ازجمله مسائل مهم برنامهریزی آموزشی و تربیتی، تعیین اهدافی است که کوششها و فعالیتهای آموزشی و پرورشی باید معطوف به آن ها باشد. کسانی که به نحوی با تعلیم و تربیت، سروکار دارند باید نسبت به اهداف تربیتی آگاه باشند. اگر از این آگاهی برخوردار باشند، نقطهی شروع فعالیتهای تربیتی و سمتوسوی این حرکت را با بصیرت بر خواهند گزید و اهداف تربیتی، نقطهی شروع و جهت فعالیت را به آن ها نشان خواهد داد. (شریعتمداری،۱۳۸۸: ۶)
دکتر شریعتمداری در کتاب «جامعه و تعلیم و تربیت» برخی نقشهای اهداف تربیتی را برشمرده است:
۱ ـ هدفهای تربیتی جهت تجربیات، فعالیتها، مطالعات و بحثهای معلم و شاگرد را تعیین میسازند.
۲ ـ هدفهای تربیتی نقطهای را که کلیهی افراد در فعالیتهای آموزشی و پرورشی به آن توجه دارند مشخص میسازند.
۳ ـ هدفهای تربیتی کوششهای افراد و گروههای شاگردان و معلمان را هماهنگ میسازد.
۴ ـ هدفهای تربیتی معلمان و شاگردان را برای شرکت در فعالیتهای متنوع تربیتی تحریک میکنند.
۵ ـ هدفهای تربیتی اساس ارزش سنجی پیشرفت بر شاگردان و افراد را تشکیل میدهند. (شریعتمداری،۱۳۸۸)
پیشبینی و تعیین اهداف تعلیم و تربیت، نتایج و آثار مهمی در بردارد که به برخی از آن ها اشاره میکنیم:
۱ ـ وقتی اهداف تعلیم و تربیت معلوم باشد، مربیان میتوانند روشها و ابزار مناسب برای غلبه بر موانع تربیت را شناسایی و فراهم کنند.
۲ ـ اگر اهداف، پیشبینیشده باشد و متصدیان امور تعلیم و تربیت از آن ها آگاه باشند، میان فعالیتهای آن ها هماهنگی وجود خواهد داشت نه آنکه برای مثال میان برنامه ریزان آموزشی و مؤلفان کتب درسی از یکسو، مدیران و معلمان و مربیان مراکز آموزشی از سوی دیگر وحدت رویه و هماهنگی وجود نداشته باشد؛ چنانکه در بعضی از نظامهای آموزشی و به خصوص در بعضی مقاطع، این ناهماهنگی کاملاً مشهود است. برنامه ریزان و مؤلفان، برنامههایی به تصویب میرسانند و کتابهایی تألیف میکنند که در عرصهی عمل و اجرا کمتر کارایی دارند.
۳ ـ وقتی اهداف، بهصورت شفاف و گویا برای متصدیان مشخص باشد، انگیزه و علاقه و تحرک بیشتری برای دستیابی به هدفدارند. نامعلوم بودن هدف، موجب سردرگمی و بیرغبتی به کار و کندی فعالیت آموزشی میشود.
۴ ـ اگر اهداف، بهطور برجسته معلوم و مشخص باشد، ارزیابی میزان پیشرفت متر بی، آسانتر خواهد بود؛ زیرا وقتی هدف معلوم باشد میزان موفقیت با آن سنجیده خواهد شد و از همین طریق میتوان کاستیهای یک نظام آموزشی یا توفیق آن را موردبازنگری قرارداد. (روحانی نژاد،۱۳۸۹: ۲۵ ـ ۲۴)
بعضی از متخصصان، توجه به هدف را که مستلزم مشخص بودن آن است در تعریف تعلیم و تربیت گنجانده و گفتهاند: «تعلیم و تربیت فعل و انفعالی است میان دو قطب سیال که مسبوق به اصلی و متوجه به هدفی و مستلزم طرح نقشهای باشد».
واقعیت این است که تعلیم و تربیت، کاری بسیار پیچیده و به تعبیر بعضی ناشناخته و بسیار دقیق و دشوار است. لازمهی این کار، هماهنگی میان همهی فعالیتها و اقدامهای تربیتی است. این هماهنگی درگرو وحدت هدف و مشخص بودن غایت تربیت است.
هم باید اهداف متوسط، مشخص باشد و هم هدف عالی و نهایی؛ زیرا معین بودن هدف غایی و اهداف واسطهای، وسیلهی مناسبی برای ایجاد هماهنگی و شرط لازم امکان ارزشیابی نتایج فعالیتها است. البته آگاهی از نیازهای واقعی متر بی و موقعیت او و نیز آشنایی با اصول و مبانی تعلیم و تربیت ضروری است و بدون آن، وصول به هدف عالی و غایی ممکن نیست. (شکوهی،۱۳۷۸: ۳۴).
تطبیق اهداف تعلیم و تربیت باهدف زندگی