نسلهای پس ازاو را، باید درهمین امر جستجو كرد.
ابراهیم طوقان در سال 1941م و درسن 36 سالگی، وپیش ازاشغال سرزمین فلسطین، دارفانی را وداع گفت.
* * * * *
واژه های کلیدی : ابراهیم طوقان ، ادبیات معاصرعربی ، شعر ، وطن ، صور خیال ، فلسطین .
مقدمه
هنر و ادب ، یادگار فکـرو اندیشه صاحب خردانی هستنـد کـه فرهنگ و تمدن بر جـای مانـده
از ملتهـا را در دل خود جای داده و آرمانهای آنها را با نقش و نگارهای زرین بر دیباچه تاریخ
حک می کنند .
ادبیات واژه ای کهـن است که قرنهـای متمادی با تعابیر مختلف معنا شده و امروزآن را هنر
اندیشه وقلم معرفی می کنند که همسوی با دگرگونیهـای سریع دانش و اندیشه انسان قرن بیستـم
متحول گشته ، آنچنان که همه زوایای زندگی بشر را از غرب تا شرق در برمی گیرد .
تحولی که در اروپا و غرب متولـد شد در شرق رشد کرد و در راستا ی آن جهان عرب عمیقا
تحت تأثیر ادبیات بیگانه قرار گرفت تاجایی که شعراین قوم به تبعیت از دگرگونیهای اندیشـه
و فکر آنهـا دستخوش تغییرات چشم گیری شد . ابتدا در حوزه معنـا و مفهوم کـه نتیجـه آن
شکل گیری مکتب کلاسیک به پرچمداری سامی بارودی و دوستانش احمد شوقی ، صدقی
الزهاوی و بقیه بود و سپس در قلمروتصویرکه شاعرانی رمانتیک همچون ابو شادی ، شابی
،میخائیل نعیمه و دیگران را به ادبیات عرب عرضه کرد ودر نهایت تغییر درموسیقی و زبان
شعرکه موج جدیدی ازشاعران نوگرا همانند نازک الملائکة ، سیّاب ، ادونیس ، محمد الماغوط
وغیره را که رمزواسطوره وابهام را به طورجدّ درلابه لای شعرشان گنجاندند ،به خودمشغول
ساخت .
اگر چه تحولات ادبیات عرب در تأثیر از غرب و به تبعیت از آن صورت گرفت ، اما مفهومی
زیباتر و با ارزشتر ازآن دردل خود بـه نام ادب مقاومت و عشق بـه وطن جای داد کـه ادیبـان
بسیاری را به خود مشغول ساخت .
ادبیات مقاومت که در پی قضیه فلسطین اشغالی شکل گرفت ، افکار همـه را به خود معطوف
ساخت و قلم بیشتر نویسندگان را در راستای مضامـین خود سوق داد . آنچنان که شاعری چون
مشهور « درحاشیه دفتر شکست » نتوانست نسبت بـه این مهم بی توجه بمانـد . و اندیشمندان
وشاعرانی چـون ابراهیم طوقان ، محمود درویش و أمل دنقل عمـرگرانمایـه خـود را صرف
بیداری ملت و سربلندی وطن کردند .
ابراهیم طوقان درمیان این شاعران دلسوز ، کسـی است که صفحات این پایان نامه بـه وی
اختصاص یافته است .
شاعـری غریب کـه قومش صدای او را نشنیدند و با فریادهـای گرفته اش بیدار نشدند ، و با
بی مبالاتی به دعوت های او سرزمین وحی ، اولین قبله گاه مسلمین و مهـد انبیای الهـی را در
معرض نابودی قرار دادند و آن را اندوهی عمیق همچون غده چرکینی ساختند کـه قلب تبار
عرب را از کرانه های نیل تا فرات به درد می آورد .
شعر ابراهیم غزلی است با عاطفـه ای عمیق ، تصویری است صادق از درون وی ، احساسـی
است متفاوت از احساس شاعران گذشتـه ، لیلای او ساحل زیبای بیروت و دخترزیبای قدس
باغهای سرخ انار است که الهام بخش شعرش می باشند . عشق در وجود او آرمانی رؤیایی
نیست بلکـه حقیقتـی است روشن در سرای وجـود ، آن را مـی بیند و لمس مـی کند ، عاشـق
می شود و تپشهای قلبش را می سراید ، و بی پروا درغم از دست دادنش می گرید .
وطنیات ابراهیم سروده ای است کـه او را شاعری مخلص ، حساس ، صادق ، دلسوز ، دور
اندیش وعربی الأصل معرفی می کنند . شعری کـه در بیشتر مناسبت ها آن را می سراید ، گاه
این مطلب را هم بخوانید :
در جمع زمین فروشان سودجو :
وطنٌ یُباعُ و یُشترَی و تَصیحُ : « فلیحیَ الوطن » ( ابراهیم طوقان ،
2005م ص288)
میهن خرید و فروش می شود ، و تو فریاد می زنی : « زنده باد وطن » !
و گاه در مراسم خاکسپاری شهیدی فداکار :
قسماً بأمّکَ عندَ موتِکَ وَ هیَ تهتفُ بالنشیدِ
و ترَی العزاءَ عن إبنِها فی صیتِهِ الحسن البعیدِ
ما نال مَن خدمَ البلادَ أجلَّ مِن أجرِ الشهیدِ ( هـمان ، ص 283 )
سوگند به ماتم سرایی های مادرت به هنگام مرگت
ودر حالی که تنها تسلی بخش خاطر او در مرگ فرزند ، شهرت ماندگار اوست
پاداش هیچ خدمتگذار به میهن برتر از اجرو پاداش شهید نیست .
