5-3 حجم نمونه. 61
6-3 روش گردآوری اطلاعات و دادهها 62
1-6-3 پرسشنامه. 62
7-3 ویژگیهای فنی ابزارهای گردآوری دادهها 63
1-7-3 روایی پرسشنامه. 64
2-7-3 پایایی پرسشنامه. 64
8-3 روش تجزیه و تحلیل دادهها 65
1-8-3 آمار توصیفی.. 66
2-8-3 آمار استنباطی.. 66
9-3 خلاصه فصل سوم. 68
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها 69
1-4 مقدمه. 70
2-4 توصیف ویژگیهای جمعیت شناختی اعضای نمونه. 70
1-2-4 جنسیت.. 70
2-2-4 وضعیت تأهل.. 71
3-2-4 سطح تحصیلات.. 72
4-2- 4 سن.. 73
5-2-4 شغل.. 74
6-2-4 درآمد در ماه 75
3-4 آمار استنباطی.. 76
1-3-4 آزمون نرمال بودن متغیرهای پژوهش… 76
4-4 تحلیل تکمیلی.. 90
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 92
1-5 مقدمه. 93
2-5 نتایج تحقیق.. 93
1-2-5 نتایج بررسی سوالات تحقیق.. 93
3-5 پیشنهادهایی برای افزایش سطح رضایتمندی بازدیدکنندگان موزهها 95
4-5 محدودیتهای تحقیق.. 100
5-5 پیشنهاد برای پژوهشهای آینده 100
منابع و مآخذ i
منابع فارسی.. ii
منابع انگلیسی.. iv
پیوستها vii
پیوست 1: پرسشنامه. viii
پیوست 2: آزمون فریدمن دو به دو مولفه ها xi
فهرست جداول
جدول 1-2 نوآوریها در مدل اسکمپر 42
جدول 1-3 تركیب سوالات پرسشنامه 63
جدول 2-3 مقدار آلفای کرونباخ 65
جدول 1-4 توزیع فراوانی مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان 70
جدول 2-4 توزیع فراوانی مربوط به وضعیت تأهل پاسخ دهندگان 71
جدول 3-4 توزیع فراوانی مربوط به سطح تحصیلات پاسخ دهندگان 72
جدول 4-4 توزیع فراوانی مربوط به سن پاسخ دهندگان 73
جدول 5-4 توزیع فراوانی مربوط به شغل پاسخ دهندگان 74
جدول 6-4 توزیع فراوانی مربوط به درآمد در ماه پاسخ دهندگان 75
جدول 7-4 آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای متغیرهای تحقیق 77
جدول8-4 آزمون فریدمن شاخصهای ارزیابی سطح رضایتمندی بازدیدکنندگان موزهها 82
جدول 9-4 نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای شاخصهای ارزیابی سطح رضایتمندی 91
فهرست اشکال و نمودارها
نمودار 1-2 درجه بندی مشتریان 24
نمودار 2-2 روشهای مختلف اندازهگیری رضایت مشتری 32
نمودار 3-2 مزایای رضایت مشتری و کیفیت 33
نمودار 4-2 مدل آمریکایی رضایتمندی مشتری 37
نمودار 5-2 مدل اروپایی رضایتمندی مشتری 38
نمودار 6-2 تصویر درک شده از محصول یا خدمت- رضایت مشتری 39
نمودار 7-2 عوامل موثر بر رضایتمندی 40
نمودار 8-2 مدل عملکرد محصول و سطوح رضایتمندی (کانو) .
نمودار 9-2 ساختار کلان مدل شاخص رضایت مشتری در کشور سوئد 41
نمودار 1-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی جنسیت پاسخ دهندگان 71
نمودار 2-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی وضعیت تأهل پاسخ دهندگان 72
نمودار 3-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی سطح تحصیلات پاسخ دهندگان 73
نمودار4-4 نمودار میله ای مربوط به فراوانی سن پاسخ دهندگان 74
نمودار 5-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی شغل پاسخ دهندگان 75
نمودار 6-4 نمودارمیله ای مربوط به فراوانی درآمد در ماه پاسخ دهندگان 76
شکل 1-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی ارزیابی سطح رضایتمندی (تخمین استاندارد) 78
شکل 2-4 مدل تحلیل عاملی شاخصهای ارزیابی سطح رضایتمندی (معناداری ضرایب) 79
شکل 3-4 مدل اصلاحی تحلیل عاملی تاییدی ارزیابی سطح رضایتمندی (تخمین استاندارد) 80
شکل 4-4 مدل اصلاحی تحلیل عاملی شاخصهای ارزیابی سطح رضایتمندی (معناداری ضرایب) 81
شکل 5-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر عناصر ملموس (تخمین استاندارد) 83
شکل 6-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر عناصر ملموس (معناداری ضرایب) 84
شکل 7 -4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر قابلیت اعتماد (تخمین استاندارد) 85
شکل 8-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر قابلیت اعتماد (معناداری ضرایب) 85
شکل 9-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر مسئولیتپذیری (تخمین استاندارد) 86
شکل 10-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر مسئولیتپذیری (معناداری ضرایب) 86
شکل 11-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر اطمینان (تخمین استاندارد) 87
شکل 12-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر اطمینان (معناداری ضرایب) 87
شکل 13-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر همدلی (تخمین استاندارد) 88
شکل 14-4 مدل تحلیل عاملی تاییدی متغیر همدلی (معناداری ضرایب) 89
این مطلب را هم بخوانید :
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
یکی از مهمترین دارائیهای هر سازمانی مشتریان آن میباشد. با توجه به این مساله و قرار گرفتن مشتری در محور و کانون توجه سازمانها از یک طرف و توجه به دنیای رقابتی امروز از طرف دیگر، میتوان دریافت که لزوم ایجاد رضایتمندی در آنها تا چه حد حائز اهمیت است. در یک فضای رقابتی، سازمانها فقط در صورتی بقا خواهند داشت که بتوانند رضایت مشتریان خود را تضمین کنند. به جای انطباق مشتری با محصول یا خدمات، باید سازمان و فعالیتهای آن را متناسب با نیازها و انتظارات مشتریان شکل دهیم که نتیجه آن بهبود خدمات، رضایتمندی، در نتیجه وفاداری و در نهایت سود و بقای سازمان خواهد بود (پوریامهر،1388).
امروزه ما در شرایط اقتصادی و اجتماعی خدمات محور زندگی میکنیم که این وضعیت روز به روز نیز در حال افزایش است. مسلما در این راستا اطلاع از تصویر ذهنی و ادراک مشتریان نسبت به کالاها و خدمات ارائه شده توسط یک سازمان از اهمیت خاصی برخوردار است. این کار ضمن مشخص کردن نقاط قوت و ضعف سازمان، زمینه را برای اتخاذ راهبردهای مناسب و ارتقاء سطح عملکرد سازمانها در صنایع مختلف فراهم میآورد.
گردشگری نیز به عنوان یکی از صنایع، روز به روز جایگاه بالاتری در نزد جوامع مختلف به دست میآورد و کشورهای مختلف در پی آن هستند تا با پاسخگویی هر چه بهتر به نیازهای گردشگران سود بیشتری از رقبا کسب نمایند. از اینرو رضایت مشتری یا بعبارت بهتر گردشگر از اهمیت ویژهای در این صنعت برخوردار است. در این میان موزهها به عنوان یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری در جهان شناخته میشوند. موزهها کارکردی گسترده در زمینه توسعه گردشگری بر عهده دارند.سالانه میلیونها نفر از گردشگران در سرتاسر دنیا اقدام به بازدید از موزهها میکنند و همین امر مبین ضرورت توجه به بحث رضایت بازدیدکنندگان از موزهها به شمار میرود. بازدیدکننده راضی و خشنود احتمالا برای بازدید مجدد مراجعه میکند و در صورت عدم مراجعت دیگران را ترغیب به بازدید از موزه خواهد نمود.
از این رو محقق بر آن است تا با شناسایی عوامل موثر بر رضایت بازدیدکنندگان موزه موجبات ارائه خدمات بهتر به بازدیدکنندگان و جلب هر چه بیشتر گردشگران را به سمت موزهها علیالخصوص موزه ملی که سرآمد همه موزههای ایران است فراهم سازد.
2-1 بیان مساله
امروزه حفظ رابطه با مشتری یک آرزو و تمنا نیست، بلکه لازمه کار است. جورج گرین[1](1996) در کتاب خود با نام «تامین رضایت مشتری» یک قانون طلائی ارائه کرده و میگوید: “مواظب مشتریان خود باشید. زیرا اگر چنین نکنید کس دیگری این کار را انجام خواهد داد.” (کارترایت، 1383)
مطالعات اولیه کاردازو[2] (1964)، اولشاوسکی و میلر[3] (1972) و اندرسون[4] (1973) را میتوان اولین مطالعات مرتبط با رضایت مشتریان دانست. آنها برای اولین بار مدل عدم اثبات انتظارات در مورد رضایت را به کار گرفتند که این مدل باعث ایجاد تئوریهای اساسی شد که پس از آن تحقیقات بسیاری در مورد رضایت مشتریان صورت گرفت. تحقیق بعدی در مورد رضایت مشتری توسط اولیور انجام شد و این تحقیق به عنوان تحقیقی مرجع در بسیاری از تحقیقات دیگر به کار رفت.
رضایت مشتری احساسی مثبت است که در هر فرد پس از استفاده از کالا یا دریافت خدمات ایجاد میشود؛ و در صورتی که سطح خدمت و کالا پائینتر از سطح انتظارات مشتری باشد، به نارضایتیاش منجر میشود (بغزیان و همکاران، 1389).
محققان نواندیش اعتقاد دارند که رضایت مشتری تنها به انتظارات آنان برنمیگردد، بلکه توجه به نیازهای او، بویژه نیازهای اساسی مانند ایمنی، احترام و عدالت نیز اهمیت دارد؛ زیرا نیازها با انتظارات فرق دارند. انتظارات، آگاهانه، مشخص، کوتاه مدت و سطحی هستند؛ در حالیکه نیازها تا زمانی که فعال نشدهاند، ناآگاهانه، کلی، عمیق و دراز مدت هستند. وقتی انتظارات برآورده نمیشوند، شاید خشمگین یا حتی برافروخته
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول شماره 2.1: مجموع مربعات باقیمانده……………………………………………………………………………………………………. 31
جدول شماره 2.2: مجموع مربعات باقیمانده…………………………………………………………………………………………………… 34
جدول شماره 3.2: ضرائب برآورد شده (برای مدل کامل)………………………………………………………………………………. 35
جدول شماره 1.3: متوسط طول و احتمالات پوشش فواصل اطمینان روش NA برای ……………………………. 62
جدول شماره 1.3: متوسط طول و احتمالات پوشش فواصل اطمینان روش AEL برای …………………………. 63
فهرست شکلها
عنوان صفحه
شکل شماره 1.2: نمودار باقیمانده ها برای داده های پیوند قلب استانفورد، برازش درجه دوم………………………. 20
شکل شماره 2.2: نمودار باقیمانده ها برای داده های پیوند قلب استانفورد، برازش خطی…………………………….. 21
فصل اول:
مقدمات
در این فصل تعاریف و مقدمات اولیه برای مدلهای خطی، مدلهای خطی با خطای اندازه گیری، برآوردگرهای استوار بهویژه برآورد M، آنالیز بقا، برآوردگر کاپلان مایر، داده های سانسورشده و انواع سانسور ارائه میشود.
1-1- مدل خطی
یکی از کاربردیترین روشها برای تحلیل داده ها در بین ابزارهای آماری، تحلیل رگرسیونی است. تحلیل رگرسیونی،روشی کارآمد برای بررسی و مدلسازی ارتباط بین متغیرها است که از این مدل های رگرسیونی در توصیف داده ها، برآورد پارامترهای مجهول، پیشگویی و کنترل استفاده می شود.
در بیشتر موارد، پاسخ یک آزمایش به چندین متغیر مستقل مثلا k متغیر مستقل، وابسته است. در این صورت یک مدل خطی رابطهای به صورت زیر را در نظر میگیرد:
که n اندازه نمونه میباشد. متغیرهای را متغیرهای توضیحی و متغیر تصادفی قابل مشاهده y را متغیر پاسخ مینامند.
متغیر تصادفی غیرقابل مشاهده متغیر خطا تلقی میشود، بدین معنی که به عنوان متغیری تصادفی، انداره ناتوانی مدل در برازش دقیق داده ها را اندازه گیری می کند. این خطا ممکن است به دلیل عدم حضور برخی از متغیرهای مؤثر، خطاهای تصافی مربوط به مشاهدات و اندازه گیریها و غیره صورت پذیرد.
همچنین فرض میشود که خطاها دارای توزیع نرمال با میانگین صفر و واریانس نامعلوم و ناهمبسته باشند.
پارامترهای و مجهول هستند و باید با بهره گرفتن از داده ها برآورد شوند. فرض میشودداده ها عبارتند از که در آن پاسخ متناظر با k سطح از متغیرهای مستقل است. یعنی بنابر معادله (1.1.1) میتوان نوشت:
آنگاه هدف ما به دست آوردن برآوردهای برای به ترتیب به نامهای و در نتیجه به دست آوردن رابطه زیر است.
که در آن نشان دهنده مقدار برآورد شده y به ازای مقادیر است. در این صورت معادله (3.1.1) به عنوان معادله پیش بینی کننده می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
معمولترین روش در برآورد پارامترهای یک مدل خطی، استفاده از روش “کمترین مربعات معمول (OLS)” است که روشی بسیار سودمند و کارا است.
پایه و اساس روش کمترین مربعات به Gaussو Legendreباز میگردد. این روش (و تعمیمهای آن ) به دلیل راحتی محاسبات و جوابهای بسته مبتنی برآن مورد توجه بسیاری از آماردانان است.
این مطلب را هم بخوانید :
برآوردهای را به گونهای برمیگزینیم که مجموع توان دوم انحرافها را کمینه کند، یعنی آنها را به گونهای به دست میآوریم که در معادله زیر هنگامی که به ترتیب جایگزین میشوند، کمترین مقدار ممکن را تولید کنند.
برآوردهای با مشتق گرفتن از معادله (4.1.1) نسبت به و مساوی صفر قرار دادن آنها به دست میآیند. ملاحظه میشود که برای حل این معادله های نرمال بهتر است که از روش ماتریسی استفاده شود. می توان رابطه (1.1.1) را به فرم ماتریسی زیرر در نظر گرفت.
بطوریکه .
فرم ماتریسی را میتوان بصورت زیر نوشت.
این مدل را یک مدل خطی گویند، زیرا نسبت به پارامترهای مدل، خطی است.
شعر و شاعری پدیده‌ای است كه محدوده خاصی ندارد و ویژه افراد خاصی نیست، در هر مقام و منزلتی كه باشی، میتواند حلول كند و در هر حال و محلّی كه باشی میتواند تأثیرگذار باشد. دایره حكمفرمایی شعر بس پر دامنه و وسیع است، چرا كه شعر از دل بر می‌خیزد و بر دل می‌نشیند، با عاطفه و احساس آدمی سر و كار دارد و هر چه كه باشی، با عاطفه سروكار داری.
شعر از جمله موضوعات ادبی است كه ریشه در قرون دارد. آنگاه كه هنوز از تمدن و فرهنگ خبری نبود شعر بود و شاعر اهمیّت داشت . زبانش حامی قبیله بود و دشمنان از بیم تیغ زبانش در تشویش و اضطراب .
مقام شاعر گاهی اوقات از مقام رئیس قبیله تجاوز می‌كرد. در جنگ و صلح چه بسا زبان شاعر كاری را می‌كرد كه از عهده شمشیر خارج بود. شعر عربی و لطافت و طراوتی خاص دارد، بطوریكه هر انسانی را كه سری در ادبیات دارد بر می‌انگیزد تا به بررسی این اشعار بپردازد. من نیز به همین دلیل از میان موضوعات ارائه شده، موضوع شعر آن هم شعر شعرای معاصر را برگزیدم. شعر معاصر به دلیل روانی كلام، استعمال كلمات ساده و موضوعات متداول و روزمره جاذبه فراوانی دارد، خصوصاً در شعر شعرای رمانتیک زیبایی هایی خاصی دیده می شود..
از میان شعرای معاصر احمد زكی ابوشادی را برگزیدم. ابوشادی مانند دیگر شعرای عصر خویش است، با این تفاوت كه نوع زندگی و محیط اجتماعی و حوادث زندگی و روزگار چنان تأثیری در شعر او گذاشته كه در زمان حیاتش حماسه های جاوید از خود به جاگذاشته است.
برای شناخت هر چه بیشتر این نویسنده شاعر خط به خط و صحفه به صحفه به مطالعه كتب پرداختم. ولی مطالب مهمی كه بتواند مرا كمك كند چندان نیافتم.
در هر كتاب و هر كتابخانه‌ای كه در دسترس بود و كتب ادبی داشت به جستجو پرداختم. اما متأسفانه در آنها كمتر كتابی را یافتم كه راجع به این شاعر نوشته باشند. در برخی كتابخانه‌ها به مراجع و منابعی اشاره شده بود كه به صورت مستقل راجع به ابوشادی نوشته شده است، ولی آن نوشته‌های مستقل را در كتابخانه‌ها نیافتم . نباید سهم برخی از كتابها را كه با كمك آن از عهده انجام این تكلیف بر آمدم نایده گرفت. كتابهایی را كه نویسندگان آنها كم و بیش به شرح و حال او پرداخته اند، كتابهائی است چون الشعر العربی المعاصر تألیف ایلیا الحاوی و مذاهب الأدب تألیف محمد عبدالمنعم خفاجی و كتاب تاریخ الادب العربی نوشته حنّا الفاخوری كه از آنها به فراخور این رساله بهره گرفتم.
بار دیگر جا دارد و از استادانی كه با یاری آنان و نصائح و راهنمائیهای آنان كه چه بسا سودمندتر از كتابها بوده است جرأت نگارش این تحقیق را یافتم تشكر نمایم .
اگر چه در مورد موضوع این رساله جستجو و تحقیق فراوان كرده‌ام، ولكن شاید آنچه مورد مطالعه خوانندگان عزیز در این مقوله قرار میگیرد، نا چیز و كم اهمیت جلوه كند، امید اغماض دارد.
فصل اول
(بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی، فرهنگی در عصر معاصر)
– اوضاع سیاسی- اجتماعی- دینی- فرهنگی
– آغاز ادبیات معاصر
– بررسی اوضاع اجتماعی در مصر
– اوضاع و شرایط مصر بعد از حمله فرانسه
– اوضاع مصربعد از اشغال انگلیس
– دعوت به مساوات
– پیدایش و ظهور مطبوعات در مصر
اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی، فرهنگی :
«پس از حوادث غمبار و فجایع غیرقابل تحملّی ك بعد از عصر مغول بر ادبیات و پیكر شعر و نثر وارد شد، این گمان بود عاقبت سرنوشت ادبیات عرب چه خواهد شد. شعر و نثر نیز همچون دیگر علوم پویا است و به یک حال باقی نمی ماند. در اثر تأثیراتی كه مدارس، چاپخانه، كتابخانه ها و مجامع و تأثیر و نقش متشرقین و غیره… شعر از حالت رخوت و ركودی كه برابر عارض شده بود بیرون آمد و شروع به طی كردن مسیر جدیدی كرد. نوآوری جای تقلید و ابداع جای صنایع لفظی را گرفت در ادبیات دوره ی نهضت، دو مرحله مشهور است:
مرحله ی اول: سنّت گرایی.
مرحله ی دوم: نوآوری.
مرحله ی اول كه مرحله ی رستاخیز و بیداری و حركت بسوی افكار و موضوعات، تخیّلات و اسالیب قدیم شعر عربی است، خود به دو بخش تقسیم می شود:
الف: سنّت گرایی آمیخته به انحطاط.
ب: بازگشت به سبك عباسی.
در سنّت گرایی آمیخته به انحطاط، شعرای این دوره می خواستند به سنن شعری پیش از انحطاط برگردند ولی آثار انحطاط در كارهایشان نمایان بود.
بازگشت به سبك عباسی چون ادباء در اثر تحوّل اوضاع و احوال اجتماعی و استفاده از وسایل آموزشی، زبان عربی را به خوبی یاد گرفتند و علل ضعف آن را شناختند. با بهره گرفتن از صنعت چاپ دواوین شعرای پیش منتشر شد. شعرای جدید با اطلاع از شعر دوره ی عباسی تصمیم گرفتند از آن شعر تقلید كرده و در تعابیر خود دقت بكار برند. كار شعرای قرین را سرمشق قرار دادند، بنابراین شعرشان از زمانشان فاصله گرفت، و شعر این گروه دور از نیازها و مشكلات مردم بود.
در مرحله ی دوم، كه مرحله ی نوآوری است در اثر ارتباط میان شرق و غرب و استفاده ی شرقیها از ادبیات غرب، شعر به مرحله ی جدیدی گام گذاشت و سه مكتب پدیدار شد كه عباتند از:
1- مكتب مخضرمین
2- مكتب افراط كاران
3- مكتب اهل ابداع
مكتب مخضرمین یعنی كسانیكه ضمن گرایش به نوآوری، كارشان بر مبنای ادبیات قدیم بود.
مكتب افراط كاران گروهی بودند كه افكار غربی بر احساس و خیال آنها تأثیر گذاشت. اینها بودند كه با ادبیات عرب اُلفتی نداشتند. این گروه در اثر شكست قانون اساسی در سال 1908م و حوادث جنگ جهانی اول بر ملت لبنان و سوریه رنگ رمانتیک به خود گرفت و از رمانتیسم فرانسوی رنگ تقلید گرفت. ویژگی سبك كار آنها دوری گزیدن از اسلوب قدیم بود و پذیرفتن سبك ادبیات غربی.
این ادبیات در اماكنی پا گرفت كه مهاجران عرب می زیستند.
از ویژگیهای سبك رمانتیک درخشندگی اسلوب، موسیقی لفظ، و كوشش برای پدیدآوردن شعر آزاد و دعوت به آزادی بود. در این دوره گرایش به سبك سمبولیسم یا رمزگرایی نیز به وجود آمد. پیروان این مكتب به تعبیرات پیچیده پناه بردند و شعر را وسیله ی برای تعبیر از زندگی جدید بكار گرفتند.
مكتب اهل ابداع- كه در كنار این گرایشات بوجود آمد. هدف از آن، این بود كه شعر را به راه صحیح خود سوق دهد و آن را از فساد غزل و تملّق و چاپلوسی متن و تقلید از قدماء نجات بخشد و به جنبه های اجتماعی شعر اهمیّت دادند كه ابوشادی از این مكتب پیروی می كرد.»[1]
آغاز ادبیات معاصر عرب
«اگر نهضت ادبی قدیم عرب بر پایه اصول دین اسلام استوار شده بود بیداری جدید عرب بعد از خواب طولانی دوره ی انحطاط، وامدار تماس و ارتباط شرق با غرب است.
تقریباً بیشتر محققان عرب بر این عقیده اتفاق نظر دارند كه نهضت ادبی جدید عرب با حمله‌ی ناپلئون بنا پارت به مصر در سال 1798م آغاز شد.
برخی نیز آغاز نهضت ادبی را همزمان با انقلاب عرابی پاشا در سال 1881 می دانند به هر حال خواستگاه نهضت ادبیات معاصر عرب كشور مصر است»[2]
«كشور مصر در اواخر قرن هجدهم و به هنگام حمله ی ناپلئون، توسط مالیک از یک طرف و از طرف دیگر عثمانیها اداره می شد.
ممالیک بر سر بدست گیری حكومت به نزاعی مستمر با یكدیگر مشغول بودند و این سرزمین را دستخوش آشوب و هرج و مرج ساخته بودند، اختلافات و درگیرهای داخلی مجالی برای رونق فرهنگی و اجتماعی باقی نگذاشته بود، بیماری و جهل و فقر در این سرزمین بیداد می كرد، تقریباً ركودی فراگیر در زمینه های علمی و ادبی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی بر سراسر كشور سایه افكنده بود در واقع می توان گفت این صدای غرش توپهای فرانسه در دروازهای قاهره بود كه آنان را از خواب غفلت بیدار كرد.
مصریهای دور مانده ازقافله ی علم و دانش و تمدن جدید ناگهان متوجه شدند كه در جهان خارج تحولاتی شگرف رخ داده است و دنیا منتظر آغاز حركت و تلاش آنان نمی ماند.
حمله ناپلئون به مصر در اثر مبارزه و رقابتی بود كه میان فرانسه و بریتانیای كبیر در پایان قرن هجدهم به وجود آمده بود.
این مطلب را هم بخوانید :
هدف اصلی ناپلئون از حمله به مصر دستیابی به پایگاهی مطمئن در قلب جهان عرب بود تا از این طریق راه بریتانها را برای رسیدن به هند سد نماید. حمله ناپلئون گذشته از نابسامانیها و مواردی كه هر تجاوزی در پس دارد، برای مصریها منشأ امور بسیار مفید می گردید. این حمله صرفاً یک حمله نظامی نبود بلكه جنبه ی فرهنگی و علمی نیز داشت. ناپلئون در اولین قدم مصر و سپس سوریه را تصرف كرد وی می دانست كه به اشغال نظامی نمی تواند اكتفاء كند. همچنین به دلیل اینكه مصر از فرانسه دور است به هر حال روزی ارتش فرانسه از مصر خارج می شود، از این رو هدف ناپلئون این بود كه ملت مصر را با تمدن غرب و به ویژه فرانسه آشنا سازد و از لحاظ فرهنگی مصر را تحت سیطره ی خود در آورد، تا سنگر و دژی برای فرانسه در شرق باشد»[3]
«ناپلئون همزمان با اشغال مصر، دانشمندان، تجهیزات وامكانات علمی و فرهنگی را نیز با خود به ارمغان آورد و كوشید تا نوعی دوستی و همكاری میان ارتش اشغالگر و جامعه مصر ایجاد كند.
علاوه بر این فرانسوی ها برای تعلیم كودكان خود در مصر مدارسی احداث كردند و از همه مهمتر مصریان را با صنعت چاپ آشنا كردند، آنان برای چاپ فرمانها و اعلامیه های حكومتی چاپخانه ای تأسیس كردند كه بعدها تأثیر فرهنگی شگرفی را در مصر به جای گذاشت.
فرانسوی ها به تأسیس یک مجمع علمی و تئاتر نیز همت گماشتند و دو روزنامه فرانسوی را در مصر منتشر كردند آنها سه سال مصر را اشغال كردند كه تمام این مدت با مصریها و عثمانی ها درگیربودند و سرانجام مجبور شدند كه این دیار را ترك كنند.»[4]
«ولی فعالیتهای علمی و عمرانی آنها اعجاب مصریها را برانگیخت و آنها را از خواب غفلت و جهل بیداركرد و به حقوق از دست رفته شان آشنا ساخت و دیدگانشان را به فرهنگ و تمدن جدید برگشود.
حس قومیت در آنها نشو و نما یافت، مخصوصاً امكان یافتند كه در كارهای كشورشان شركت کنند و نمایندگانی برای خود برگزینند.
البته ناگفته نماند كه یورش ناپلئون نتایج مثبت و منفی به دنبال داشت.
جامعه مصری در ابعاد علمی، هنری و ادبی و سیاسی و اجتماعی به شدت تحت تأثیر فرانسه و اروپا قرار گرفت و دیدگان خود را بر دستاوردهای نوین علمی باز كرد. این تهاجم پیامدهای منفی نیز داشت كه می توان از ورود فرهنگ غربی در فضای فرهنگ عربی و اسلامی نام برد.»[5]
بررسی اوضاع اجتماعی در مصر
«دولت عثمانی، دولت اسلامی بود كه حاكمی مسلمان بر آن حكومت می‌كرد و نتیجه فتوحات گسترده‌اش آسیا و اروپا و افریقا را شامل می‌شد. مردم و ملت‌ها در حوزه سلطه آنان با دین‌ها و مذهب‌های مختلف داخل شدند، پس ساكنان آن‌جا به دوگروه تقسیم شدند، مسلمانان و اهل ذمه، و هنگامی كه مسلمانان گروه سیاسی مسلط و حاكم بودند از حقوق شهروندی و وظایف كامل در حكومت برخوردار بودند مانند مقام‌های مختلف سیاسی و اداری و قضایی و نظامی كه در اختیار داشتند و در مقابل این مناصب وظایف چهار و جنگ و خدمات نظامی برعهده آنان بود. اما اهل ذمه حق را در تطبیق قوانین دینشان در امور خاص و اموال
اینکه جهان شناسی را محدود کنیم به طبیعت شناسی امری ساده انگارانه است. خداوند متعال در وصف متقین میفرماید: «الذین یؤمنون بالغیب»[4] یعنی کسانی که به غیب ایمان دارند. چگونه میتوان عالم و عالمیان را محدود به آنچه به چشم می آیند انگاشت در حالی که رب عالمیان سخن از غیب میگوید؟
از دیدگاه نگارنده اهمیت شناخت عوالم در این است که بفهمیم خدای متعال چه جهانی خلق کرده است و واقعیت هستی را بهتر درک کنیم. به جهان و هستی همانگونه بنگریم که هست.
از طرفی شک نداریم اشرف مخلوقات ، انسان است. حال این انسان با آن جهان آیا ارتباط وجودی خاصی دارد؟
باید به این پرسش پاسخ مستند داد که آیا انسان شناسی اسلامی با جهان شناسی اسلامی ارتباط تنگاتنگی دارد؟ اگر دارد به چه صورت است؟ آیا یکی پیش نیاز دیگری است یا مکمل همدیگرند؟؟
این انسان ذوابعادی که تا قاب قوسین او ادنی پیش میرود در نقشه عوالم کجاست؟
در بحث نقشه عوالم و خواص عوالم فلاسفه بیشتر وارد گود شده اند و در بحث انسان و مراتب انسان، عرفا بحث های جدی تری از فلاسفه در پیش گرفته اند.[5]
این واقعیتی است که با مراجعه به کتب فلاسفه و عرفا در نگاه اولیه بسیار مشخص می باشد.
حال این انسان شناسی که بیشتر صبغه عرفانی دارد می تواند با جهان شناسی که بیشتر صبغه فلسفی دارد ارتباط نزدیک برقرار کند؟ یا ما نیاز به بازنویسی انسان شناسی و جهان شناسی اسلامی داریم؟
در این تحقیق به دنبال شناخت هرچندناقص میراث جهان شناسی و انسان شناسی خود از فلسفه و عرفان هستیم تا بتوانیم به این پرسش ها پاسخی مناسب ارائه کنیم.
اهمیت و ضرورت این تحقیق:
الف) آنچه مسلم است ، فلاسفه و عرفا در لابلای مباحث خود به بحث عوالم و مسیر حرکت انسان در آن ها پرداخته اند. اما به صورت جامع و مبسوط کمتر به ان توجه شده است و یک دلیل این کم توجهی میتواند عدم نیاز اعصار گذشته به این بحث باشد. اما امرزو با توجه به توسعه نفوذ داروینیسم حتی در میان دانشمندان علوم اسلامی جهان اسلام ، و همچنین تأثیر عمیق مدرنیسم بر پیش فرض های فلسفی دانشمندان ( ازجمله اینکه همه چیز با علم تجربی و ریاضی و علوم جدید قابل دستیابی است حتی طی الارض) نیاز جدی به تولد نظریه مستقل و مبسوط در باب بواطن انسان و همچنین عوالم بالاتر هستی احساس میشود.
ب) حوزه مطالعاتی انسان شناسی علی رغم سابقه طولانی در علوم اسلامی در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه علما و اساتید حوزه و دانشگاه قرار گرفته است. و آنچه بیشتر در این پژوهش ها به چشم میخورد ، بررسی «انسان شناسی» مستقل از «جهان شناسی» است. از طرفی این بررسی تفکیکی در هر دو حوزه ما را دچار شناخت ناقص میکند چرا که مراتب بالای انسان امری ذهنی نیست بلکه وجودی است به همین دلیل باید جایگاه هستی شناختی مراتب و تأثیر و تأثر هر مرتبه ی انسانی از موجودات هم عرض خود مداقه شود. و در غیر این صورت انسان را جامع نشناخته ایم.
فلذا خلأ تئوریک در حوزه مطالعات تطبیقی «انسان شناسی» و «جهان شناسی» ما را بر آن داشت در این مسیر گامی ناچیز برداریم.
هدف از این پژوهش:
مهمترین هدف این پژوهش آغاز راهی برای پیریزی مطالعات تطبیقی بین حوزه انسان شناسی و جهان شناسی بر اساس فلسفه و عرفان اسلامی است.
از طرفی دستیابی به برخی نقاط کلیدی انسان شناسی من جمله مسیر حرکت انسان در عوالم هستی هدف دیگر این تحقیق است.
این مطلب را هم بخوانید :
پرسش های پژوهش:
1- سوال اصلی پژوهش
سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که نقشه ی عوالم هستی چیست؟ و انسان به ما هو انسان در این عوالم چه جایگاهی دارد؟ و چه مسیری برای حرکت پیش روی اوست؟
2- سوال های فرعی پژوهش
