بند سوم: مسئولیت دولتها ناشی از عدم رعایت قواعد حقوق بشری
در زمینه تغییرات ژنتیکی………………………………………………………………………………………… 107
گفتار دوم: مسئولیت سازمانهای بین المللی ناشی از عدم رعایت قواعد
بین المللی حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی…………………………………………………… 116
بند اول: مفهوم مسئولیت سازمانهای بینالمللی…………………………………………………… 116
بند دوم: مسئولیت سازمانهای بین المللی ناشی از عدم رعایت قواعد
بین المللی حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی……………………………………………….. 117
گفتار سوم: مسئولیت شرکتهای بیوتک ناشی از عدم رعایت قواعد بینالمللی
حقوق بشری در زمینه تغییرات ژنتیکی……………………………………………………………………… 120
نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 124
فصل چهارم- اقدامات بین المللی و ملی صورت گرفته در حمایت از حقوق بشر
در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 127
مبحث اول: اقدامات سازمانهای بین المللی دولتی جهانی در حمایت از حقوق بشر
در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی…………………………………………………………………………………….. 129
گفتار اول: اقدامات سازمان ملل متحد…………………………………………………………………………… 129
عنوان صفحه
بند اول: عملکرد سازمان ملل متحد در موضوع دستکاری ژنتیکی
و شبیهسازی انسان………………………………………………………………………………………………….. 129
بند دوم: بررسی اعلامیه ملل متحد در خصوص شبیهسازی انسان……………………… 131
بند سوم: بررسی پروژه ژنوم انسان و اعلامیه مربوط به استفاده از پیشرفت
در زمینه علم و فن آوری به نفع صلح و برای مصلحت نوع بشر………………………………. 136
الف- بررسی پروژه ژنوم انسان……………………………………………………………………………. 136
ب- بررسی اعلامیه مربوط به استفاده از پیشرفت در زمینه علم و
فن آوری به نفع صلح و برای مصلحت نوع بشر………………………………………………. 137
گفتار دوم: اقدامات سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)…………….. 138
گفتار سوم: اقدامات سازمان بهداشت جهانی (WHO) ……………………………………………….. 141
بند اول: تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی و عملکرد سازمان بهداشت جهانی……… 141
بند دوم: تغییرات ژنتیکی در ژنهای گیاهی و حیوانی و عملکرد
سازمان بهداشت جهانی…………………………………………………………………………………………… 146
الف- نحوه ارزیابی ایمنی غذاهای اصلاح ژنتیک شده ………………………………….. 146
ب- نحوه برچسب اطلاعات فرآورده های اصلاح ژنتیک شده…………………………. 147
گفتار چهارم: اقدامات سازمان خواروبار جهانی (FAO) ……………………………………………… 148
بند اول: بررسی عملکرد سازمان خواروبار جهانی در تغییرات ژنتیکی
در ژنهای گیاهی و حیوانی…………………………………………………………………………………….. 148
بند دوم: بررسی ایمنی زیستی در کدکس الیمنتاریوس………………………………………. 149
بند سوم: بررسی نشست های تخصصی مشترک سازمان خواروبار جهانی
و سازمان بهداشت جهانی……………………………………………………………………………………….. 151
بند چهارم: بررسی معاهده بینالمللی ذخایر ژنتیكی گیاهی
برای غذا و كشاورزی…………………………………………………………………………………………………. 152
گفتار پنجم: بررسی اقدامات دیگر سازمانهای جهانی………………………………………………… 153
عنوان صفحه
مبحث دوم: اقدامات سازمانهای بین المللی دولتی منطقهای در حمایت
از حقوق بشر در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی……………………………………………………………. 156
گفتار اول: اقدامات سازمان بهداشت قاره آمریکا…………………………………………………………… 156
گفتار دوم: اقدامات شورای اروپا…………………………………………………………………………………….. 157
گفتار سوم: اقدامات اتحادیه اروپا…………………………………………………………………………………… 161
بند اول: اقدامات پارلمان اتحادیه اروپایی………………………………………………………………… 161
بند دوم: اقدامات شورای اتحادیه اروپایی………………………………………………………………… 163
مبحث سوم: بررسی عملکرد جمهوری اسلامی ایران در حمایت از حقوق بشر
در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی…………………………………………………………………………………… 164
گفتار اول: ارزیابی عملکرد ایران در فرایند تغییرات ژنتیکی در ژنوم انسانی……………. 164
گفتار دوم: ارزیابی عملکرد ایران در فرایند تغییرات ژنتیکی در ژنهای
گیاهی و حیوانی……………………………………………………………………………………………………………… 168
گفتار سوم: ارزیابی قانون ایمنی زیستی در ایران………………………………………………………… 171
بند اول: تعریف قانون ایمنی زیستی……………………………………………………………………….. 171
بند دوم: سیاست تقنینی حاكم بر قانون ایمنی زیستی………………………………………….. 172
بند سوم: سیاست كیفری در قبال جرائم ایمنی زیستی…………………………………………. 175
بند چهارم: الزامات قانون ایمنی زیستی در هالهای از ابهام…………………………………….. 180
گفتار چهارم: ارزیابی نظام مسئولیت کیفری و مدنی ناشی
از دستکاری ژنتیکی در ایران…………………………………………………………………………………………. 184
بند اول: نظام مسؤولیت كیفری ناشی از دستکاری ژنتیکی در نظام حقوقی ایران.. 184
بند دوم: نظام مسؤولیت مدنی ناشی از دستکاری ژنتیکی در نظام حقوقی ایران… 187
الف) مسئولیت قراردادی…………………………………………………………………………………….. 187
ب) مسؤولیت خارج از قرارداد……………………………………………………………………………. 189
عنوان صفحه
مبحث چهارم: عملکرد برخی دیگر از کشورها در حمایت از حقوق بشر
در مقابل تغییرات نامطلوب ژنتیکی…………………………………………………………………………………….. 193
گفتار اول: بررسی عملکرد ایالت متحده آمریکا……………………………………………………………. 193
این مطلب را هم بخوانید :
گفتار دوم: بررسی عملکرد انگلستان……………………………………………………………………………… 197
گفتار سوم: بررسی عملکرد کشورهای اسلامی…………………………………………………………….. 198
نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………….. 202
نتیجه گیری نهایی………………………………………………………………………………………………………………….. 205
فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………….. 222
فصل اول
مقدمه
الف) طرح مسئله
یکی از مسایل نوینی که در سالهای اخیر در حیطه حقوق بینالملل و به طور اخص حقوق بینالملل بشر مطرح شده است، مسئله تغییرات ژنتیکی و ساختار حقوقی حاکم بر آن به منظور حمایت از نوع بشر میباشد. امروزه فناوری ژنتیک هم در سطح ملّی و هم در سطح بین المللی توسعه یافتهاست، در پرتو سرعت پیشرفت این فناوری، احترام به اصول اولیه حقوق بشری هم به یک ضرورت تبدیل شدهاست. درواقع، پیدایش امکان دستکاری ژنتیکی در ساختار اولیه نوع انسان، حیوان و گیاه و انجام بسیاری از اقدامات نو و بعضا حیرتانگیز در این زمینه، ضرورت تنظیم و کنترل این اقدامات را به منظور رعایت ملاحظات حقوق بشری آشکار ساختهاست. ازاینرو دولتها در رویارویی با این مسئله، به بهرهمندی از ابزارهای حقوق بینالملل و به عبارت دقیقتر سازمانهای بین المللی روی آوردند. در ابتدا مسئله مزبور نزد چندین سازمان منطقهای و بین المللی مطرح گشت و فعالیت هریک از این سازمانها در این زمینه به تصویب اسنادی مهم انجامید. در این راستا سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) خود را ناگزیر از مداخله در فرایند واکنش به این پدیده دید. اقدامات این سازمان در خصوص موضوع تغییرات ژنتیکی را میتوان در قالب اعلامیه جهانی ژنوم انسان و حقوق بشر،[1] اعلامیه بینالمللی داده‌های ژنتیک انسانی[2] و اعلامیه جهانی بیواتیک و حقوق بشر[3] مورد بحث و بررسی قرار داد.
کنفرانس عمومی یونسکو در سال 1997 میلادی با توجه به اهمیت موضوع ژنوم انسان[4] و ساختار حقوق بشری حاکم بر آن اعلامیه جهانی ژنوم انسان و حقوق بشر را به تصویب رساند. این اعلامیه در بردارنده نکات مهم در خصوص ژنوم انسان و ارتباط آن با حقوق بشر و کرامت انسانی[5] است. اعلامیه در ماده 10 تصریح میکند که در هر تحقیق مربوط به ژنوم انسان به خصوص در زمینههای بیولوژی، ژنتیک و پزشکی باید بیشترین احترام به حقوق بشر و آزادیهای بنیادین و حیثیت افراد و گروهها مدنظر قرار گیرد. از اصول قابل توجه این اعلامیه که به بحث ما باز میگردد، اصل حمایت از نسل آینده است. به موجب این اصل تاثیر علوم زیستی بر نسلهای آینده، از جمله در ساختار ژنتیکیشان، نیاز به توجه ویژه دولتها در جهت حمایت از حقوق بشر دارد(ماده 16).
در ارزیابی اجمالی این اعلامیه میتوان گفت که یونسکو با توجه به شتاب گرفتن پیشرفتهای علمی که از جملهی مهمترین آنها تغییرات ژنتیکی است و احتمال بروز مسایل و چالشهای انسانی ناشی از آن، توانسته است در قالب یک اعلامیه، اصول کلی را نسبت به همه موارد زیانبخش برای حقوق بشر تنظیم نماید. همچنین کمیته بین المللی اخلاق زیستی یونسکو،[6] مطابق ماده 24 این اعلامیه ملزم است در رابطه با شناسایی و
