایی می تواند استفاده کند؟

در طرح اولیه تحقیق برای سوالات مذکور پاسخ های ابتدایی در قالب فرضیه های تحقیق بیان شد به این ترتیب که در پاسخ به سوال اصلی، این فرضیه اصلی ایراد شد که ایجاد جامعه مهدوی (آرمان شهر اسلامی) مستلزم تحقق نظام سیاسی ـ اجتماعی متکامل شیعی است که در  شکل ایده آل این نظام، میان امام معصوم علیه السلام به عنوان ولی علی الاطلاق و مامومین به مثابه امت اسلامی، سنخیت و همگونی بنیادی وجود دارد. بر این اساس بدیهی است که در عصر غیبت این مهم (ایجاد سنخیت و همگونی بنیادی میان امام و ماموم) می تواند از مجرای اراده حاکمیت اسلامی محقق شود تا از این راه بستر های لازم برای پذیرش ولایت کلیه الهیه ـ که در وجود مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف متجلی است ـ از جانب مردم فراهم شود. از این رو توجه به گفتمان مهدویت در تدوین راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران با رویکردهای ذکر شده اهمیتی مضاعف می یابد.

همچنین در طرح تحقیق پاسخ هایی برای سوالات فرعی در نظر گرفته شد که در اینجا با رعایت ترتیب و توالی آن ها تحت عنوان فرضیه های فرعی تحقیق مورد اشاره قرار می گیرد:

1) فرهنگ اسلامی از یک سو به مثابه منشا و خاستگاه راهبرد فرهنگی ـ سیاسی جمهوری اسلامی ایران است و از سوی دیگر اجرای راهبرد فرهنگی ـ سیاسی، نهادینه شدن فرهنگ اسلامی در جامعه را در پی خواهد داشت.

2) حاکمیت اسلامی در عصر غیبت به مثابه نهاد هماهنگ کننده وضع موجود (جامعه فعلی) با وضع مطلوب (جامعه مهدوی) محسوب می شود که در این راستا باید تمام ظرفیت های مادی و معنوی خود را برای تحقق جامعه آرمانی شیعه بسیج کند.

3) توجه به مقوله تربیت دینی آحاد ملت و نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه، از کاروی‍‍‍‍‍ژه های اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت است.

4) از میان نهادهای فرهنگی موجود در کشور، نهاد تعلیمی ـ تربیتی (نظام آموزش و پرورش) ابزاری مناسب، سریع و زود بازده جهت برقراری ارتباط پایدار و فراگیر میان حکومت و بدنه جامعه است که از طریق ایجاد اصلاحات ساختاری در آن و طراحی نظام تعلیمی ـ تربیتی نوین می توان تا حدود زیادی فرهنگ اسلامی را در جامعه نهادینه کرد.

همچنانکه ملاحظه می شود ایده اولیه این رساله با هدف حرکت در جهت ایجاد یک نظام سیاسی ـ اجتماعی متعالی شیعی در مقام طرح و تبیین قرار گرفته و از این حیث رساله وجه کاربردی دارد اما از سوی دیگر باید توجه داشت که ترسیم وجه متعالی نظام سیاسی ـ اجتماعی شیعی نیازمند باریک بینی و مداقه در باب مسایل نظری و اعتقادی است. در این میان با عنایت به رویکرد اصلی رساله، توجه به مبانی انسان شناسی اسلامی و نیز مبانی اندیشه های ولایی تشیع و طرح مسایل نظری پیرامون گفتمان مهدویت از اهمیت ویژه ای برخوردار است که از این منظر رساله وجه نظری دارد.

فصل سوم: عملکرد و تأثیر جامعه روحانیت مبارز  در تحولات سیاسی- اجتماعی ج.ا.ا

گفتار اول: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی. 84

گفتار دوم: عملکرد جامعه روحانیت مبارز بعد از انقلاب اسلامی. 89

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

گفتار سوم: میزان و سطح حضور جامعه روحانیت مبارز در ارکان تاثیر گذار نظام جمهوری اسلامی ایران. 95

1- شورای انقلاب.. 98

2- نهاد رهبری.. 99

3- قوه مجریه.. 100

4- قوه مقننه.. 103

5- قوه قضائیه.. 105

6- مجمع تشخیص مصلحت نظام.. 106

7- شورای نگهبان.. 107

8- مجلس خبرگان رهبری.. 108

9- نیروهای مسلح.. 109

10- شورای عالی امنیت ملی.. 110

11- شورای عالی انقلاب فرهنگی.. 111

12- حوزه‌های علیمه.. 112

13- دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی.. 113

14- نماز جمعه و نمایندگی ولی فقیه در استان‌ها.. 113

 

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        صفحه

گفتار چهارم: پایگاه اجتماعی جامعه روحانیت مبارز. 123

1- پایگاه اجتماعی در کل کشور.. 123

2- پایگاه اجتماعی در پایتخت کشور.. 125

فصل چهارم : نتایج

نتیجه گیری.. 130

منابع و مآخذ.. 134

 

 

 فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                        صفحه

جدول شماره(1): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در شورای انقلاب از دی‌ماه 1356 هـ.ش تا پایان فعالیت آن.. 115

جدول شماره(2): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در نهاد رهبری از بهمن 57 تا اردیبهشت 1385.. 116

جدول شماره(3): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در قوه مجریه از ابتدای پیروزی انقلاب تا اردیبهشت 1385.. 116

جدول شماره(4): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در قوه مقننه طی هفت دوره مجلس تا اردیبهشت 1385.. 117

جدول شماره(5): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در قوه قضائیه طی دو دهه انقلاب اسلامی تا اردیبهشت 1385.. 118

جدول(6): مسئولیت‌های شورای مرکزی روحانیت مبارز در مجمع تشخیص مصلحت نظام تا اردیبهشت 1385.. 118

جدول(7):  مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در شورای نگهبان طی دو دهه انقلاب تا اردیبهشت 1385.. 119

جدول(8): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در مجلس خبرگان طی دو دهه انقلاب تا اردیبهشت 1385.. 119

جدول(9): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در نیروهای مسلح طی دو دهه انقلاب تا اردیبهشت 1385.. 120

 

ادامه فهرست جداول

عنوان                                                                                                        صفحه

جدول(10): مسئولیت اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در  شورای امنیت ملی از تأسیس تا اردیبهشت 1385.. 121

جدول(11): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در شورای عالی انقلاب فرهنگی بعد از پیروزی انقلاب تا اردیبهشت 1385.. 121

جدول(12): مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در حوزه‌های علمیه تا اردیبهشت1385.. 122

جدول(13):  مسئولیت‌های اعضای شورای مرکزی روحانیت مبارز در امامت جمعه و نمایندگی ولی‌فقیه در استان‌ها تا اردیبهشت ماه 1385.. 122

 

رویکرد و عملکرد جامعه روحانیت مبارز در فرایند سیاست و حکومت

جمهوری اسلامی ایران

 

چکیده:

انقلاب اسلامی ایران که در سال 1357 و در پرتو رهبری امام خمینی به پیروزی رسید، نتیجه سال ها مبارزه با رژیم پهلوی بود. در این مبارزه و پیروزی، گروه ها و احزاب بسیاری مشارکت داشتند که البته سهم آنها در هدایت و پیروزی انقلاب اسلامی به یک اندازه نبود. یکی از این جریانات فعال در انقلاب روحانیت بود. اکنون با گذشت بیش از سه دهه از وقوع انقلاب اسلامی، ما به دنبال فهم نقش و تاثیر این تشکل در فردای پیروزی انقلاب اسلامی متوجه شدیم که، همین جریان در فردای پیروزی انقلاب اسلامی تا سال مورد بررسی ما 1388 در تمامی سطوح و ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران حضور و نفوذ فعال داشته اند (و هنوز نیز دارند). بگونه ای که آقای هاشمی رفسنجانی، ناطق نوری، محمد یزدی و… از اعضای جامعه روحانیت مبارز، برای چندین دوره ریاست مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری و قوه قضاییه را بر عهده داشته اند. همین امر موجب می گردد تا ما بیان داریم که این جامعه بیشترین نقش و تاثیر را در تحولات سیاسی اجتماعی جمهوری اسلامی داشته است.

کلمات کلیدی: جامعه؛ حزب؛ روحانی

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

فصل اول

کلیات تحقیق

 

بیان مسئله :

به گواهی تاریخ، جریان اسلامی مهم‏ترین نقش را در تحولات سیاسی، اجتماعی در ایران معاصر داشته است. بی‏گمان اگر از خودگذشتگی و مجاهدت نیروهای جریان اسلامی به رهبری روحانیت انقلابی نبود، شکست رژیمی ۲۵۰۰ ساله با برخورداری از ارتش مسلح و پیشرفته و حمایت کامل ابرقدرت‏های زمانه ناممکن بود. جریان اسلامی به رهبری روحانیت، در عصر دیکتاتوری رضاشاه، دوران بسیار سختی را پشت سر گذاشت. رضاشاه پهلوی مصمم بود با کمک قدرت‏های استعماری به ویژه انگلیس و روشنفکران سکولار، به گمان خود اسلام، تشیع و روحانیت را ریشه‏کن کند. با سقوط استبداد رضاشاهی، محمد رضا پهلوی کوشید به چهره منفور نظام رضاشاهی بهبود ببخشد. جریان اسلامی از این فرصت و نیز از جوانی و بی‏تجربگی محمدرضا، استفاده لازم را برد و به سرعت خود را بازسازی کرد. در همین دوران جریان‏های دیگری چون جریانهای مارکسیستی و ملی‏گرا نیز تلاش خود را برای به دست‏گیری قدرت آغاز کردند. جریان مارکسیستی به پشتوانه نیروهای اشغالگر شوروی حداکثر توانستند نمایندگانی معدود در مجلس و چند وزیر در کابینه وارد کنند، امّا نیروهای ملی‏گرا به رهبری دکتر محمد مصدق و با همراهی آیت الله کاشانی زمام دولت را به دست گرفتند. امّا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ آنان را از صحنه قدرت حذف کرد. پس از کودتا و سرکوب شدید جریان‏های مخالفِ جریانِ سلطنت، فضای یأس بر بسیاری از نیروها حاکم شده بود. در این میان برخی جوانان رادیکال راه مبارزه با رژیم پهلوی را در التقاط مکاتب و مبارزه مسلحانه به شیوه مارکسیست‏ها دیده، بدان روی آورده بودند. عده‏ای دیگر نیز منفعلانه به مبارزه پارلمانی دل خوش کرده بودند. در این زمان جریان اصیل اسلامی با برنامه ریزی عمیق و مقاومتی شگفت‏انگیز، بزرگ‏ترین تحول تاریخ ایران، یعنی تغییر نظام ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی و برپایی نظام جمهوریت بر پایه اسلام را آغاز کردند. مرجعیت و روحانیت شیعه ابتدا به نصیحت، نامه، توصیه، پیام‏های هشدار دهنده و انتقاد، بر اساس وظیفه اسلامی امر به معروف و نهی از منکر نسبت به محمدرضا پهلوی اقدام کردند. اما وقتی به نتیجه نرسیدند و به تصمیم و نقشه رژیم برای خارج کردن اسلام از سیاست و جامعه و حتی قلوب مسلمانان پی بردند، آنان نیز تلاش برای سقوط نظام سلطنتی را آغاز کردند. بی‏گمان در شرایط استبداد پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و در حالی که سکولاریزم حاکمیت خود را در کشور و حتی حوزه‏های دینی گسترانده بود، در نظر بعضی شکست رژیمی چنان قدرتمند کاری ناممکن می‏نمود، چون علاوه بر رهبری هوشمند امام خمینی و مکتب غنی اسلام، حرکت انقلابی نیازمند کادر فعّالی از نیروهای جان بر کف بود که بتواند تا زمان به ثمر رسیدن نهضت، انواع سختی‏ها اعم از نیش و کنایه‏های متحجرین و منفعلین، تا زندان و شکنجه و تبعید را به جان بخرند. هر چند با درایت عالمان بزرگی چون آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و آیت الله العظمی بروجردی و دیگر بزرگان، حوزه علمیه قم پشتوانه این نهضت به حساب می‏آمد، امّا بهره‏گیری از این سرمایه عظیم خالی از مشکلات نبود. تردیدی نیست که درک جایگاه «روحانیت مبارز» شیعه در نهضت اسلامی اخیر مبتنی بر شناختِ جریان‏های درون روحانیت در آغاز نهضت امام خمینی است. گفتنی است که جریان اسلامی در درون خود از دو نوع تشکل سیاسی برخوردار بوده است، اول: تشکل‏های روحانی همچون جامعه مدرسین