گفتار سوم: ادله فقهی ـ حقوقی…………………………………………………………………………………………… 83
مبحث اول: ادله فقهی………………………………………………………………………………………………………. 83
مبحث دوم: دلایل قانونی………………………………………………………………………………………………….. 85
الف) مستندات قانونی تا قبل از قانون مجازات جدید التصویب…………………………….. 85
ب) قاعده‌مند شدن قصد تبعی در قانون مجازات جدیدالتصویب………………………….. 92
فصل چهارم: ارکان و قلمرو قصد تبعی
گفتار اول: عناصر قصد مجرمانه و تحقق آنها در قصد تبعی …………………………………………….. 96
مبحث اول: نظریه اراده…………………………………………………………………………………………………….. 96
الف) اساس نظریه……………………………………………………………………………………………………….. 97
ب) پاسخ به ایرادات وارده بر نظریه‌ی اراده………………………………………………………………. 99
مبحث دوم: نظریه‌ی آگاهی……………………………………………………………………………………………. 101
الف) مبنای نظریه……………………………………………………………………………………………………… 101
ب)انعکاس قانونی نظریه‌ی آگاهی……………………………………………………………………………. 103
1- قانون مجازات جدید ایران…………………………………………………………………………….. 103
2- قانون جزای نمونه‌ی آمریکا…………………………………………………………………………… 104
3- اساسنامه‌ی دیوان کیفری بین المللی(1998)……………………………………………. 105
مبحث سوم: انگیزه و قصد تبعی…………………………………………………………………………………… 106
گفتار دوم: ارکان قصد تبعی………………………………………………………………………………………………… 107
مبحث اول: فعل……………………………………………………………………………………………………………… 107
الف) خصوصیات فعل………………………………………………………………………………………………… 107
1- فعلی که نوعاً منتج به نتیجه‌ی مجرمانه می شود……………………………………… 108
عنوان صفحه
- فعلی که اتفاقاً منتج به نتیجه می‌شود:………………………………………………………… 109
1-2) تعاقب نتیجه بر فعل با توجه به وضعیت موضوع جرم…………………… 109
2-2) تعاقب نتیجه با توجه به وضعیت خاص زمانی و مکانی………………….. 110
3-2) تعاقب نتیجه با توجه به حالت مرتکب…………………………………………….. 110
ب) عدم قصد ابتدائی نتیجه……………………………………………………………………………………. 111
مبحث دوم: ضرورت وجود آگاهی………………………………………………………………………………….. 111
الف) آگاهی از خطر فعل…………………………………………………………………………………………… 112
ب) پیش‌بینی رابطه‌ی سببیت………………………………………………………………………………… 112
ج) پیش بینی نتیجه………………………………………………………………………………………………….. 113
د) آگاهی از صفات موضوع جرم……………………………………………………………………………….. 113
ه) آگاهی از وضعیت خاص زمانی و مکانی………………………………………………………………. 114
- آگاهی از زمان ارتکاب فعل……………………………………………………………………………. 114
- آگاهی از مکان ارتکاب فعل……………………………………………………………………………. 115
مبحث سوم: التفات نسبت به آگاهی…………………………………………………………………………….. 115
گفتار سوم: قلمرو قصد تبعی …………………………………………………………………………………………….. 116
مبحث اول:قصد غیر مستقیم در جرایم بر حسب لزوم یا عدم لزوم نتیجه……………….. 116
الف) قصد تبعی در جرایم مقید …………………………………………………………………………….. 116
ب) قصد تبعی در جرایم مطلق……………………………………………………………………………….. 117
مبحث دوم: قصد غیر مستقیم در جرایم امتناعی( ترک فعل )………………………………….. 119
مبحث سوم: قصد تبعی در شروع به جرم…………………………………………………………………… 119
مبحث چهارم: قصد تبعی و صورمداخله درجرم (شركت ،معاونت)…………………………….. 122
الف) قصد تبعی و تحقق آن در شركت در جرم:…………………………………………………… 122
ب) قصد تبعی و ظهور آن در معاونت…………………………………………………………………….. 123
عنوان صفحه
مبحث پنجم: تمییز قصد تبعی (غیرمستقیم) از قصد مستقیم و شبه عمد
(قصد ماوراء العمد،قصد متجاوز یا متعدی) …………………………………………………………………. 124
الف) تمایز قصد تبعی از قصد مستقیم……………………………………………………………………. 124
ب) تمایز قصد تبعی از شبه عمد……………………………………………………………………………. 125
گفتار چهارم: اثبات قصد……………………………………………………………………………………………………… 129
مبحث اول: اثبات قصد مستقیم…………………………………………………………………………………….. 130
مبحث دوم: اثبات قصد تبعی…………………………………………………………………………………………. 132
الف) قصد تبعی شکلی ……………………………………………………………………………………………. 132
ب) قصد تبعی ماهوی …………………………………………………………………………………………….. 134
1.قصد تبعی مطلق:………………………………………………………………………………………………….. 135
2.قصد تبعی نسبی…………………………………………………………………………………………………… 135
ج) قصد تبعی( غیر مستقیم) در رویای‌رویی با قاعده‌ی درء…………………………………. 136
نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………… 137
فهرست منابع و مآخذ
الف)منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………. 139
این مطلب را هم بخوانید :
منابع عربی…………………………………………………………………………………………………………………………… 141
ج) منابع انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………. 144
مقدمه
الف) طرح موضوع
قصد مجرمانه یا رکن معنوی جرم از جمله مسائلی است که در حقوق جزا با تأخیر به آن پرداخته شده است. چرا که در زمانهای دور صرف ارتکاب فعل مادی برای مجازات مجرم کافی بود و توجهی به ذهنیت مجرم نمی‌شد. اما رفته رفته نوع بشر دریافت که جرم تنها یک پدیده‌ی مجرمانه‌ی صرف نیست که قوام آن فعل و آثار آن باشد بلکه منشأ آن در ذهن و روان انسان قرار دارد و باید با توجه به این ذهنیت با آن برخورد شود. از آن پس بود که اصلی در حقوق جزا شکل گرفت مبنی بر اینکه ارتکاب مادیات جرم به تنهایی برای تکوین آن مکفی نیست بلکه در کنار آن باید این مادیات نشأت گرفته از نهاد و خواست انسان باشد.
شکل گیری چنین اصلی تحت تأثیر تکامل اندیشه‌ها و تفکرات ابناء نوع و بعث و ظهور پیامبران و انسانهای فرهیخته بوده است. اصول اخلاقی و آموزه‌های دینی به تدریج رکن روانی را به عنوان رکن رکین جرم در قوانین استوار ساخت. این رکن رابطه‌ای است که بین مادیات جرم و شخصیت مجرم را به هم پیوند می‌دهد. و اساساً همین رابطه است که محل سرزنش قانون واقع می‌شود. این سرزنش نیز بسته به میزان تسلط اراده‌ی مرتکب بر جنبه‌های مادی جرم نوسان دارد. گاهی وقوع پدیده‌ی مجرمانه تمام و کمال تحت سیطره‌ی اراده‌ی مرتکب آن است به گونه‌ای که هر آنچه رخ می‌دهد مراد اوست. وقتی که اراده به این صورت سلطنت دارد می‌گویند که مجرم قصد مستقیم داشته است. گاهی نیز بدون اینکه اراده‌ی فعل در نزد مجرم تزلزلی پیدا کند، اما نتایجی حاصل این فعل او می‌شوند که ابتدائاً منظور او نبوده لکن به خوبی می‌داند که در صورت انجام چنین فعلی یا انجام فعل در چنین شرایطی، آن نتایج را اثر اجتناب ناپذیر یا غالب خود قرار می‌دهد. این حالت ذهنی را قصد تبعی یا غیر مستقیم گفته‌اند که تحقیق حاضر دائر مدار آن است. بعضاً نیز فاعل فعل مجرمانه نسبت به حدوث نتیجه صرف یک پیش‌بینی را دارد و گاهی نیز کاملاً غافل از آن است که در این هر دو صورت ما در قلمرو خطای غیر عمد قرار داریم.
وهمانطور که گفته شد در این تحقیق موضوع اصلی قصد تبعی یا غیر مستقیم است که مورد مداقه قرار خواهد گرفت.
ب) بیان مسئله
قصد تبعی که آن را هم پایه‌ی قصد مستقیم می‌دانند و بنابراین مبنای مسئولیت عمدی قرار می‌گیرد، باید دارای مبانی و ماهیتی باشد که این همسان قرار گرفتن آن را با قصد مستقیم و در نتیجه متحمل شدن تمام آثار
