استفاده قرار گرفته اند(قانع، 1385). زمین بافتها از جمله مصالحی هستند که امروزه بصورت گسترده ای در اجرای کارهای عمرانی مورد استفاده قرار می گیرند. از عمده ترین کاربردهای این مصالح، استفاده به عنوان پوشش می باشد. در طول چندین سال گذشته مبحث کاربرد زمین بافتها در مهندسی هیدرولیک و ژئوتکنیک بر اساس محاسن فنی و اقتصادی آنها در مقایسه با مصالح معمول افزایش روز افزونی داشته است. نتایج حاصل از تأثیر استفاده از این مصالح برای پوشش به عنوان جایگزین مصالح طبیعی و یا در ترکیب با آنها جهت کنترل تراوش آب در سازه های خاکی و کاهش هزینه های ساخت و تسریع در اجرا در مقایسه با سایر مصالح موجود در طراحی سیستم های صافی سازی و زهکشی کارهای خاکی، بویژه در مناطقی که مصالح با کیفیت مطلوب موجود نمی باشد و یا تأمین آنها هزینه زیادی را در بر دارد، کاربرد اساسی دارد.
علیرغم توسعه وسیع ساخت و کاربرد مواد مصنوعی در سطح جهان، کاربرد این مصالح در ایران هنوز آنچنان که شایسته می باشد مورد استقبال چندانی قرار نگرفته است که از جمله دلایل آن، می تواند عدم وجود تجربه و سابقه کاربرد این مصالح در ایران باشد. با توجه به رشد روزافزون صنایع پتروشیمی در كشور و تولید داخلی زمین بافتها با کیفیت مناسب و با بهره گیری از مواد پلیمری مصنوعی و ضایعات الیافی حاصل از کارخانجات فرش و موکت، جایگزینی آنها با مصالح سنتی از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه و عملی می باشد(حسن اقلی و لیاقت، 1383).
2- مروری بر پژوهش های پیشین
1-2- پوشش های زهکشی
به ماده متخلخلی كه در اطراف یک زهكش زیرزمینی برای محافظت در برابر رسوبگذاری و بهبود عملكرد هیدرولیكی آن قرار داده میشود پوشش زهكش[1] اطلاق شود(کمیته ملی آبیاری و زهکشی، 1383). پوششهای زهکشی و صافی ها[2] دو تکنیک متفاوت برای حل مشکلات زهکشی هستند. پوششهای زهکشی مواد نفوذ پذیری مانند گراول هستند که در اطراف لوله زهکش به منظور بهتر کردن شرایط جریان آب قرار داده می شوند. صافی ها در زهکشی نیز مواد نفوذ پذیری هستند مانند ژئوتکستایلها، که به منظور جلوگیری از ورود ذرات ریز دانه از خاک اطراف لوله زهکش توسط جریان آب زیر زمینی به درون لوله زهکشی به کار برده می شوند(وزارت کشاورزی و غذا[3]، 2000).
امروزه به منظور بیان پوشش اطراف لوله های زهکشی بدون توجه به نقش آن عمدتا از واژه پوشش استفاده می شود. در واقع پوشش لوله های زهکش، از ضروری ترین بخشهای هر سیستم زیرزمینی است که در خاکهای ناپایدار استفاده از آن کاملا ضروری می باشد(کیخا، 1377).
پیلسبوری[4] (1967) انواع فیلترهای مختلف را مورد بررسی قرار داده است و عدم موفقیت برخی پروژهها را مدیون فیلتر نامناسب میداند. دنیس و ترافورد[5] (1976) در آزمایشی به این نتیجه رسیدند در صورت استفاده از فیلتر در یک سیستم زهكش، فاصله لولههای زهكش را تا 120 درصد میتوان اضافه نمود.
پس از حفر ترانشهای كه در آن تنبوشهها قرار داده میشوند معمولاً اطراف تنبوشه را با مواد نفوذپذیری میپوشانند. استفاده از این مواد به منظور تأمین نكات زیر میباشد:
الف – به عنوان مانعی تراوشپذیر در برابر ورود بیش از حد ذرات خاك و خاكدانهها به داخل لولههای زهكش كه ممكن است باعث گرفتگی لولهها شود. عمل نمودن پوشش به عنوان صافی یا فیلتر در ابتدای احداث زهكش بسیار مهم میباشد ولی پس از نشست و تثبیت خاكهای اطراف و بالای لوله این تأثیر از اهمیت زیادی برخوردار نخواهد بود مگر در خاكهای ناپایدار. عمل نمودن پوشش به عنوان فیلتر در شرایطی كه امكان وارد شدن ذرات خاک به لولهها وجود دارد. برای این منظور اندازه منافذ فیلتر باید به دقت تعیین گردد تا با ذرات خاك اطراف هماهنگی فیزیكی داشته باشد. به تجربه ثابت شده است فیلترهایی خوب هستند كه برخی از ذرات كه اندازه آنها كوچك است را از خود عبور دهد. وجود فیلتر در خاكهای شنی نرم و سیلتی درشت الزامی میباشد.
ب – بهبود هدایت هیدورلیکی در اطراف لوله: موادی كه در اطراف لوله قرار داده میشوند معمولاً دارای نفوذپذیری زیادی میباشند كه این امر سبب میشود كه افت انرژی در محل ورود آب به لوله و سرعت آب در محل فیلتر كاهش پیدا كند و ذرات معلق آب رسوب کرده و به داخل لوله راه پیدا نكند. این دو منظور زمانی حاصل میشود كه ضخامت پوشش حداقل 5 تا 10 میلیمتر و مقدار ضریب K در آن حدوداً 10 برابر ضریب هدایت هیدرولیكی خاك باشد(بای بوردی، 1387).
ج – ایجاد یک بستر مناسب برای تنبوشهها : نقش بستری[6] در خاكهای ناپایدار عمدتاً توسط پوشش سنگریزهای[7] صورت میگیرد. سنگریزه باعث بهبود مكانیكی در سیستم “زهكش – پوشش – خاك” شده و به عنوان یک بستر و محافظ جانبی لولهها پلاستیكی عمل میكند(کمیته ملی آبیاری و زهکشی، 1383)
این مطلب را هم بخوانید :
د – برای تثبیت بستر طبیعی خاكی كه تنبوشهها در آن قرار داده میشوند.
انواع پوششها بر اساس مواد متشكلهشان به سه دسته زیر تقسیم میشوند:
2-1-1 – پوششهای معدنی[8]