پیشگفتار :

با توجه به اهمیت صحت داده‌ها و اطلاعات آماری در برنامه‌ریزی‌ها و پیشرفت یک كشور، ضرورت كنترل و اصلاح خطا در بررسی‌های نمونه‌ای حائز اهمیت است. در این پایان نامه، کاهش خطای غیرنمونه گیری (خطای پاسخ) در بررسی­های آماری از طریق سه روش­ تقلیل خطاهای ناشی از بی­پاسخی در برآورد پارامترها را مورد بحث و بررسی قرار می­دهیم و راه های پیشگیری و درمان
بی­پاسخی نیز شرح داده می­شود. شایان ذكر است كه این روش­ها مبتنی بر فرایندهای مختلف
نمونه گیری ­اند و از این­رو مقایسه نتایج آنها با یكدیگر میسر نیست.

زیربنای هر تحقیق آماری، داده‌های درست است. عدم استفاده از داده‌ها و اطلاعات نادرست زیانی كمتر از استفاده از آنها را دارد و یكی از مشكلات مهم در آمارگیری‌ها، ناتوانی در به‌دست آوردن اطلاعات مفید در مورد اقلام اطلاعاتی پرسشنامه از كلیه واحدهای نمونه است. در یک آمارگیری نمونه‌ای اطلاعات برخی از

 افراد جامعه كه در نمونه حضور دارند، ثبت می شود و برخی از واحدها نیز به تعدادی از سؤال‌ها پاسخ نمی‌دهند. در این آمارگیری‌ها معمولاً اطلاعات جمع آوری شده، كامل نمی‌باشند، به این صورت كه ممكن است برای تعدادی از واحدهای نمونه، هیچ اطلاعی به‌دست نیاید و برای واحدهای دیگر ممكن است فقط برای بعضی از سؤال‌ها، اطلاعاتی كسب شود. این كمبودها را معمولاً بی‌پاسخی در جمع‌ آوری اطلاعات می­گویند.

در آمارگیری‌ها عوامل مختلفی باعث بروز خطا می‌شوند از جمله: درك نادرست مصاحبه‌كننده از دستورالعمل‌های طرح آمارگیری، عدم تمایل به شركت در تكمیل سؤالات طرح آمارگیری به‌دلیل پاسخ‌های نادرست، فهرست نادرست آدرس‌ها، نامفهوم بودن سؤالات و… از عوامل خطا محسوب می‌شوند. خطاها به دو نوع عمده تقسیم می‌شوند. خطاهایی كه طی فرایند اندازه‌گیری و یا جمع‌ آوری اطلاعات بوجود می‌آیند (خطاهای غیرنمونه‌گیری) و نوع دیگر خطاهایی هستند كه به‌دلیل برقراری ارتباط مستقیم تنها با بخشی از جمعیت بوجود می‌آیند (خطاهای نمونه‌گیری). خطاهای نمونه‌گیری فقط در آمارگیری­های نمونه‌ای دیده می‌شود و خطاهای غیرنمونه‌گیری در سرشماری‌ها و همچنین آمارگیری‌های نمونه‌ای مشاهده می‌شوند.

در زمینه شناخت و رفع خطاهای نمونه‌گیری كتب و مقالات فراوانی تدوین شده است و می‌توان گفت كه یكی از منابع عمده خطا در بررسی‌ها كه خطاهای غیرنمونه‌گیری می‌باشد تا حدودی به دست فراموشی سپرده شده است و اكثر محققان آمارگیری‌های نمونه‌ای، بر این باورند كه خطای بی‌پاسخی كه به‌عنوان یكی از منابع خطاهای غیرنمونه‌گیری است، مسئله‌ای اساسی و روبه رشد است. لذا در این رساله به بررسی،  شناخت و رفع خطاهای غیرنمونه‌گیری در زمینه بی‌پاسخی كه به‌عنوان یكی از منابع خطاهای غیرنمونه‌گیری است، می­پردازیم. همچنین برای حذف اریبی ناشی از داده‌های ناقص، روش‌هایی ارائه می­دهیم و راهكارهایی برای اصلاح برآوردگرهای ناشی از بی‌پاسخی به‌دست می­آوریم.

 1-1  مقدمه

همان­طور که گفتیم، یکی از خطاهای مهم در بررسی­های آماری، خطای ناشی از بی­پاسخی است. تمام محققین تلاش می­ کنند تا حد ممکن این خطا به حداقل مقدار تقلیل یابد. تاکنون راهکارهای گوناگونی، توسط افراد مختلف ارائه شده ­اند. در این پایان نامه به بررسی آنها می­پردازیم.

در این فصل اصطلاحات، تعاریف، مفاهیم و سابقه مربوط به بی‌پاسخی و علل بروز آن، فعالیت‌های آماری مرتبط با بی‌پاسخی، راه های جبران بی‌پاسخی و مقایسه نرخ‌های بی‌پاسخی را بررسی می­کنیم.

برای جبران بی­پاسخی و کاهش اریبی ناشی از بی­پاسخی می­توان از دو رویکرد استفاده کرد، رویکرد اول مبتنی بر آمار کلاسیک است که سعی می­ کند به­نحوی اریبی بی­پاسخی را کاهش دهد و محتاج مراجعات مکرر یا نمونه گیری ­های مکرر است. رویکرد دوم روش بیزی است که در واقع تصحیح اریبی را به­وسیله شرطی کردن

این مطلب را هم بخوانید :

مفهوم بازی انحصاری؛ چرا این بازی ها برای کاربران کنسول ها مهم هستند؟

 روی بی­پاسخی­ها انجام می­دهد.

اریكسون (1976) [1] پیشگام مطالعه به روش بیزی در این زمینه بوده است و بررسی وی در زمینه تشریح روش بیزی در ارتباط با گرفتن زیر نمونه از واحدهای بی‌پاسخ، بوده است. علاوه بر روش‌های بالا، اخیراٌ افراد دیگری از جمله لیتل[2] (2003) رویكرد دیگری، اختیار كرده‌اند. به این شرح كه افراد نمونه‌ای به دو زیرنمونة دارای پاسخ و بی‌پاسخ تقسیم می‌شوند و سعی می‌شود كه توزیع صفت مورد بررسی برای افراد با پاسخ به‌شرط مقادیر متغیر مورد بررسی برای افراد بی‌پاسخ طبق یک مدل آماری معینی به‌دست آورده شود.بدین ترتیب تصحیح لازم در مقادیر مشاهده شده به‌عمل آید به‌طوری‌كه اریبی ناشی از بی‌پاسخی از بین برود.