بند دوم: روش تساوی (بالسّویه)…………………………………………………………………………….. 88
بند سوم: روش میزان مداخلهی اسباب…………………………………………………………………… 89
بند چهارم: روش به نسبت درجهی تقصیر …………………………………………………………….. 91
مبحث دوم: جبران خسارات مطبوعاتی …………………………………………………………………………….. 93
گفتار اول: بررسی صور مختلف خسارات در حوزه مطبوعات……………………………………………. 93
بند اول: خسارات فردی و جمعی…………………………………………………………………………… 94
بند دوم: خسارات مادی و معنوی…………………………………………………………………………… 94
گفتار دوم: روشهای شایع جبران خسارات مطبوعاتی…………………………………………………… 95
بند اول: جبران خسارت از طریق وجه نقد یا پرداخت مادی ………………………………….. 97
بند دوم: جبران خسارت از طریق دادن حق پاسخ …………………………………………………. 102
بند سوم: جبران خسارت از طریق عذرخواهی و انتشار حكم در جراید ……………………. 106
نتیجهگیری…………………………………………………………………………………………………………………………….. 110
فهرست منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………….. 113
چکیده
مسئولیت گاهی ریشهی قراردادی دارد و با نقض تعهد قراردادی ایجاد میشود و گاهی نیز ریشهی غیرقراردادی یا خارج از قرارداد دارد، که قسم اخیر از مسئولیت با عناوین متفاوتی از جمله مسئولیت مدنی، ضمان قهری و الزامات خارج از قرارداد، به کار برده میشود که در حوزهی مطبوعات، قسم دوم از مسئولیت از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که در این زمینه با ابهامات و نواقص بسیاری از لحاظ منابع قانونی و کارهای علمی و پژوهشی روبرو هستیم. در رابطه با مباحث مبانی مسئولیت
مدنی، نظریات متفاوتی بیان شده است که عبارتند از: نظریهی تقصیر، نظریهی خطر، نظریهی تضمین حق، نظریهی مختلط و نظریهی واسط که مهمترین آنها سه نظریهی اول است و سؤال اصلی و کلیدی که در رابطه با این موضوع مطرح است این است که کدام یک از نظریات مذکور را بایستی به عنوان مبنای مسئولیت مدنی مطبوعاتی در نظر گرفت؟ که بایستی بر اساس قوانین و مقررات حقوقی موجود در این رابطه و شرایط و ضوابط مطبوعات و اعضای مطبوعاتی بررسی و تعیین گردد. دستاندرکاران مطبوعاتی (که ممکن است اعضای ثابت و دائمی مطبوعات باشند، که در اصطلاح روزنامهنگاران نامیده میشوند و یا سایر اشخاص مرتبط با مطبوعات، که به طور موقتی، فعالیتی را از طریق مطبوعات اعمال مینمایند)، از توانایی زیادی در نادیده گرفتن حقوق مردم و ورود ضرر به آنان برخوردارند که بایستی با وضع قوانین و مقررات متناسب با شرایط حال حاضر و انجام کارهای علمی و پژوهشی و ایجاد اصول حقوقی، از این توانایی کاست و حقوق افراد جامعه را حفظ نمود و یا در صورت ورود ضرر، بتوان مسئول واقعی و مستحق جبران را با در نظر گرفتن مبنای مسئولیت مطبوعاتی تعیین و با بررسی روشهای جبران، روشی مناسب با نوع خسارت در حوزهی مطبوعات و میزان زیانهای وارده، برگزید تا در حدّ امکان خسارات وارده ترمیم شود و از سوی دیگر نیز، بایستی به حقوق و آزادیهای مطبوعات توجه داشت تا بتوانند با اعمال حقوق و اختیارات خود و عدم هرگونه اخلال در عملکردشان، به وظایف و تکالیف خطیر خود بپردازند. اکثریت خسارات مطبوعاتی از نوع خسارات معنوی هستند که بایستی روشهای خاصی را برای جبران آنها برگزید که عبارتند از: دادن حق پاسخ، عذرخواهی، انتشار حکم در جراید و پرداخت مادی، که با توجه به میزان خسارات و شرایط آن میتوان از تمامی و یا بعضی از آنها استفاده نمود.
واژههای كلیدی: 1- مسئولیت مدنی 2- روزنامهنگاران 3- فعالیتهای مطبوعاتی 4- جبران خسارات معنوی
| مقدمه |
امروزه بحث رسانهها به طور عام و رسانههای نوشتاری به صورت خاص (مطبوعات)، در رشتههای گوناگونی نظیر علوم ارتباطات، جامعهشناسی (وسایل ارتباط جمعی)، روانشناسی و حقوق از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. علم حقوق به صورت سنتی متکفل نظمدهی به قلمروهای گوناگون اجتماعی و از جمله مطبوعات بوده است.
مسئولیت مدنی، که با عناوین متفاوتی از جمله ضمان قهری، الزامات خارج از قرارداد، جبران خسارات، به کار برده میشود یكی از موضوعات مهم و پرچالش در حوزهی حقوق خصوصی است. وجود قواعد عام و خاص و در عین حال متعدد در این بحث باعث پیچیدگی آنها از یکسو و مورد ابتلا و فراگیر بودن آنها موجب اهمیت این بخش از سوی دیگر شده است. در حقوق ایران به دلیل استفاده از منابع و مبانی مختلط اسلامی و حقوق خارجی و عدم تنقیح مبانی مذکور و احکام ناشی از آنها تا حدی شاهد پراکندگی هستیم. علاوه بر اینکه کتب و مقالات تألیفی در این زمینه نیز محدود و غیرکافی میباشد. به همین دلیل، بررسی و تبیین اصول و مبانی مسئولیت مدنی و ضمان قهری در حقوق ما چندان آسان نیست.،كه این چالش و دشواری، در حوزهی مطبوعات، بیشتر است، چرا كه در رابطه با موضوع مسئولیت مدنی مطبوعاتی با كمبود بیشتری از لحاظ منابع علمی و پژوهشی روبرو هستیم و همچنین منابع قانونی موجود نیز، دارای ابهامات و نواقص بسیاری میباشند.
در هر جامعهای، مطبوعات از جایگاه ویژهای برخوردارند، چرا كه تأثیر بسزایی در روند اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی هر جامعه دارند و افكار عمومی مردم را تحت تأثیر فعالیتهای خود قرار میدهند. سخن گفتن از نقش و تأثیر آن بر جوامع امروزی مقولهی تازهای نمیباشد، چرا که امروزه همه جوامع بشری کم و بیش در مورد اهمیت ویژه و جایگاه حساس این رسانه اتفاقنظر دارند. میزان تأثیرگذاری مطبوعات در روند امور جامعه آنچنان است که اغلب، جریان اجتماعی یکی از اصلیترین محورهای تمرکز خود را معطوف به این عرصه می کند و موفقیت یا عدم موفقیت خود را در گرو میزان توجه فعالیت مطلوب مطبوعاتی میداند. با این همه پرداختن به این مقوله در جامعه کنونی ما به ویژه از آنرو اهمیت مییابد که کشور ما در چند سال اخیر شرایط تازهای را در عرصههای گوناگون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تجربه نموده و می کند.
فلذا در این پژوهش سعی شده است تا با تبیین و بررسی مباحث مهم و پرچالش مسئولیت مدنی مطبوعاتی، (كه از جملهی آنها میتوان به بحث مبانی مسئولیت مدنی مطبوعاتی، قلمرو و حدود مسئولیت مطبوعاتی و مباحث جبران خسارات مطبوعاتی اشاره نمود) قواعد و معیارهای كاربردی و حقوقی را در این رابطه تبیین و مشخص نماییم، تا حدودی از ابهامات و نواقص موجود در این زمینه، مرتفع گردد.سؤالاتی كه در این پژوهش، سعی در پاسخگویی به آنها شده است را در دو قسم سؤالات اصلی و فرعی بیان مینماییم:
سؤالات اصلی و كلی در این پژوهش عبارتند از: 1- مبنای مسئولیت مدنی روزنامهنگاران و سایر اشخاص مرتبط با مطبوعات، كه دارای فعالیتهای مطبوعاتی میباشند چیست؟
2- حدود مسئولیت هر یک از اعضای مطبوعاتی چیست؟ و در نهایت بار مسئولیت مدنی بر دوش چه شخصی میباشد؟
3- نحوهی جبران خسارات مطبوعاتی، به چه شكل است؟
این مطلب را هم بخوانید :
سوالات فرعی كه در این پژوهش سعی در تبیین پاسخی مناسب، برای آنها شده است عبارتند از:
1- آیا مبنای مسئولیت مدنی روزنامهنگاران با مبنای مسئولیت مدنی سایر اشخاص مرتبط با مطبوعات كه دارای فعالیتهای مطبوعاتی هستند متفاوت است؟
