4-6- اثر ارتفاع بر بیوماس گیاه چویل 42
4-7- اثر ارتفاع بر تراکم گیاه کما 43
4-8- اثرارتفاع برتعداد بوته کما 44
4-9- اثر ارتفاع بر ارتفاع گیاه کما 45
4-10- اثر ارتفاع بر قطر گیاه کما 46
4-11- اثرارتفاع بر عملکرد گیاه کما 47
4-12- نتیجه گیری 48
4-13- پیشنهادات 49 49
پیوست ها 55
چکیده :
به منظور بررسی اثر ارتفاع بر عملکرد و تراکم و پراکنش دو گونه گیاهی چویل Ferulago angulata و کما ferula تحقیقی در بهار و تابستان سال 1390 در فصل رویشی به روش ترانسکت خطی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در کوه ساورز در شهرستان بویراحمد مورد بررسی قرار گرفت . سه فاکتور اصلی شامل ارتفاع از سطح دریا ، گونه های چویل و کما انتخاب شده و در سه تکرار و هر تکرار نیز در 11 ارتفاع مختلف اجرا گردید . فاصله هر ترانسکت حدودا دو کیلومتر و در هر ترانسکت قطعات نمونه به ابعاد 4 متر مربع و محل استقرار قطعات نمونه از دامنه ( خط القعر ) تا قله ( خط الراس ) کوه ساورز به ازاء هر صد متر افزایش ارتفاع از سطح دریا صورت گرفت . در این تحقیق اثر ارتفاع بر صفات پنج گانه ارتفاع گیاه ، قطر تاج ، زی توده (بیوماس ) ، تعداد بوته و تراکم نسبی گیاهان چویل و کما بررسی شده و نتایج حاصله بعد از آنالیز واریانس گزارش گردید . نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا تراکم ، تعداد بوته ، قطر تاج و بیوماس گیاه چویل در واحد سطح معنی دار شده و افزایش می یابد . طول گیاه چویل با تغییرات ارتفاع تغییر معنی داری نداشت ..آزمایش مشابه نشان داد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا تراکم ، تعداد بوته و قطر گیاه کما در واحد سطح معنی دار شده و افزایش می یابد بیشترین تراکم و قطر تاج ، در ارتفاعات 2300 تا 2900 متری مشاهده گردید . افزایش ارتفاع از سطح دریا تاثیر معنی داری بر ارتفاع و بیوماس گیاه کما نداشته و رابطه منطقی و معنی دار مشاهده نگردید .
کلمات کلیدی : ارتفاع ، چویل ، کما ، ساورز
مقدمه :
اعمال مدیریت صحیح و كارآمد در هر منطقه بر مبنای اطلاعات دقیق از وی‍‍‍ژگی های كمی و كیفی رستنی ها و آگاهی از روابط گیاهان با یكدیگر و نیز عوامل محیطی
میسر می باشد. شناخت عوامل محیطی موثر بر استقرار و گسترش گیاهان می تواند ما را با سازگاری گونه های بومی هر ناحیه آشنا كند تا بر اساس سرشت این گونه های بومی، نسبت به مدیریت بوم شناختی اقدام گردد 11 (تقی پور ع 1385 ) .
بررسی‌ها ی انجام شده توسط داراب یزدانی و همکاران در غرب ایران نشان می‌دهد كه جایگزینی داروهای با منشاء طبیعی با داروهای شیمیایی در سطح دنیا به سرعت رو به توسعه و گسترش است و كشورهای مختلف با بهره‌گیری از توانهای بالقوه خود از جمله تنوع پوشش گیاهی، تنوع اقلیمی، ارزان بودن انرژی و نیروی كارگری و وجود تكنولوژی‌های برتر و. .. سهم خود را از تجارت جهانی گیاهان دارویی می‌گیرند و به طوری كه كشوری مانند كانادا خود را غول خفته گیاهان دارویی می‌داند. در این رهگذر می‌بایست با شناخت و بهره‌گیری هر چه بهتر از توانهای بالقوه خود كه شاخص‌ترین آنها تنوع اقلیمی، تنوع پوشش گیاهی، پیشینه تاریخی طب سنتی و تا حدودی منابع انرژی ارزان می‌باشد و همچنین با سیاست‌گذاری صحیح و برنامه‌ریزی‌های كلان سهم واقعی خود را از این تجارت كسب كنیم 53 ( یزدانی د 1382).
مطالعات قلی وند و همکاران در استان کردستان و پژوهشکده گیاهان دارویی نشان می دهد کشور ایران دارای توانمندی های زیادی در عرصه گیاهان دارویی و معطر بوده و از این جهت می تواند جایگاه ویژه ای در صنایع غذائی ،داروسازی و آرایشی- بهداشتی در دنیا داشته و در عرصه صادرات گیاهان دارویی مطرح شود. اسانس ها را می توان از مهمترین مواد موثره گیاهان داروئی دانست.با توجه به غنی بودن پوشش گیاهی ایران و برخورداری از تنوع گونه ای فراوان و در نتیجه وجود گونه های انحصاری ،استخراج و تحلیل كمی و كیفی تركیب های موجود در این گیاهان از اهمیت خاصی برخوردار است 40 ( قلی وند م 1388 ).
بر اساس نوشته های دراراب یزدانی و سحر شهنازی كشور ایران با موقعیت خاص آب و هوایی، بیش از 7500 گونه گیاهی را در خود جای داده است كه 2 تا 3 برابر پوشش گیاهی تمامی قاره اروپاست و پیش‌بینی می‌شود كه بیش از 750 گونه دارویی در پوشش گیاهی ایران وجود داشته باشد54( یزدانی د 1382) .
استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران در امتداد سلسله کوههای زاگرس قرار گرفته و به دلیل شرایط توپوگرافی ، اقلیمی و موقعیت خاص خود رویشگاه بیش از 2000 گونه گیاهی است .13 (جعفری ع 1372 ) از بین گونه های فراوان گیاهی ، گیاهان دارویی و مرتعی با خاصیت ها و کاربردهای متعدد می توان به گیاه چویل با نام علمی Ferulago angulata و کما ferula اشاره کرد .
علت انتخاب موضوع :
دو گیاه چویل و کما از گونه های مهم مرتعی و دارویی کشور ایران به خصوص ناحیه زاگرس مرکزی است و در سالهای اخیر برای مصارف دارویی و مرتعی مورد بهره برداری های فراوان قرار گرفته اند 14 ( جعفری 1384 ) . بررسی های به عمل آمده نشان می دهد حدود 35 گونه چویل و 172گونه گیاه کما در دنیا و تقریبا 8 گونه چویل و 30گونه از انواع کما در ایران یافت می شوند 54 (یزدانی د 1382) . در زمینه پراکنش این گونه ها به ویژه در طبقات ارتفاعی ، اطلاعات کمی وجود دارد و اطلاعات موجود نیز برای برنامه ریزی در زمینه مدیریت علمی ؛ بهره برداری و حفاظتی ، کافی به نظر نمی رسد لذا در این تحقیق ، برای تعیین اثر عامل اکولوژیک ارتفاع بر تراکم ، پراکنش و صفات کمی این دو گونه اجرا شده است . نتایج حاصل از این تحقیق می تواند برخی از جنبه های مهم و مبهم علمی در ارتباط با رویشگاه های این دو گونه گیاهی را برطرف نماید . بنابر این اثر ارتفاع به عنوان متغیر مهم و اکولوژیکی بر پراکنش ، تراکم و میزان تولید زی توده ( بیوماس ) این دو گونه مورد بررسی قرار می گیرد .
هرچند که تعیین پراکنش و تراکم و اندازه گیری بیوماس تولیدی گیاهان مرتعی در طرح های مرتعداری استان و یاسایر نقاط کشور بررسی شده است ولی مطالعات گسترده ای برای تعیین اثر هریک از عوامل اکولوژیک ( به صورت منفرد ) بر رشد ونمو ، حضور یا عدم حضور ، جامعه گرایی و تراکم گونه ها ، صورت نگرفته است . در این راستا می توان به مطالعه بررسی اکو – فیتو سوسیولوژیکی رویش های گیاهی منطقه کوه گل در سالهای 72- 1370 ، منطقه حفاظت شده دنای غربی طی سالهای 80-1377 و دنای شرقی – کوه دیل در طی سالهای 89-1388 توسط عزیزالله جعفری ( استاد مشاور ) اشاره کرد . برخی نتایج حاصل از این مطالعات به صورت مقالات در مجلات و سمینارها ی مختلف ارائه شده است . علاوه بر این ، سه فقره پایان نامه تحت عنوان بررسی عامل اکولوژیک ارتفاع ، شیب و خاک بر استقرار رویش های گیاهی در منطقه حفاظت شده دنای شرقی و دیگری تحت عنوان بررسی اثر عامل اکولوژیکی ارتفاع بر شیب تغییرات تنوع زیستی در منطقه دنای غربی و
این مطلب را هم بخوانید :
تاثیر عامل اکولوژیکی ارتفاع بر میزان و نوع ترکیبات فلانوئیدی در گیاه پونه سای سی سختی ( Nepeta macrosiphon ) توسط نامبرده راهنمایی و مشاوره شده است و در این تحقیقات هر چند به اختصار به گونه های مورد مطالعه اشاره شده است ولی این گونه ها در سطح وسیع مورد مطالعه قرار نگرفته اند . علاوه بر این در ارتباط با صفات کمی ، پراکنش و تراکم گونه های مورد مطالعه در این پایان نامه ، تا کنون تحقیقی صورت نگرفته است لذا در این تحقیق اثر عامل اکولوژیکی ارتفاع بر خصوصیات مورفولوژیکی ، تراکم و پراکنش گونه های مورد نظر در کوه ساورز بررسی شده است .
فرضیه ها :
1- افزایش ارتفاع از سطح دریا با عث کاهش عملکرد بیوماس در دو گیاه کما و چویل می شود
2- افزایش ارتفاع باعث کاهش تراکم و پراکنش دو گیاه کما و چویل می گردد
اهداف تحقیق :
