فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- آفتابگردان………………………………….. 83

5-1-1- عملكرد دانه……………………………….. 83

5-1-2- قطر طبق…………………………………… 83

5-1-3- ارتفاع بوته……………………………….. 83

5-1-4- شاخص برداشت……………………………….. 84

5-1-5- تعداد دانه………………………………… 84

5-1-6- تعداد دانه پر………………………………. 84

5-1-7- درصد پوکی دانه……………………………… 85

5-1-8- وزن صد دانه……………………………….. 85

5-1-9- عملكرد بیولوژیك…………………………….. 85

5-2- لوبیا چشم‌بلبلی……………………………….. 85

5-2-1- عملکرد دانه……………………………….. 85

5-2-2- تعداد غلاف در بوته…………………………… 86

5-2-3- تعداد دانه در غلاف…………………………… 86

5-2-4- وزن صد دانه……………………………….. 86

5-2-5- شاخص برداشت……………………………….. 86

5-2-6- عملكرد بیولوژیك…………………………….. 86

5-2-7- ارتفاع بوته……………………………….. 87

5-3-سویا………………………………………… 87

5-3-1- عملکرد دانه……………………………….. 87

5-3-2- تعداد غلاف در بوته………………………….. 87

5-3-3- تعداد دانه در غلاف………………………….. 87

5-3-4- وزن صد دانه……………………………….. 88

5-3-5- شاخص برداشت……………………………….. 88

5-3-6- عملكرد بیولوژیك…………………………….. 88

5-3-7- ارتفاع بوته……………………………….. 88

5-4- تراکم و زیست توده علف‌های هرز…………………… 89

5-4-1- تعداد کل علف‌های هرز…………………………. 89

5-4-2- زیست توده کل علف‌های هرز……………………… 89

5-5- ارزیابی کشت مخلوط…………………………….. 89

5-5-1- نسبت برابری زمین (LER)………………………. 89

5-5-1-1- LER جزئی آفتابگردان………………………. 90

5-5-1-2- LER جزئی سویا……………………………. 90

5-5-1-3- LER جزئی لوبیا چشم بلبلی…………………… 90

5-5-1-4- LER کل………………………………….. 90

5-5-2- ضریب تهاجم (A)…………………………….. 91

5-5-3- افت واقعی عملكرد (AYL)……………………… 91

5-5-3- 1- AYL جزئی آفتابگردان……………………… 91

5-5-3-2- AYL جزئی لگوم……………………………. 91

5-5-3- 3- AYL كل…………………………………. 91

5-5-4-نسبت رقابتی (CR)……………………………. 92

5-5-4-1- CR جزئی آفتابگردان……………………….. 92

5-5-4-2- CR جزئی لگوم…………………………….. 92

5-5-5- سودمندی مخلوط (IA)………………………….. 93

 

5-5-5-1- IA جزئی آفتابگردان………………………… 93

5-5-5-2- IA جزئی لگوم……………………………… 93

5-5-5-3- IA كل…………………………………… 93

5-5-6-ضریب ازدحام نسبی (RCC)………………………. 93

5-5-6-1- RCC جزئی آفتابگردان………………………. 93

5-5-6-2- RCC جزئی لگوم……………………………. 94

5-5-6-3- RCC كل………………………………….. 94

5-5-7- مزیت پولی مخلوط (MAI)………………………. 94

5-5-8- مجموع ارزش نسبی (RVT)………………………. 95

5-5-9- شاخص بهره‌وری سیستم (SPI)…………………….. 95

نیجه‌گیری نهایی…………………………………… 96

پیشنهادات……………………………………….. 97

فهرست منابع……………………………………… 99

 

 

فهرست اشكال

 

عنوان                                                                                                                                        شماره صفحه                                                                                                                      

 

شکل 4-1- مقایسه میانگین عملكرد دانه آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی…………………………………… 32

شكل 4-2 مقایسه میانگین قطر طبق آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 33

شكل 4-3- مقایسه میانگین ارتفاع آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 34

شكل 4-4- مقایسه میانگین شاخص برداشت آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 35

شكل 4-5- مقایسه میانگین تعداد دانه آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 36

شكل 4-6- مقایسه میانگین تعداد دانه پر آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 37

شكل 4-7- مقایسه میانگین درصد پوکی دانه آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 38

شكل 4-8- مقایسه میانگین وزن صد دانه آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 39

شكل 4-9- مقایسه میانگین عملکرد بیولوژیک آفتابگردان در كشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 40

شكل 4-10- مقایسه میانگین عملكرد دانه لوبیا چشم‌بلبلی در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 42

شكل 4-11- مقایسه میانگین تعداد غلاف لوبیا چشم‌بلبلی در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 43

شكل 4-12- مقایسه میانگین تعداد دانه در غلاف لوبیا چشم‌بلبلی در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 44

شكل 4-13- مقایسه میانگین وزن صد دانه لوبیا چشم‌بلبلی در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 45

شكل 4-14- مقایسه میانگین شاخص برداشت لوبیا چشم‌بلبلی در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 46

شكل 4-15- مقایسه میانگین عملكرد بیولوژیک لوبیا چشم‌بلبلی در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 47

شكل 4-16- مقایسه میانگین ارتفاع بوته لوبیا چشم‌بلبلی در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 48

شكل 4-17- مقایسه میانگین عملكرد دانه سویا در كشت مخلوط با آفتابگردان  48

شكل 4-18- مقایسه میانگین تعداد غلاف سویا در كشت مخلوط با آفتابگردان   50

شكل 4-19- مقایسه میانگین تعداد دانه در غلاف سویا در كشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 51

شكل 4-20- مقایسه میانگین وزن صد دانه سویا در كشت مخلوط با آفتابگردان 51

شكل 4-21- مقایسه میانگین شاخص برداشت سویا در كشت مخلوط با آفتابگردان 52

شكل 4-22- مقایسه میانگین عملكرد بیولوژیک سویا در كشت مخلوط با آفتابگردان……………………………………………….. 53

شكل 4-23- مقایسه میانگین ارتفاع سویا در كشت مخلوط با آفتابگردان 54

شكل 4-24- مقایسه میانگین تراکم پهن برگ‌ها در كشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………… 56

شكل 4-25 مقایسه میانگین تراکم باریک برگ‌ها در كشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………… 57

شكل 4-26- مقایسه میانگین تراکم کل علف های هرز دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی…………………………….. 58

شكل4-27-مقایسه میانگین زیست توده پهن برگ‌های هرز دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی…………………………….. 59

شكل4-28-مقایسه میانگین زیست توده باریک برگ های هرز دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیاچشم بلبلی…………………………… 60

این مطلب را هم بخوانید :

شكل 4-29- مقایسه میانگین زیست توده کل علف‌های هرز دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………….. 61

شكل 4-30- مقایسه میانگین LER جزئی آفتابگردان دركشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 63

شكل 4-31- مقایسه میانگین LER جزئی سویا دركشت مخلوط با آفتابگردان 64

شكل 4-32- مقایسه میانگین LER جزئی لوبیا چشم بلبلی دركشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 65

شكل 4-33- مقایسه میانگین LER کل دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 66

عنوان                                                                                                                     شماره صفحه

 

شكل 4-34- مقایسه میانگین ضریب تهاجم (A) دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 85

شكل 4-35- مقایسه میانگین AYL جزئی آفتابگردان دركشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 86

شكل 4-36- مقایسه میانگین AYL جزئی لگوم دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 87

شكل 4-37- مقایسه میانگین AYL کل دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 88

شكل 4-38- مقایسه میانگین CR جزئی آفتابگردان در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 90

شكل 4-39- مقایسه میانگین CR جزئی لگوم در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی…………………………………… 90

شكل 4-40- مقایسه میانگین IA جزئی آفتابگردان در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 92

شكل 4-41- مقایسه میانگین IA جزئی لگوم در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی…………………………………… 93

شكل 4-42- مقایسه میانگین IA کل در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 94

شكل 4-43- مقایسه میانگین RCC جزئی آفتابگردان در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 95

شكل 4-44- مقایسه میانگین RCC جزئی لگوم در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی…………………………………… 96

شكل 4-45- مقایسه میانگین RCC کل در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 96

شكل 4-46- مقایسه میانگین MAI در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 97

شكل 4-47- مقایسه میانگین RVT در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 98

شكل 4-48- مقایسه میانگین SPI در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 99

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                                                         شماره صفحه                                                                                                            

 

جدول 3-1- برخی خصوصیات فیزیكی و شیمیایی خاک محل آزمایش…. 25

جدول 4-1- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده آفتابگردان در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی…………………….. 32

جدول 4-2- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده لوبیا چشم بلبلی در کشت مخلوط با آفتابگردان……………………………. 41

جدول 4-3- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده سویا در کشت مخلوط با آفتابگردان …………………………………… 49

جدول 4-4- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات بررسی شده علف های هرز در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیاچشم بلبلی……………. 55

جدول 4-5- تجزیه واریانس LER جزئی آفتابگردان دركشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 62

جدول 4-6- تجزیه واریانس LER جزئی سویا و لوبیا چشم بلبلی دركشت مخلوط با آفتابگردان………………………………………. 63

جدول 4-7- تجزیه واریانس LER کل دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی…………………………………………… 65

جدول 4-8- تجزیه واریانس ضریب تهاجم (A) دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 66

جدول 4-9- تجزیه واریانس AYL جزئی آفتابگردان دركشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 68

جدول 4-10- تجزیه واریانس AYL جزئی لگوم دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی………………………………….. 69

جدول 4-11- تجزیه واریانس AYL کل دركشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم بلبلی……………………………………….. 70

جدول 4-12- تجزیه واریانس CR جزئی آفتابگردان و لگوم در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی…………………………………… 71

جدول 4-13- تجزیه واریانسIA جزئی آفتابگردان در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی……………………………… 73

جدول 4-14- تجزیه واریانسIA جزئی لگوم در کشت مخلوط با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی……………………………………………….. 74

جدول 4-15- تجزیه واریانس IA کل در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی………………………………………… 75

جدول 4-16- تجزیه واریانس RCC جزئی آفتابگردان، لگوم و کل در کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی…………………. 77

جدول 4-17- تجزیه واریانس MAI، RVT و SPIدر کشت مخلوط آفتابگردان با سویا و لوبیا چشم‌بلبلی…………………………………… 79

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

 

 

مقدمه و کلیات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1-مقدمه

امروزه جهان با مشكل بزرگ رشد جمعیت مواجه است كه یكی از پیامدهای آن كمبود غذا می‌باشد و تأمین غذای این جمعیت رو به رشد به بخش كشاورزی مربوط می‌شود. افزایش جمعیت سبب شده است تا كودهای شیمیایی، سموم دفع آفات نباتی، فراورده‌های هورمونی و سایر عوامل خطرزا برای محیط‌زیست به صورت كنترل نشده و بی‌رویه به بخش كشاورزی وارد شوند تا این بخش بتواند به تقاضای رو به رشد مواد غذایی پاسخ دهد. در سال­های اخیر به علت مشکلاتی که در اثر کاربرد بی­رویه مواد شیمیایی در کشاورزی و روش­های رایج تولید مواد غذایی بروز کرده است توجه مضاعفی به کشاورزی پایدار معطوف شده است (توحیدی نژاد و همکاران، 1383).

كشاورزی پایدار (Sustainable Agriculture) نوعی كشاورزی است كه در جهت منافع انسان بوده، کارایی بیشتری در استفاده از منابع دارد و با محیط در توازن است. استفاده مناسب از عوامل محیطی و زارعی همراه با تغییر الگوی کشت، از جمله روش‌های مدیریتی است که باعث بهبود عملکرد گیاهان زراعی و پایداری در کشاورزی خواهد شد. چند کشتی (Multiple Cropping) و کشت مخلوط (Intercropping) یکی از راه‌های رسیدن به کشاورزی پایدار (معافی و موکارلی، 2003؛ توحیدی نژاد و همکاران، 1383) و یکی از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین عملیات مورد استفاده در سامانه‌های کشاورزی کم نهاده در بسیاری از مناطق جهان است (لیتورجدیس و همکاران، 2011).

کشت مخلوط به روشی از کشت که بر مبنای استفاده حداکثر از پتاسل‌های محیطی، از طریق کشت توأم یا متوالی دو یا چند گیاه زراعی که از لحاظ زمان کاشت و برداشت و نحوه رشد متفاوت هستند اطلاق می‌شود. محققین بسیاری در مطالعات خود از دستیابی به عملكرد بیشتر به‌عنوان برتری‌های كشت مخلوط نسبت به كشت خالص اشاره داشته‌اند. از دلایل دیگر برتری نظام مخلوط نسبت به تك كشتی كاهش آفات و بیماری‌ها، حفاظت خاك، بهبود راندمان استفاده از منابع (آب، عناصر غذایی و نور)، كاهش ریسك تولید و كاهش خسارت علف‌های هرز است (بولسون، 1997؛ هیمس، 1999؛ ریجنتجس و همكاران، 1992). این سیستم‌های زراعی همچنین ریسک تولید محصولات را چه به لحاظ تأثیر شرایط غیرقابل‌پیش‌بینی اقلیمی و چه شرایط پر نوسان بازار، کاهش داده و در مجموع به پایداری بیشتر سیستم‌های معیشتی کشاورزی می‌انجامد (بهشتی و همکاران، 1389؛ اینال و همكاران، 2007).

انتخاب گیاهان مناسب در کشت مخلوط از اهمیت خاصی برخوردار است. در طراحی یک نظام کشت مخلوط انتخاب نوع گونه‌ها به نحوی که اثرات تکمیل‌کنندگی بر یکدیگر داشته باشند، شرط اصلی موفقیت می‌باشد که لازمه این کار شناخت کامل گیاه در ارتباط با نیازهای اکولوژیکی آن و نحوه واکنش آن به محیط است (موشاگالوسا و همکاران، 2008). معمولاً افزایش عملکرد در نظام کشت مخلوط، زمانی ایجاد می­شود که گیاهان تشکیل‌دهنده مخلوط از نظر نحوه و میزان استفاده از منابع با یکدیگر کاملاً متفاوت باشند (بومن و همکاران، 2002). بر همین اساس استفاده از گونه‌های گیاهی با فنولوژی و خصوصیات مورفولوژیکی متفاوت که کمترین رقابت را در یک آشیانه اکولوژیکی ثابت چه از نظر عوامل محیطی چه از نظر زمان با هم ایجاد کنند گام مهمی در موفقیت کشت مخلوط محسوب می‌شود (موشاگالوسا و همکاران، 2008). ‌

 

آفتابگردان، پنجمین گیاه مهم در تولید روغن خوراکی محسوب می‌شود و حدود 2/8% از کل تولید دانه‌های روغنی جهان را تشکیل می‌دهد (‌خواجه پور، 1383). بقولات نیز در جیره غذایی انسان، تغذیه دام و افزایش حاصلخیزی خاک نقش مهمی ایفا می‌كنند (نلسون و همکاران، 2003)، لذا استفاده از آن‌ها در کشت مخلوط بسیار مفید خواهد بود. لوبیا چشم بلبلی از جمله حبوباتی است که در کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت و كار می‌شود و یک منبع تغذیه‌ای مهم به شمار می‌آید (سینگ و همکاران 1997). سویا نیز یكی از مهم‌ترین گیاهان روغنی دنیاست و دانه‌ خشك آن با داشتن 20-14% روغن و 40-30% پروتئین، اهمیت ویژه‌ای در تغذیه‌ انسان، دام و طیور دارد (لطیفی، 1372).

کنترل علف‌های هرز به‌عنوان یکی از مزایای کشت مخلوط برشمرده شده است. علف‌های هرز مهم‌ترین عامل محدودیت در سیستم‌های کشاورزی می‌باشند و اگر در مزارع کنترل نشوند، عملکرد گیاهان زراعی بسته به توان رقابتی آنها 100-10% کاهش می‌یابد (رحیمیان و شریعتی، 1378). در کشت مخلوط به‌دلایل مختلف از جمله افزایش پوشش گیاهی، افزایش رقابت، میزان و هجوم علف‌های هرز به نحو بارزی کاهش می‌یابد. از این‌رو کشت مخلوط می‌تواند بطور قابل ‌توجهی از میزان کاربرد علف‌کش‌ها بکاهد و این امر علاوه بر ارزش اقتصادی از اهمیت زیست‌محیطی بسزایی نیز برخوردار است. لذا با توجه به اهمیت کشت مخلوط در راستای تحقق اهداف کشاورزی پایدار و اهمیت گیاهان یادشده (لوبیا چشم بلبلی، سویا و آفتابگردان)، در این پژوهش به بررسی کشت مخلوط افزایشی لوبیا چشم بلبلی و سویا با آفتابگردان با تأكید بر كنترل علف‌های هرز در این سیستم كشت پرداخت شده است.

 

1-2-فرضیات تحقیق

1- کشت مخلوط افزایشی آفتابگردان با لوبیا چشم بلبلی و سویا نسبت به تك‌كشتی كارآمدی بالاتری دارد.