2-5- نتیجه بحث 42

فصل سوم: دیدگاه فقهای امامیه و اهل سنت

در خصوص منابع اصلی خمس 45

3- دیدگاه فقهای امامیه و اهل سنت در خصوص منابع اصلی خمس 46

3-1- دیدگاه اهل سنت دربارۀ خمس 47

3-2- دیدگاه شیعه دربارۀ خمس 48

3-3- دلایل اهل تسنن بر انحصار خمس در غنیمت جنگی 49

3-3-1- پاسخ دلیل اول 49

3-3-2- پاسخ دلیل دوم 54

3-3-3- چکیدۀ دیدگاه‌ها 60

3-3-4- حکم زمین غنیمتی 61

3-4- مالکیت عمومی 63

3-4-1- وجوه تمایز میان ملکیت عمومی و دولتی 66

3-4-2- جهاد ابتدایی 67

3-4-3- جایگاه خمس در جهاد بی‌اذن امام 67

3-4-4- جهاد دفاعی 69

3-4-5- جنگ مسلمان با مسلمان‌نما 70

3-5- معادن از دیدگاه فقها 76

3-5-1- نظریات حقوقی دربارۀ معادن 78

3-5-5-1- دیدگاه اول ودلایل آن 79

3-5-5-2- دیدگاه دوم و دلایل آن اشتراک در معادن 81

3-5-5-3- دیدگاه سوم و دلایل آن 85

3-5-5-4- بررسی دیدگاه ها 86

3-5-5-5- ردّ دلایل و قول به اشتراک معادن 91

3-5-5-6- راه های ثبوت حق ویژه در معادن 92

3-5-5-7- سرچشمۀ حق ویژه در معدن و حکم خمس آن 95

3-5-6- خمس جواهر دریایی 96

3-5-7- عنبر 99

3-5-8- ثروتهای دریایی 101

3-6- کنز (گنج) 103

3-6-2- ویژگیهای مشترک معدن، گنج و جواهر دریایی 106

3-7- خمس مال حلال مخلوط به حرام 109

3-8- خمس زمین انتقالی 111

3-8-1- خمس زمین ذمی 112

3-9- جایگاه خمس ارباح مکاسب 113

3-9-1- دیدگاه فقها 116

فصل چهارم: مصارف خمس

4- مصارف خمس 121

4-1- دیدگاه فقها 130

4-2- تقسیم خمس بعد از نبی 130

این مطلب را هم بخوانید :

نتیجه گیری 136

فهرست منابع 140

چكیده

یکی از تدابیر دین مبین اسلام در رفع نیازهای مالی جامعه، فریضه خمس می‌باشد که در کنار زکات واجب گردیده است و از نظر مشهور فقها جهت تأمین هزینه‌های سادات که از زکات محرومند و نیز سهم امام (ع) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با توجه به اختلافاتی که در وجوب خمس در عصر غیبت، موارد آن و نیز مصارف خمس بین فقهای امامیه و اهل سنت وجود دارد هدف این پژوهش بررسی خمس از منظر مذاهب خمسه در قالب یک تحقیق نظری به شیوه کتابخانه‌ای می‌باشد به نحوی که وجوه افتراق و اشتراک مذاهب خمسه در سه محور حکم، منابع و مصارف خمس مورد بررسی قرار گرفته است. مهمترین یافته‌های این پژوهش عبارت‌اند از:

فقهای مذاهب خمسه معتقدند که خمس واجب است. دیدگاه غالب فقهای اهل سنت انحصار خمس به غنائم جنگی است اما خمس نزد فقهای امامیه در منابع هفت‌گانه (غنیمت، ارباح مکاسب، زمین منتقله به ذمی، معدن، کنز، غوص، مال حلاب آمیخته به حرام، معدن) واجب است. فقهای امامیه در شش چیز (سهم خدا، سهم پیامبر، سهم ذی‌القربی، سهم ایتام، سهم مساکین، سهم در راه‌ماندگان) و فقهای اهل سنت (حنیفه، شافعیه، مالکیه) مصارف خمس را در پنج چیز (سهم پیامبر، سهم ذی‌القربی، سهم ایتام، سهم مساکین، سهم در راه‌ماندگان) خلاصه کرده‌اند.

واژه های كلیدی: خمس، فقه امامیه، اهل سنت، منابع خمس، مصارف خمس.

مقدمه