فصل اول

کلیات و مفهوم شناسی

بخش اول: کلیات تحقیق(ادبیات تحقیق)

1-1-1- بیان مسأله

هر زبان، مجموعه ای از آواها یا به گفته دیگر مجموعه ای از واج‌هاست. در هر زبانی هر واج یا آوا می‌تواند واژه یا مفهومی را از واژه یا مفهوم دیگر متمایز سازد. این تمایز عمدتا در ساختار موسیقیایی آواها تبلور یافته، به وسیله گوش قابل دریافت است. عملکرد موسیقیایی آواها در کارهای هنری (شعر-نثر) آگاهانه یا ناآگاهانه به خالق اثر کمک می‌کند تا در القای معنای مورد نظرش، توفیق یابد. این ویژگی که از سوی خداوند در اختیار بشر قرار گرفته در تمام زبان ها به نحوی موجود است. در زبان عربی­که زبان برگزیده ی وحی الهی است، کارکرد آواها در قالب آیات قرآن کریم، رنگی دگرگون به خود گرفته، تا جایی که می‌توان چنین کارکردی را تحت عنوان «اعجاز آواها» مورد بررسی قرار داد. در واقع از آن جا که قرآن از سوی خداوند برای هدایت بشر فرستاده شده باید این جنبه از اعجاز رنگ و بوی دیگری نسبت به نوشته های بشری داشته باشد. منظور از آوا همان ارزش ذاتی واژگان و ساخت لغوی آن است و ابزار تأثیر حسی که با نظم واژه و هماهنگی با دیگر واژگان در بیان به شنونده می رسد. به عنوان نمونه در آیات قرآن، در مواردى از واژگانی خاص بهره گرفته شده كه آوردن واژگانی مترادف با آن یا آوردن همان واژه با ساختاری دیگر آن معنا را نمی رساند، از آهنگى نیزكه از وقف و حركت، وصل، فصل، مد، قصر، كوتاهى و بلندى جملات، ادغام، ارسال، اخفاء، اضمار، هماهنگی واکه ها و همخوان ها و به طور کلی آواهای درونی و بیرونی، به وجود می آید برای رساتر شدن القای پیام بهره گرفته شده است. علاوه بر موارد مذکور برای تأثیر گذاری بیشتر در مخاطب، صداى حروفی كه در وسط یا در آخر كلمات و آیات است و نیز ریتم موجود در آیات هماهنگی خاصى با معانى و مقاصد دارد .

همین تركیب و هم‏آهنگى كلمات با یكدیگر و با معانى است كه قرآن را مانند تركیب موجودات و نمودار شدن در صور گوناگون در آفرینش، معجزه ساخته، چنان كه مانند تركیب عناصر طبیعى اگر كلمه‏اى را تبدیل به كلمه مرادف آن نمائیم یا حرفى را از جاى خود برداریم یا فصل، وصل، وقف، حركت، اوج، حضیض و ایقاع(هماهنگی آواها) كلمات رعایت نشود در نظم و هم‏آهنگى و رسانیدن معنا و مقصود اختلال پیش می آید. این ویژگی ها سبب شده که آهنگ و آوای واژه های قرآن در بیان مسائل گوناگون همچون بشارت و انذار، اسماء و صفات الهی، انسان شناسی، تشریح بهشت ودوزخ، بیان اوصاف قیامت، بیان مسائل فقه و احکام، بیان آیات جهان بینی، بیان صفات و ویژگی های پیامبران و اوصاف قوم آن ها و … بامعنا و محتوا  همسو باشند. به عنوان نمونه زمانی که آیات قرآن مؤمنان را مورد خطاب قرار می دهند همچون نسیمی آرام ادا می شود و زمانی که مخاطب آنان کافران یا منافقان است همچون طوفان، توفنده هستند یا در بیان اوصاف قیامت از الفاظ سنگین با حروفی خشن و آشکار استفاده نموده است. مثلا در آیهNإِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَریراًM [1] «ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت، هراسناكیم»، واژه قمطریرا با سنگینی مخرج طاء سنگینی آن روز را به تصویر می کشد. این ویژگی و اعجاز قرآن که «فنوسمانتیک» نام گرفته به دلیل آن که اخیرا در محافل علمی مطرح گردیده است کمتر مورد توجه بوده و تنها به جنبه های محدودی از این امر پرداخته شده است. بر همین اساس از جمله مسائلی که کمتر در این زمینه مورد توجه و بحث بوده و شاید به آسانى تحت ضبط و قواعد در نمی آید كیفیت انطباق آهنگ كلمات و آیات با معانى و مقاصد است كه واقعیات و اوضاع یا صفات درونى گوینده را

این مطلب را هم بخوانید :

متن کامل پایان نامه رضایت از زندگی

 مى‏نمایاند.

از آن جا که خصوصیات و ابعاد زبان قرآن متعدد است ضرورت دارد تا کارشناسان علوم و فنون مختلف به تحلیل و موشکافی و تبیین این ابعاد بپردازند. این پژوهش نیز در صدد است تا به بررسی ارتباط آوایی- محتوایی و تناسب الفاظ با مفاهیم و هارمونی موجود در آیات آن به صورت علمی و بر اساس علم جدید آواشناسی بپردازد تا بیشتر از پیش یکی دیگر از ابعاد اعجاز قرآن برای جهانیان آشکار گردد.

[1] انسان/10