گونهPyrus communis در 5 زیرگونه و در 5 منطقه، حوالی قفقاز (اوستیا و گرجستان) آسیای میانه، اروپای غربی، اروپای شرقی و اروپای جنوبی قرار گرفته‌اند. علاوه بر این گروه، ارقام و ژنوتیپ‌های خاور دور از گلابی‌های (P. ussuriensis Maxim, P. calleryana و P. betulifolia ) منشاء گرفته‌اند (Krichkov and Potanov, 1998). گلابی معمولی (Pyrus communis) در منطقه قفقاز، روسیه، آسیا، اروپای جنوبی و مرکزی پراکنده شده است (Kolesnicova, 1997). این گونه از لحاظ مقاومت زمستانه، اندازه درخت و دیگر صفات مورفولوژیکی و بیولوژیکی دارای تنوع بسیار بوده و تصور بر این است که تعداد بسیار زیادی از ارقام تحت کشت در آسیا، قفقاز و اروپا از این گونه بوجود آمده است (Krichkov and Potanov, 1998). ژوکوفسکی معتقد است، منطقه قفقاز و بخش‌های غربی ایران یکی از اولین مراکز تنوع گونه‌ها و ارقام تحت کشت گلابی است (Jookovskiy, 1950). گلابی‌های آسیا و آسیای صغیر به عنوان پایه بکار برده می‌شوند نه به عنوان رقم قابل مصرف (Chalices and westwood, 1973 and Westwood, 1971 ). در انواع وحشی گونهPyrus communis قدرت رشد بسیار زیاد است که می‌تواند منبع با ارزشی به عنوان پایه برای ارقام تحت کشت باشد (Kolesnicova, 1997).

شاخه برخی از ارقام گلابی خاردار بوده، برگ‌های اره‌ای و مضرس با حاشیه صاف دارند. گل‌های گلابی هم‌زمان با برگ‌ها ظاهر می‌شوند و روی گل‌آذین دیهیم قرار می‌گیرند. معمولاً اکثر گونه‌های گلابی خودناسازگار بوده و نیاز به ارقام گرده‌زا دارند. درخت گلابی در برابر سرما حساس‌تر از سیب بوده و می‌تواند تا 30- درجه سانتی‌گراد را تحمل کند (خوشخوی و همکاران، 1377). در ضمن گونه‌های مختلف گلابی گرمای تابستان را نیز تحمل می‌کنند و تابستان‌های خشک در کنترل بیماری آتشک[1] که گلابی به آن بسیار حساس می‌باشد، مناسب است (Jakson, 2003).

برخلاف پایه‌های سیب که همگی از گونه Malus pumila می‌باشند، پایه‌های گلابی از چندین گونه متفاوت Pyrus بوده و حتی تعدادی از آن‌ها به جنس دیگری متعلق

 می‌باشند. گلابی حداقل 3000 سال است که در چین کشت می‌شود، در قسمت‌های دیگری از دنیا، گلابی‌های زراعی از گونه P. communis بدست آمده‌اند (Davarynejad et al., 2007). کشت گلابی در تمدن غرب اولین بار توسط هومر حدود سه هزار سال پیش شرح داده شده است.

بدون شك اولین گونه‌ای كه اهلی شده Pyrus pyrifolia بوده است، زیرا تیپ وحشی آن بدون انجام گزینش، خوراكی است (Jakson, 2003). گونه‌های گلابی را براساس خصوصیات گیاه‌شناسی و پراكنش جغرافیایی می‌توان به پنج گروه طبقه‌بندی نمود که شامل، گونه‌های اروپایی، گونه‌های آفریقای شمالی، گونه‌های غرب آسیا، گونه‌های آسیایی با میوه بزرگ و گونه‌های آسیایی با میوه كوچك می‌باشند (Bell et al., 1996).

مهم‌ترین ارقام بومی گلابی در ایران شامل: شاه‌میوه نطنزی، محمدعلی مشهد، سه فصله کرج، گلابی دم کج کرج، سبری و پیغمبری می باشند. گلابی را شاه‌ میوه یا آمرود هم می‌نامند و به میوه‌های پیوندی و شاداب آن شاه‌آمرود گویند (شکل 1- 1). همچنین از گلابی‌های خارجی نیز که کم و بیش در ایران کشت می‌شوند می‌توان ، بارتلت[2]، دوشس[3]، ویلیام دوشس[4]، لوئیزبون[5]، اسپادونا[6] و کوشیا[7]را نام برد. بارتلت که در اروپا بنام ویلیامز مشهور است (شکل 1- 2)، مهم‌ترین و پرکشت‌ترین گلابی در دنیا به شمار می‌رود (محمودزاده و ابراهیمیان، 1390).

شکل 1- 1: چهار رقم از مهم‌ترین ارقام گلابی بومی ایران a. گلابی شاه‌میوه b. گلابی شاه‌میوه نطنز c. گلابی دم کج کرج d. گلابی بیروتی

شکل 1- 2: دو رقم از مهم‌ترین ارقام گلابی خارجی که در ایران کشت می‌شوند. a. گلابی بارتلت b. گلابی دوشس

بالا بودن هزینه‏ های تولید، یکی از عمده‏ترین مشکلات بخش کشاورزی، در راه تولید و صادرات محصولات به بازار‏های جهانی محسوب می‏شود. تولید و تکثیر نهال،

این مطلب را هم بخوانید :

لینک سازی یا لینک بیلدینگ یا  Link Building چیست؟

 یکی از بخش‏های مهم صنعت میوه‏کاری هر کشوری به شمار می‏رود و اساس باغ‏های خوب هر کشوری از بذل توجه به این بخش نشات می‏گیرد. در باغداری روز دنیا، ایجاد باغ‏های یکنواخت، علاوه بر سیستم تک کشتی، هم‌اندازه بودن درختان باغ، رسیدن همزمان میوه‏ها، کاهش اندازه درخت، مقاومت به آفات و امراض و زودباروری درختان، بسیار مورد توجه می‌باشد. برای نیل به این اهداف، روش‏های مختلف کشت بافت، امروزه به عنوان یکی از ابزار‏های مطمئن و کارآمد، مورد توجه و اهتمام تولید‏کنندگان نهال در سراسر جهان قرار گرفته است (صفاری، 1378).

کشت بافت روش نوین و مهم در ازدیاد گیاهان است که در حال حاضر در دسترس پرورش‌‌دهندگان قرار دارد (صفاری، 1378). تكثیر درون‌شیشه‌ای این امكان را فراهم می کند كه در طول سال به پایه‌های مورد نیاز برای استفاده در خزانه دسترسی داشته باشیم (خوشخوی، 1377). ژرم‏پلاسم گلابی تكثیر شده در محیط استریل، به دلیل عاری بودن از عوامل بیماری‌زا، با اطمینان كامل از سدهای قرنطینه كشاورزی كشورهای مختلف قابل تبادل خواهند بود (Shibli et al., 1997). ارقام و گونه‌های مختلف گلابی هر یک دارای خصوصیاتی هستند كه باعث گردیده از آنها به عنوان پایه، پیوندك، تزئینی و یا دومنظوره استفاده گردند. از