شکل 4-7 – سن Piesma maculatum 47

شکل 4-8 – سن Centrocoris spiniger  48

شکل 4-9 – Phyllomorpha lacerate  49

شکل 4-10- سن Maccevethus corsicus corsicus  50

شکل 4-11- سن Rhopalus parumpunctatus 51

شکل 4-12- سن Geocoris  52

شکل 4-13-Spilostethus pandurus  54

شکل 4-14- سنCoranus  56

شکل 4-15-Nagusta goedelii 57

شکل4-16-سنAndrallus spinidens  60

شکل 4-17-Nezara viridula  61

شکل 4-18-Graphosoma semipunstataum   62

فهرست جدول

جدول 1-1 رتبه‌بندی استان‌های عمده در تولید پنبه در ده‌ساله گذشته (آمار نامه کشاورزی، 1382).   9

فهرست نمودار

نمودار4-1- تراكم خانواده‌های مختلف سن‌های Heteropteraدر هشت آباد، عدل آباد، آرادان، ایوانکی، رشمه، کردوان، ناروهه، سنگاب گرمسار   63

چکیده

سن‌ها (Heteroptera) یک گروه از حشرات ساکن در هر دو زیستگاه خشکی و آبی هستند و نقش مهمی در محیط زیست داشته و متنوع‌ترین گروه از Hemiptera با بیش از 42000 گونه و 89 خانواده و 7 گونه می‌باشند. در این پژوهش تنوع گونه‌ای سن‌ها (Heteroptera) طی سال‌های 1391 الی 1392 در مزارع مختلف پنبه گرمسار (استان سمنان) و مناطق هم جوار مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج بدست آمده در مجموع 17 گونه سن متعلق به 9 خانواده و 15 جنس جمع‌ آوری و شناسایی شد. گونه‌یCamptopus lateralis (Germar) از خانوادهAlydidae ، چهار گونه Anthocoris minki minki (Dohrn)، Orius albidipennis (Reuter)، Orius niger (wolff)، Orius minutus از خانواده Anthocoridae؛ گونه‌یPiesma maculatum از خانواده Piesmatidae؛ دو

 گونه‌ی Centrocoris spiniger (Fabricius) ،Phyllomorph lacerata (Herrich-Schaeffer) از خانواده Coreidae؛ دو گونه Rhopalus Parumpunstatus (Schilling)،Maccevethus corsicus corsicus (Signoret) از خانواده Rhopalidae؛ گونه‌Geocoris (Geocoris) megacephalus (Rossi) ‌ از خانواده Geocoridae؛ گونه Spilostethus pandurus (Scopoli) از خانواده Lygaeidae؛ دو گونه Coranus(coranus) aegyptius (Fabricius)،Nagusta goedelii از خانوادهReduviidae؛ گونه‌یAndrallus spinidens (Fabricius) و Nezara viridula (Linnaeus) ،Graphosoma semipunctatum از خانوادهPentatomidae از مزارع پنبه گرمسار و حومه جمع‌ آوری شد. در این پژوهش گونه Nezara viridula (Linnaeus) وOrius albidipennis (Reuter) بعنوان گونه غالب مزارع پنبه گرمسار شناخته شدند.

کلمات کلیدی: زیستگاه خشکی و آبی، گونه، مزارع مختلف پنبه گرمسار

مقدمه

راسته‌ی سن‌ها Heteroptera یکی از مهمترین راسته‌های حشرات می‌باشد که دارای گونه‌های آفت و شکارگر متعددی می‌باشد که در اکوسیستم‌های کشاورزی دارای اهمیت قابل ملاحظه‌ای می‌باشد برای هر کشوری شناخت فون و فلور یا به عبارت دیگر معرفی ذخایر بیولوژیک از اهمیت زیستی بسیاری برخوردار است مطالعه فون حشرات بعنوان پایه و مبنای حشره شناسی کاربردی دارای اهمیت زیادی از جنبه‌های گوناگون می‌باشد.

راسته‌ی Hemiptera از لحاظ تعداد گونه در رده‌ی حشرات دارای مقام چهارم بوده و شامل 22 خانواده است كه مهمترین خانواده‌های شكارگر در این راسته شامل Pentatomidae، Miridae،Anthocoridae ، Mesoveliidae،Lygaeidae ،Gerridae ،Velidae ،Reduviidae ، Nabidae بوده اما مهمترین سن‌های شكارگر در خانواده‌های Anthocoridae، Miridae، Reduviidae، Lygaeidae، Pentatomidae وجود دارند (Khan et al., 1990).

یكی از ویژگی‌های مهم سن‌های شكارگر این است كه معمولاً میزبان‌های خود را در مراحل مختلف زیستی از تخم تا حشره‌ی كامل مورد حمله قرار می‌دهند و محتویات بدن آن‌ها را می‌مکند و در نهایت باعث مرگ آن‌ها می‌شوند (Schuh and Tater, 1995). از طرفی سن‌ها به دلیل تغذیه‌ی توام پوره‌ها و حشرات كامل از طعمه در مقایسه با سایر حشره‌خوارها از كارایی قابل ملاحظه‌ای در كنترل بیولوژیک آفات برخوردار می‌باشند (Zanuncio et al., 1994).

در برنامه‌های كنترل تلفیقی و مبارزه‌ی بیولوژیك، شناسایی گونه یا گونه‌‌های غالب می‌تواند نقش اساسی داشته باشد، به طوری كه در هر منطقه و در مواردی برای مناطق كوهستانی و جلگه‌ای، گونه‌ی غالب متفاوت است. بنابراین در صورت فراهم آمدن امكانات مبارزه‌ی بیولوژیک باید عامل كنترل بیولوژیكی را پرورش داده و رهاسازی نمود كه در فون آن منطقه نقش غالب داشته باشد (رجبی و ترمه، 1366؛ رجبی و امیر نظری، 1367).

علی رغم وجود خانواده‌های مضر و آفت گیاهی در راسته سن‌ها، خانواده‌هایی از این حشرات دارای فعالیت حشره‌خواری به صورت شكارگری بوده كه برروی طیف وسیعی از آفات گیاهی شامل شته‌ها، شپشك‌های نباتی، بال ریشكداران، سخت بالپوشان، بالپولكداران و كنه‌ها فعال می‌باشند. به این ترتیب این گروه از سن‌ها دارای اهمیت قابل ملاحظه ای در كنترل بیولوژیک آفات هستند (Zanuncio et al,. 1994).

پنبه به عنوان یک محصول کشاورزی ، صنعتی و بازرگانی ، مهم‌ترین و با ارزش‌ترین لیف طبیعی است که از الیاف پوشاننده دانه گیاهی با نام علمیGossypium به دست می‌آید و منبع الیاف و منشا غذایی با ارزش به ترتیب برای انسان و دام محسوب می شود. پنبه از محصولاتی است که می توان آن را طی چند سال مداوم در یک زمین کاشت بدون آنکه عملکرد آن نقصان یابد. این گیاه مهم صنعتی بسیار گرمادوست بوده و به هوای گرم و یک فصل رشد بدون یخبندان حداقل 200 روزه محتاج است . به طور کلی می‌توان گفت که پنبه از مهمترین محصولات کشاورزی است که علاوه بر تامین مواد اولیه صنایع نساجی و روغن کشی، در اشتغال زایی بخش‌های کشاورزی، صنعت و بازرگانی نقش مهمی ایفا می‌کند. کمتر محصول کشاورزی از نظر قابلیت ایجاد ارزش افزوده و تنوع فراورده‌ها، یارای رقابت با پنبه را دارد.

امروزه استفاده از سموم شیمیایی و مبارزه شیمیایی در مبارزه با بسیاری از آفات گسترش فراوانی یافته است. اما با توجه به اثرات سوء این روش مبارزه روی محیط زیست و دشمنان طبیعی و برهم زدن نظم اكوسیستم، اكثر محققان معتقد هستند كه مدیریت تلفیقی آفات راه حل نهایی است (صلواتیان، 1370؛ شجاعی، 1377).به این ترتیب هدف از این پژوهش بررسی تنوع گونه‌ای سن‌ها با تاكید بر شناسایی گونه‌های مفید و شكارگر در مزارع پنبه می باشد.

این مطلب را هم بخوانید :

1-1- معرفی گیاه پنبه و ویژگی‌های آن

1-1- 1- تاریخچه گیاه پنبه

این گیاه از زمان هایدور در نقاط مختلف دنیا که شرایط برای رشد و نمو آن مناسب بوده کشت شده و در کتابها، قدمت کشت آن به حدود 1500 سال قبل از میلاد بر‌ می‌گردد.مبدا آن به احتمال زیاد هندوستان بوده، این گیاه توسط اعراب به اروپا برده شده و احتمالاً اولین کشور اروپایی که زراعت پنبه در آنجا شروع گردیده اسپانیا می‌باشد و از طریق اسپانیا به مکزیک برده شده است. زراعت پنبه پس از ورود به اروپا در کشور‌های مختلف از قرن 15 تا 17 در صنعت نساجی بریتانیا متداول شده و پس از قرن 18 نیز کشت و صنعت آن در آمریکا شروع شد. در حال حاضر نیز انواع وحشی پنبه در مناطق گرمسیر برخی از کشور‌های جهان وجود دارد.

درباره تاریخچه ورود و کشت پنبه در ایران مطالعات دقیقی به عمل نیامده اما در دوره هخامنشیان کشت و کار این گیاه در این سرزمین مرسوم بوده، و به طور کلی الیاف پنبه به عنوان محصول اصلی و درجه اول و دانه پنبه به عنوان محصول فرعی و درجه دوم، نقش مهمی در صنعت و تجارت دارند.

1-1-2- خصوصیات گیاه شناسی پنبه

پنبه یکی از مهمترین گیاهان زراعی وجینی و الیافی ایران است. الیاف پنبه از تارهای تولید شده روی بذر پنبه یا گونه‌های مختلف جنس Gossypium که متعلق به مهمترین تیرۀMalvaceae می‌باشد بدست می‌آید. چنانچه الیاف‌های بذر پنبه را از آن جدا نمایند در این موقع به آن تار پنبه اطلاق می‌گردد. تیره Malvaceae یا پنیر‌کیان یکی از تیره‌های بزرگ عالم گیاهان محسوب می‌شود که دارای بیش از 50 جنس كه در سراسر دنیا پراکنده می باشند البته نواحی گرم را بر سایر مناطق ترجیح می دهد (کریمی، 1375).

پنبه دارای انواع یک‌ساله یا چند ساله به صورت بوته و درختچه می‌باشد که نوع چند ساله آن بیشتر در مناطق حاره یافت می شود.

1-1-3- موارد مصرف گیاه پنبه

پنبه گیاهی است كه الیاف آن منبع پوشاك، دانه‌های حاوی روغن و پروتئین آن منشاء غذا برای انسان و كنجالة آن مورد استفاده دام‌ها قرار می‌گیرد. این گیاه چند منظوره در اقتصاد و سیاست جهان نقش عمده‌ای داشته و علیرغم رقابت الیاف مصنوعی هنوز از آن بعنوان یک محصول استراتژیک نام می برند.

امروزه پنبه نه تنها از نظر صنعت نساجی، بلکه از نظر غذایی نیز بسیار حائز اهمیت است. در بازار جهانی در میان پنج دانه روغنی مهم یعنی بذر سویا، تخم آفتابگردان، پنبه دانه، بذر بادام زمینی و بذر شلغم روغنی،