4-1-1-1-1-10- معرّفی راویان و ثقات أئمّه……………………………………….158
گفتار دوم……………………………………………………………………………………………………………..159
4-2- 1- استاد محدّث ارموی و ادبیّات عربی………………………………………………………………159
4-2-1-1- زبان و ادبیّات عربی……………………………………………………………………..159
4-2-1-1-1- جایگاه استاد محدّث ارموی در ادبیّات عربی……………………………….162
4-2-1-1-1-1- به کار بردن آیات قرآنی در متن………………………….167
4-2-1-1-1-2- به کار بردن احادیث در متن……………………………….168
4-2-1-1-1-3- به کار بردن اصطلاحات عربی…………………………….169
4-2-1-1-1-4- به کار بردن ضربالمثلهای عربی…………………………169
4-2-1-1-1-5- به کار بردن اشعار عربی…………………………………….170
4-2-1-1-1-6- ذکر نکات صرفی…………………………………………….171
4-2-1-1-1-7- به کار بردن عبارات عربی………………………………….172
4-2-1-1-1-8- توضیح حواشی و تعلیقات و مقدّمهها به عربی………..172
4-2-1-1-1-9- تمایل به اطنابگویی در توضیح مطالب……………….173
گفتار سوم……………………………………………………………………………………………………………..173
4-3- بررسی و تحلیل آثار استاد محدّث ارموی………………………………………………………173
4-3-1- تفسیر……………………………………………………………………………………………….. 174
4-3-1-1- تصحیح و انتشار «تفسیر گازر»…………………………………………………..174
4-3-1-2- تصحیح و انتشار «تفسیر شریف لاهیجی»……………………………………..180
4-3-2- حدیث………………………………………………………………………………………………182
4-3-2-1- تصحیح و انتشار «المحاسن»…………………………………………………….182
4-3-2-2- تصحیح و انتشار «شرح فارسی غررالحکم و دررالکلم»…………………184
4-3-2-3- تصحیح و انتشار «شرح احادیث طینت»……………………………………..186
4-3-2-4- تصحیح و انتشار «شرح فارسی شهابالاخبار»……………………………..187
4-3-2-5- تصحیح و انتشار «الرّسالهالعلّیّه»………………………………………………..190
4-3-2-6- تصحیح و انتشار «شرح مأةِ الکلمةِ»…………………………………………..192
4-3-2-7- تصحیح و انتشار شرح عبدالوهّاب بر «مأة الکلمةِ»……………………….195
4-3-2-8- تصحیح و انتشار «مطلوب کلّ طالب…………………………………………195
4-3-3- تاریخ و سیره………………………………………………………………………………………197
4-3-3-1- تصحیح و انتشار «التّفضیل»……………………………………………………..197
4-3-3-2- تصحیح و انتشار «التّعریف بوجوب حقّالوالدین»…………………………198
4-3-3-3- تصحیح و انتشار «آثارالوزراء»………………………………………………….198
4-3-3-4- تصحیح و انتشار «نسائمالاسحار من لطائمالاخبار…………………………200
4-3-3-5- تصحیح و انتشار «فردوس»………………………………………………………203
4-3-3-6- تصحیح و انتشار «الغارات»………………………………………………………206
4-3-3-7- تصحیح و انتشار «الدّلائلالبرهانیّه»…………………………………………….210
4-3-4- اخلاق و عرفان……………………………………………………………………………………211
4-3-4-1- تصحیح و انتشار أسرارالصّلوة………………………………………………….211
4-3-4-2- تصحیح و شرح «رسالة زادالسّالک»………………………………………….212
4-3-4-3- تصحیح و انتشار «نجاتیه»………………………………………………………..215
4-3-4-4- تصحیح و انتشار «شش رسالة فارسی»………………………………………..216
4-3-4-5- تصحیح و انتشار «شرح فارسی مصباحالشّریعه و مفتاحالحقیقه»………217
4-3-4-6- تصحیح و انتشار «رسالة نیّت»…………………………………………………..218
4-3-4-7- تصحیح و انتشار «حکمت اسلام»……………………………………………..218
4-3-5- رجال و تراجم و انساب………………………………………………………………………..221
4-3-5-1- تألیف و انتشار «فیضالإله فی ترجمه قاضی نورالله»………………………221
4-3-5-2- استخراج و طبع فهرست کتاب «التّدوین فی ذکر اخبار قزوین»………221
4-3-5-3- اهتمام و طبع «رجال ابن داوود»………………………………………………..222
4-3-5-4- اهتمام و طبع «رجال ابن برقی»…………………………………………………224
4-3-5-5- اهتمام و طبع «سه رساله در علم رجال»………………………………………225
4-3-5-6- اهتمام و طبع «الفصولالفخریّه»…………………………………………………226
4-3-6- عقائد و کلام………………………………………………………………………………………228
4-3-6-1- تصحیح و انتشار «میزانالملل»………………………………………………….228
4-3-6-2- تصحیح و انتشار «الصَّوارِمُالمُهرَقَه فی نَقدِ الصَّواعِقِالمُحرَقَه»…………..229
4-3-6-3- تصحیح و انتشار «النّقض»……………………………………………………….231
4 -3-6-4- تصحیح و انتشار «مفتاحالتّحقیق»……………………………………………..252
4-3-6-5- تصحیح و انتشار «نِقَاوَةُالاصَابَه فیمَن أجمَعَت عَلَیهِالعِصَابَة»……………..253
4-3-6-6- تصحیح و انتشار «الاصولالاصلیّه»…………………………………………….253
4-3-6-7- تصحیح و انتشار «الحقّالمبین»………………………………………………….254
4-3-6-8- تصحیح و انتشار «الایضاح»……………………………………………………..254
4-3-7- ادبیّات و شعر………………………………………………………………………………………257
4-3-7-1- تصحیح و انتشار «دیوان الحاج میرزا أبوالفضلالطّهرانی»……………….257
4-3-7-2- تصحیح و انتشار «دیوان قوامی رازی»……………………………………….259
4-3-7-3- تصحیح و انتشار «دیوان اشعار راوندی»……………………………………..262
فصل پنجم: نتیجه گیری…………………………………………………………………………………267-265
فهرست منابع………………………………………………………………………………………………287-268
کتابها……………………………………………………………………………………………………………………268
مقالات………………………………………………………………………………………………………………….279
پایگاه های اینترنتی…………………………………………………………………………………………………..287
پیوستها………………………………………………………………………………………………………………288
-1- مقدّمه:
متون و نصوص اسلامی، از جمله ذخایر گرانبها و باارزشی هستند که در معتبرترین گنجینههای دنیای شرق و جهان غرب خفتهاند، و در لابهلای اوراق آنها، حاصل تجارب ظاهری و باطنی هزاران رهرو طریق علم و ایمان، بازتاب یافته است. لذا، حفظ و نشر این آثار که با کتاب خدا و سنّت حضرت رسول9و آداب اهل بیت عصمت و طهارت رابطهای تنگاتنگ دارند و چشماندازهایی تازه در جهان اندیشه و ذوق میگشایند، کاری است ضروری و شایسته. به جرأت میتوان گفت که آثار مکتوب فارسی و عربی بهطور عمده و در اساس، مبلّغ و مروّج اندیشه های اسلامی هستند. از اینرو، برای بیرون کشیدن این آثار پرارزش از زیر گرد غلیظ نسیان، هر چه کوشش شود، اندک است. تصحیح این متون و نصوص و نوشتن تحشیه و تعلیقه بر این متون، به منزلة ارائة برنامهای عملی است، برای سیر و سلوک در راه حقّ.
استاد میرجلالالدّین محدّث ارموی، از مصحّحان و محقّقان و عالمان بزرگ ایرانی است که خدمات ارزنده و شایستهای را، در راستای علم و ادب و فرهنگ و معارف دین، ارائه داده است. او نقش بسیار مهمّی در احیای میراث مکتوب اسلامی و بویژه شیعی داشته، آن هم در زمانیکه، کمترین توجّهی به این متون مبذول نمیشد؛ بزرگمردانی چون او، بیتفاوت از اظهار نظرهای این و آن، گنجینههای فکری مسلمانان را احیا کردند.
در میان کارهای پژوهشی او که همه شاخصاند، تصحیح و تحشیه و نگارش تعلیقات گرانبار بر کتاب ارزشمند «النّقض»، درخشش و جلوة ویژهای دارد و در ذهن پژوهشگران و کتابشناسان و متتبّعان، نام محدّث ارموی و «النّقض»، هر یک یادآور دیگری است. دیگر شاهکارهای او نظیر: شرح فارسی «غُررالحکم و دُررالکلم»، «شرح فارسی شهابالاخبار»، «الرّسالهالعلّیّه»، «آثارالوزراء»، «نسائمالاسحار من لطائمالاخبار»، «تفسیر شریف لاهیجی»، «تفسیر گازر»، «صوارمالمُهرَقَه»، «التَّفضیل»،
این مطلب را هم بخوانید :
بایگانیهای علمی - سایت دانلود پایان نامه
و «المحاسن»، گذشته از موضوعات مهمّ تاریخی، حدیثی، و رجالی؛ آثاری چون تفسیر گازر، از جهت قدمتِ نثرنویسی، مورد توجّه پژوهشگران فارسی زبان هستند.
مروری بر آثار و متون تصحیحی او و تأثیر این متون در ادبیّات شیعی و عربی، نقش و جایگاه استاد را مشخّص می کند. امّا با وجود این، برای شناساندن چهرة علمی و آثار و خدمات این استاد بزرگوار، کاری درخور و شایسته انجام نگرفته است. با توجّه به تأثیر فراوانی که این آثار در حوزة ادب شیعی و عربی دارند، میتوان به نقش و جایگاه او پی برد. و شناساندن جایگاه این شخصیّت والا، بر هر پژوهشگر حوزوی و دانشگاهی لازم است.
1-2- بیان مسأله
دین همواره نقش اساسی در پیدایش، تحوّل، و بالندگی تمدّن و علوم و فنون، و بهطورکلّی، فرهنگ عامّ بشری داشته است. و در تمدّن اسلامی، اسلام نقش یگانه و آغازین، در ظهور و شکوفایی آن دارد. همة علوم و فنون، به نوعی منشأ آنها انگیزة دینی و نصوص اسلامی است؛ در رأس علوم، ادبیّات است که ارتباطی تنگاتنگ با متون و نصوص دینی دارد؛ متونی که بیشتر به زبان عربی نوشته شده اند و رابطهای تنگاتنگ با زبان و ادب عربی دارند. علمای شیعه در پیدایش علوم و فنون شیعی، همیشه پیشگام بوده اند و کتب علمی فراوانی در این زمینه، تدوین و تألیف کردهاند؛ استاد محدّث، یکی از نمونة این عالمان وارسته بود که دارای درد دین بوده، و از سر اعتقاد، کارهای تحقیقی برجستهای، به جامعه فرهنگی و ادبی ارائه کرده است.
او به عنوان یک عالم متعهّد فرهنگ شیعی، کوشید تا با زدودن گرد و غبار از چهرة متون اسلامی و بویژه شیعی، بسیاری از این متون را تصحیح، و به زیور طبع آراست. و مقدّمهها و تعلیقات موشکافانة او بر این متون، او را مرجع و منبع بسیاری از علما و فضلا کرده است. کوشیدهایم تا در این پژوهش که مشتی از خروار است و عشری از اعشار، در حدّ توان خود، نقش و جایگاه این عالم وارسته و فاضل برجسته را، در ادبیّات شیعی و عربی بررسی کنیم.
1-3- اهداف تحقیق
آشنا شدن با زندگینامه و آثار و خدمات علما و فضلا، شور و شوقی دیگر به انسان میدهد و او را در ادامة مسیر ناهموار زندگانی، بیشتر دلگرم می کند؛ بالأخصّ عالمان وارستهای که در حوزة دین و معارف اهل بیت، عمری را تلاش و کوشش کردند. استاد میرجلالالدّین محدّث ارموی، از این عالمان وارسته بود که علم و ایمان به بهترین نحو، در وجودش عجین شده بود. تمام وجودش را وقف احیای آثار مکتوب شیعی کرد که عناکب نسیان، تارهای خود را بر روی آنها تنیده بود.
با توجّه به تلاش و کوششهای بیوقفة او در حوزة ادب شیعی و عربی، معرّفیکردن و شناساندن چهرة علمی و درجة معرفت او در زمینة کارهای پژوهشیاش، کاری است دلپذیر و وظیفة شرعی هر انسانی، برای الگو قرار دادن او برای طالب علمان.
1-4- ضرورت انجام تحقیق
امروزه تحقیق و پژوهش در متون دینی، و آشنا شدن با زندگانی و آثار و خدمات عالمان دینی، از ارزش والایی برخوردار است؛ چرا که سعادت دنیوی و اُخروی در پی دارد. صرفنظر از تلاشها و خدمات بیوقفة آنها، در احیای این متون، و تلاش برای اعتلای فرهنگ این مرز و بوم.
بنابراین، معرّفی پژوهشگرانی چون استاد محدّث ارموی، و شناساندن آثار و خدمات و کارهای پژوهشی این پیر میدان تحقیق و پژوهش، در حوزة متون شیعی و عربی، و احیای این متون از زیر گرد غلیظ نسیان، کاری است لازم و ضروری. و با توجّه به نقش مهمّی که استاد محدّث در احیای آثار مکتوب شیعی داشته، در این راه تاکنون، کاری مستقلّ و درخور صورت نگرفته است.