2-1- مقدمه

نسخه تصویری قابوسنامه که یکی از نسخ با ارزش دوره اسلامی ایران می باشد تا سال 1953م (1332ه.ش) در ایران موجود بود اما از آن تاریخ، توسط خریداران و مجموعه داران نسخه های خطی از ایران به آمریکا برده شد که هم اکنون قسمتی از آن در موزه سین سیناتی[1] آمریکا محافظت می شود و قسمتی دیگر نیز به

 مجموعه خصوصی کورکیان تعلق دارد و احتمالاً قسمت سومی نیز داشته که به درستی مشخص نیست کجاست. پژوهش حاضر بر اساس نمونه تصاویر موجود در موزه سین سیناتی انجام گرفته است. نكته ای كه در مورد این تصاویر باید بدان توجه داشت این است كه با وجود این كه نسخه مورد نظر از دید كارشناسان معروف تاریخی، از جنبه های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و كارشناسان هنری ایرانی و خارجی نیز اشارات مبسوطی در مورد آن داشته اند و همواره تلاش كردند تا از جهت تاریخی و هنری، جایگاه آن را در سیر تاریخ هنر ایران جستجو نمایند اما بنا به دلایلی عدیده نظر قطعی ارائه ننمودند و نسبت به اصالت آن تردیدهایی را طرح می كنند. به طوری كه «مجتبی مینوی» در طی یادداشتی، این نسخه را به همراه چند نسخه تصویری دیگر محصول كارگاهی كه طی بیست سال گذشته در تهران دایر شده است می داند (مینوی،1381: 192) و نیز «اکبر تجویدی» به دلیل شیوه خاص نقاشی های این کتاب و برخی ملاحظات فنی دیگر، اظهار نظر قطعی در مورد اصالت نقاشی های این کتاب را منوط به پژوهش های آزمایشگاهی بیشتر و بررسی های دقیق تر در آینده می داند. وی کیفیت طراحی ها و به ویژه حالت چهره ها که بیشتر به فن کاریکاتورسازی شباهت دارد تا نگارگری، را دلیل بارزی بر این تردیدها ذکر می کند (تجویدی،1352 :85). به هر حال این نسخه

این مطلب را هم بخوانید :

بایگانی‌های عمومی - علم سرا - دنیای علم و تکنولوژی

 در درجه اول بدین خاطر که کتابت آن در زمان خود مؤلف انجام گرفته است، می توان اطمینان داد که در آن تصرف کاتبان یا هیچ نیست و یا بسیار کم است بنابراین نمونه اصیل و دقیقی از شیوه انشای مؤلف و زبان آن عصر به دست می دهد و نیز اگر اظهارات جعلی بودن تصاویر را نادیده بگیریم، تصاویر رنگین کتاب که شامل 109 تصویر می شود احتمالاً قدیمی ترین سندی باشد از نقاشی دوره اسلامی و بسیاری از نکته های تاریک را در تاریخ نقاشی اسلامی و خصوصاً نقاشی ایرانی برای ما روشن می کند و از آن جایی که انسان ها به یاری اشارات اندام های بدن، نظام پوشاک، نظام خوراک، نظام های نشانه ای فرهنگی (از اقوام ابتدایی تا نقاشی های معاصر) یعنی ابزاری جدا از نوشتار و گفتار نیز با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند از این جهت این اثر می تواند به عنوان نماینده آداب و رسوم و فرهنگ دوره ای خاص در ایران باشد و به خاطر تصاویر آن که دارای ترکیب بندی ها و شیوه ای متفاوت از دیگر آثار تصویرگری کتاب دوره اسلامی ایران است، اهمیت بیش تری می یابد. بدین ترتیب ارزش این کتاب هم به خاطر متن آن است که شامل مجموعه دستورهایی است که در زندگی هر کسی در هر