شکل8-4- اثر سطوح مختلف علف هرز برقطر طبق در آفتابگردان  58

شکل10-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر تعداد دانه در طبق آفتابگردان  63

شکل10-4- اثر سطوح مختلف علف هرز بر تعداد دانه در طبق آفتابگردان  64

شکل11-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر وزن هزار دانه در آفتابگردان  68

شکل 12-4- اثر سطوح مختلف علف هرز بر وزن هزار دانه در آفتابگردان  69

شکل13-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر وخشک ساقه در آفتابگردان  72

شکل14-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر وزن خشک ساقه در آفتابگردان  73

شکل 15-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر وزن خشک طبق در آفتابگردان  75

شکل 16-4- اثر سطوح علف هرز بر وزن خشک طبق در آفتابگردان  76

شکل 17-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر عملکرد دانه در آفتابگردان  83

شکل18-4-اثر سطوح مختلف علف هرز بر عملکرد دانه در آفتابگردان  84

شکل 19-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر عملکرد بیولوژیک در آفتابگردان. 87

شکل و شماره………………………………………………………………….صفحه

 

شکل20-4- اثر سطوح علف هرز بر عملکرد بیولوژیک در آفتابگردان  88

شکل21-4- تاثیر سطوح مختلف کم آبیاری بر شاخص برداشت در آفتابگردان  90

شکل 22-4- اثر سطوح علف هرز برشاخص برداشت در آفتابگردان  91

شکل 23-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر درصد روغن دانه در آفتابگردان  95

شکل 46-4- اثر سطوح مختلف علف هرز بر درصد روغن دانه در آفتابگردان  96

شکل 25-4-اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر عملکرد روغن در آفتابگردان  99

شکل 26-4- اثر سطوح مختلف علف هرز بر عملکرد روغن در آفتابگردان  100

شکل 27-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر وزن وزن بذر در آفتابگردان  102

شکل28-4- اثر سطوح مختلف علف هرز بر وزن بذر در آفتابگردان  103

شکل 29-4- اثر سطوح مختلف کم آبیاری بر وزن پوسته در آفتابگردان  105

شکل 30-4- اثر سطوح علف هرز بر وزن پوسته در آفتابگردان  106

1-2-4- ارتفاع تاج خروس. 108

شکل31-4- تاثیر سطوح مختلف کم آبیاری بر ارتفاع تاج خروس  109

شکل32-4- تاثیر سطوح مختلف رقابت بر ارتفاع تاج خروس  109

شکل33-4- تاثیر طول دوره تداخل، بر ارتفاع تاج خروس  110

شکل34-4- تاثیر سطوح مختلف کم آبیاری بر شاخص سطح برگ تاج خروس  111

شکل35-4- تاثیر سطوح مختلف تداخل بر شاخص سطح برگ تاج خروس  112

شکل36-4- تاثیر طول دوره تداخل، بر شاخص سطح برگ تاج خروس  112

شکل37-4 تاثیر سطوح مختلف کم آبیاری بر وزن خشک تاج خروس  114

کل38-4 تاثیر سطوح مختلف رقابت بر وزن خشک تاج خروس  115

شکل39-4- تاثیر طول دوره تداخل، بر وزن خشک تاج خروس  115

شکل 40-4- تاثیر تداخل تاج خروس بر عملکرد نسبی دانه آفتابگردان در آبیاری نرمال در سال اول. 120

شکل و شماره………………………………………………………………….صفحه

 

شکل 41-4-تاثیر تداخل تاج خروس بر عملکرد نسبی دانه آفتابگردان در آبیاری 75 درصد ظرفیت مزرعه در سال اول. 121

شکل 42-4-تاثیر تداخل تاج خروس بر عملکرد نسبی دانه آفتابگردان در آبیاری50 درصد ظرفیت مزرعه در سال اول. 122

شکل 43-4- تاثیر تداخل تاج خروس بر عملکرد نسبی دانه آفتابگردان در آبیاری نرمال درصد ظرفیت مزرعه در سال دوم. 123

شکل 44-4- تاثیر تداخل تاج خروس بر عملکرد نسبی دانه آفتابگردان در آبیاری 75 درصد ظرفیت مزرعه در سال دوم. 124

شکل 45-4- تاثیر تداخل تاج خروس بر عملکرد نسبی دانه آفتابگردان در آبیاری 50 درصد ظرفیت مزرعه در سال دوم. 125

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول‌ها

 

 

جدول و شماره………………………………………………………………..صفحه

 

جدول1-3-برخی ویژگی های کمی و کیفی خاک محل آزمایش. 26

جدول 1-4 نتایج تجزیه‌ی واریانس اثر کم آبیاری و علف هرز بر برخی صفات اندازه گیری شده در سال اول. 40

جدول 2-4- ادامه جدول قبل. 41

جدول 3-4 نتایج تجزیه‌ی واریانس اثر کم آبیاری و علف هرز بر برخی صفات اندازه گیری شده در سال دوم. 42

جدول 4-4- ادمه جدول قبل. 43

جدول 5-4- برهمکنش کم آبیاری و سطوح مختلف علف هرز بر قطر طبق در سال دوم (میانگین دو سال). 59

جدول 6-4- برهمکنش کم آبیاری و سطوح مختلف علف هرز بر وزن هزار دانه در سال دوم. 70

جدول 7-4- برهمکنش کم آبیاری و سطوح مختلف علف هرز بر وزن پوسته در سال اول. 107

جدول9-4-دوره بحرانی کنترل تاج خروس در آفتابگردان بر اساس کاهش 5، 10،15 و 20 درصدعملکرد قابل قبول در سه سطح کم آبیاری در سال 1389. 118

جدول10-4-دوره بحرانی کنترل تاج خروس در آفتابگردان بر اساس کاهش 5، 10،15 و 20 درصدعملکرد قابل قبول در سه سطح کم آبیاری در سال 1390. 119

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

 

 

1-1- اهمیت آفتابگردان

 

این مطلب را هم بخوانید :

منظور از گیاهان صنعتی گیاهانی است که محصولات آنها به صورت گسترده پس از فرایندسازی صنعتی مورد استفاده بشر قرار می گیرد. این گیاهان را به صورت سنتی در گروه روغنی، لیفی، قندی، نشاسته ای و تخدیری قرار داده اند(خواجه پور، 1383). روغن بدست آمده از گیاهان دانه روغنی برای ساختن صابون، مواد پاک کننده، پلاستیک ها، روغن های خوراکی، مارگارین و غیره به کار می رود. دانه های روغنی بخش مهمی از تولیدات کشاورزی جهان را تشکیل می دهند(Weiss, 1983).

آفتابگردان(Helianthus annuus L.) یکی از دانه های روغنی بوده که امروزه در سطح دنیا از اهمیت خاصی برخوردار است (Arshi, 1992). دانه آفتابگردان 15 تا 25 درصد پروتئین دارد. میزان درصد روغن در ارقام روغنی غالبا 40 تا50 درصد است، (خواجه پور، 1383). روغن آفتابگردان به دلیل رنگ روشن، فقدان بو، طعم مطلوب، درجه دودی شدن بالا و کیفیت غذایی مطلوب بسیار ارزشمند است. روغن آفتابگردان توکوفرول های بیشتری نسبت به سایر روغن ها دارد. توکوفرول ها در تشکیل ویتامین E نقش دارند (ناگاراج، 1378).

پروتئین دانه آفتابگردان از لحاظ اسید آمینه لایسین فقیر است، ولی از لحاظ اسید آمینه متیونین بهتر از سویا می باشد(خواجه پور، 1383). در سال های اخیر، تقاضا برای محصولات کشاورزی با کیفیت خاص رو به افزایش است. روغن آفتابگردان به دلیل دارا بودن ترکیبات اسیدهای چرب مناسب برای مصرف انسـان، یکی از مهم ترین گـیاهان دانه روغنی در جهان می باشد(Jalalian, 2010).

آفتابگردان به عنوان یکی از مهم ترین دانه های روغنی در جهان به عنوان پنجمین منبع تولید روغن خوراکی بعد از سوی(Glycine max (L.) Merrill.) ، کلزا (Bassica napus L.) ، پنبه(Gossypium hirsutum L.) و بادام زمینی(Arachis Hypogaea) به حساب می آید (FAO,2005). آفتابگردان به عنوان یک دانه روغنی اصلی، در سطح وسیعی در جهان کشت می شود(Flagella، 2002). بر اساس گزارش فائو، سطح زیر کشت آفتابگردان در جهان 23113785 هکتار، با مقدار تولید دانه 668253 تن ، میانگین عملکرد دانه 7/1331 کیلوگرم بر هکتار گزارش شده است(FAO,2010). کشورهای آرژانتین، روسیه، فرانسه و چین مهم ترین تولیدکنندگان آفتابگردان در جهان به شمار می آیند.

از زمان ورود آفتابگردان به ایران اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. کاشت انواع آجیلی بومی شده این محصول در اطراف صیفی کاری ها از اواخر دوره قاجاریه حدود سال های 1295 تا 1300 در آذربایجان رایج بود. در ایران سطح زیر کشت این گیاه زراعی، 67000 هکتار با مقدار تولید دانه 1005 تن ، میانگین عملکرد دانه 3/740 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است (FAO,2010). استان های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و فارس مهم ترین تولید کنندگان آفتابگردان آبی و استان های مازندران و گلستان مهم ترین تولیدکنندگان آفتابگردان دیم در کشور می باشند. پتانسیل عملکرد دانه آفتابگردان به بیش از 6 تن در هکتار می رسد، که از آن حدود 3 تن روغن قابل استحصال می باشد. عملکردهای بالاتر از 5/2 تن در هکتار مطلوب است.

بر اساس آمار فائو (2009)، مناطق تولید کننده دانه آفتابگردان، اروپا(62 % تولید جهانی، عمدتا بوسیله اکراین ، روسیه و فرانسه)، آمریکا (19% ، عمدتا آرژانتین و ایالت متحدا آمریکا)، آسیا(15% ، عمدتا چین و هند) می باشند. خاستگاه آفتابگردان منطقه غرب آمریکای شمالی، بین شمال مکزیک و نبراسکا می باشد. این گیاه نشان ایالت کانزاس در ایالات متحده محسوب می شود.

 

 

2-1-گیاه شناسی آفتابگردان

 

آفتابگردان گیاهی است دیپلوئید(2n=34)، یکساله، از تیره مرکبه(Compositae) که به صورت بوته ای استوار و بلند قامت رشد می کند. طول دوره رشد آفتابگردان بسته شرایط محیطی و رقم ، بین 80 تا 150 روز متغیر می باشد. از تفاوت های اصلی بین انواع زراعی و اصلاح شده آفتابگردان با انواع وحشی آن وجود طبق های بزرگتر و عدم وجود یا وجود تعداد کمتری شاخه جانبی در انواع زراعی و اصلاح شده است. این تفاوت ها سبب بهبود توزیع مواد غذایی به نفع دانه شده و عملکرد دانه و شاخص برداشت را افزایش داده است(خواجه پور، 1383).

آفتابگردان سامانه ی ریشه ای محکم و اغلب سطحی دارد. نفوذ بالقوه ریشه اصلی در خاک حدود 3 متر است، ولی گاهی با متراکم شدن خاک به شدت کاهش می یابد. ساقه آفتابگردان تنومند، کم و بیش خشبی، مقطع آن گرد و قطر آن 3 تا 6 سانتی متر و گاهی به 10 سانتی متر نیز می رسد. رشد ساقه سریع و ارتفاع آن بر حسب ارقام متفاوت و بین 1 تا 3 متر و ارتفاع رقم های پابلند گاهی به 5 متر نیز می رسد. در آفتابگردان برگ ها به صورت معمول بزرگ، قلبی شکل، مضرس، کرک دار و زبر بوده که در قسمت پایین ساقه متقابل و در قسمت بالا متناوبند(رستگار، 1384). گل مرکب در آفتابگردان طبق نامیده می شود. این گل آذین کپه ای که در انتهای ساقه اصلی قرار دارد، دایره ای شکل و قطر و اندازه آن در ارقام، فصل ها و خاک های مختلف متفاوت است.لقاح، به دلیل اینکه پرچم ها زودتر بلوغ می یابند(protandrous) نوع دگرگشنی می باشد. در هر حال، درصد خودگشنی از 5 تا 95درصد متغیر است(خواجه پور، 1383).

میوه آفتابگردان از نوع فندقه است و شامل یک دانه حقیقی با پوسته نازک و فرابر ناشکوفا می باشد که در اینجا با دانه مترادف گرفته می شود. اندازه دانه، از محیط به سمت مرکز به تدریج نقصان می یابد. وزن هزار