تمرینات ادراکی- حرکتی ……………………………………………………………………… 63
اختلال در برنامه حرکتی ………………………………………………………………….. 63
فرایند ادراکی- حرکتی…………………………………………………………………….. 65
حرکات ادراکی- حرکتی …………………………………………………………………… 67
حرکات مرتبط با مفهوم ادراکی- حرکتی……………………………………………. 68
تعادل……………………………………………………………………………………………. 68
آگاهی فضایی………………………………………………………………………………….. 69
آگاهی زمانی…………………………………………………………………………………… 70
آگاهی بدنی و جهت یابی …………………………………………………………………… 72
نظریه های ادراکی- حرکتی …………………………………………………………………… 72
نظریه ادراکی – حرکتی کپارت ………………………………………………………… 73
تحقی یرامون اثر بخشی برنامه های ادراکی- حرکتی ……………………………….. 73
تاریخچه و انواع آزمونهای حرکتی ………………………………………………………….. 74
پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………….. 76
پژوهش های داخل کشور…………………………………………………………………… 76
پژوهش های خارج کشور………………………………………………………………………… 79
نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 87
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
مقدمه………………………………………………………………………………………………… 91
طرح پژوهش……………………………………………………………………………………… 91
جامعه و نمونه آماری ……………………………………………………………………………. 92
مهیارهای ورود به تحقیق………………………………………………………………………. 92
ملاک های خروج شرکت کنندگان…………………………………………………………….. 92
متغیرهای پژوهش………………………………………………………………………………. 92
متغیر مستقل: ……………………………………………………………………………… 93
متغیر وابسته: ……………………………………………………………………………….. 93
ابزار پژوهش ……………………………………………………………………………………. 93
روش اجرای آزمون هماهنگی دو دستی …………………………………………………. 94
روش اجرای آزمون هماهنگی چشم و دست …………………………………………….. 95
روش اجرای آزمون زمان واکنش ……………………………………………………………. 96
روش اجرای آزمون زمان پیش بینی …………………………………………………………. 97
نحوه اجرای آزمون تعادل ایستا ……………………………………………………………….. 97
نحوه اجرای آزمون حافظه کاری وکسلر ……………………………………………………. 98
سیاهه اختلال هماهنگی رشدی …………………………………………………………… 98
نحوه اجرای آزمون تعادل پویا …………………………………………………………………. 99
فرایند انجام پژوهش………………………………………………………………………….. 100
پروتکل تمرینی…………………………………………………………………………………… 101
ملاحظات اخلاقی ……………………………………………………………………………….. 102
ابزار تجزیه و تحلیل……………………………………………………………………………. 102
فصل چهارم : یافته های پژوهش
مقدمه………………………………………………………………………………………………… 106
اطلاعات توصیفی مربوط به مشخصات فردی آزمودنیها………………………………. 106
توزیع دادهها……………………………………………………………………………………….. 107
روش دلتا…………………………………………………………………………………………….. 108
آزمون نرمال بودن داده ها………………………………………………………………………… 110
آزمون فرضیهها………………………………………………………………………………………… 111
فرضیه اول……………………………………………………………………………………….. 111
فرضیه دوم………………………………………………………………………………………….. 113
فرضیه سوم……………………………………………………………………………………….. 114
فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………….. 116
فرضیه پنجم………………………………………………………………………………………… 117
فرضیه ششم…………………………………………………………………………………………… 119
فرضیه هفتم………………………………………………………………………………………. 120
جمع بندی……………………………………………………………………………………………… 122
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
مقدمه ………………………………………………………………………………………………….. 125
خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………….. 125
بحث………………………………………………………………………………………………….. 127
قابلیتهای حرکتی………………………………………………………………………………………. 127
قابلیتهای شناختی…………………………………………………………………………………… 131
نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………… 133
پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 135
پیشنهادات کاربردی ………………………………………………………………………. 135
پیشنهادات پژوهشی……………………………………………………………………………… 135
پیوست……………………………………………………………………………………………….136
منابع…………………………………………………………………………………………………… 136
چکیده:
اختلال هماهنگی رشدی معمولا با اختلالات حركتی و شناختی نظیر تعادل، هماهنگی حرکتی، مشکلاتی در زمان واکنش و پیش بینی و حافظه در کودکان مبتلا همراه است. هدف از این مطالعه بررسی تأثیر 8 هفته برنامه تمرینی ادراکی- حرکتی بر قابلیت های حرکتی و شناختی کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی میباشد. تعداد 20 آزمودنی كودك در دامنه سنی 8-12سال از بین کودکان اختلال هماهنگی رشدی مدارس استثنایی شهرستان کرمانشاه حضور داشتند به صورت نمونه در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. پروتکل تمرینی شامل 8 هفته تمرینات ادراکی- حرکتی بود، که طی سه جلسه در هفته و 50 دقیقه تمرینات انجام میگردید. متغیرهای حرکتی (نظیر تعادل ایستا، تعادل پویا، هماهنگی دو دستی، هماهنگی چشم و دست) و شناختی (نظیر زمان واکنش ساده و انتخابی، زمان پیش بینی، حافظه فعال) قبل و بعد از تمرینات توسط ابزار معتبر (تست تعادل ایستای لک لک، تست تعادل پویای Y، دستگاه هماهنگی دو دستی و دستگاه هماهنگی چشم و دست، دستگاه سنجش زمان واکنش ساده و انتخابی، دستگاه زمان پیش بینی، نرم افزار حافظه فعال)، اندازه گیری شد. پس از اطمینان از توزیع طبیعی داده ها با بهره گرفتن از آزمون كولمو گرف- اسمیرنوف، از آزمون های t همبسته و مستقل برای مقایسه نتایج درون و بین گروهی استفاده شد. پیشرفت معنی داری در همه متغیرهای اندازه گیری شده از پیشآزمون تا پسآزمون در گروه آزمایش وجود داشت (p<0/05). همچنین یافته ها نشان داد گروه تجربی نسبت به گروه كنترل در متغیرهای اندازه گیری شده به طور معنی داری بهتر بودند (p<0/05). بنابراین الگوی نتایج تحقیق پیشنهاد می کند که انجام تمرینات ادراکی- حرکتی موجب بهبود عملکرد حرکتی و شناختی کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی میشود.
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه و بیان مسأله:
در زندگی كودك پیش از رفتن به مدرسه رشد مهارتهای حركتی نقش اساسی را در یادگیری بعدی دارد عدهای از محققین (كپارت، كتمن، بارك[1]) معتقدند یادگیری حركتی مبدأ هر یادگیری است و فرایندهای ذهنی عالیتر پس از رشد مناسب سیستم حركتی و سیستم ادراكی و همچنین پیوندهای ارتباطی میان یادگیری حركتی و ادراكی به وجود میآید. در حقیقت ابتداییترین پاسخهای رفتاری كودكان از نوع حركتی است كودك با كمك این رفتارهای حركتی به درك خود و دنیای اطراف نائل میشود و این تجارب حركتی زیربنای آگاهیها و یادگیریهای او را فراهم میكند و در دوران كودكی آمیختگی و پیوستگی فعالیتهای حركتی و ذهنی بسیار بالا است. میتوان تا حدود زیادی ریشه رفتارهای ذهنی تکاملیافته تر را نیز در یادگیری حركتی جستجو كرد. رشد عصبی و عضلانی كودك پایه لازم جهت رشد و تكامل فزاینده فعالیت روانی– حركتی وی را فراهم میسازد و با توسعه سیستم عصبی عضلانی رشد مهارتهای حركتی و تواناییهای حركتی پایه جدا میباشد (دانیل دی، ویلیامز رای، سینکلر،1990).
در دنیای امروز دیگر به ورزش به عنوان سرگرمی و تفریح نگاه نمیشود؛ بلکه نقش ورزش در سلامت روانی انسان مورد قبول همه است. این امر به گونهایست که ورزش به عنوان یک رویکرد درمانی، در درمان بسیاری از اختلالات و ناتوانیها به خصوص در کودکان مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از برنامه های معتبر، برنامه های تمرینی ادراکی- حرکتی هستند که بر پایه سطح تکامل، تنظیم شده اند و بسیاری از عناصر دیگر را دارا میباشند. افزایش آگاهیهای بدنی، فضایی، جهتدار و زمانی به عنوان وسیله هدایت کودک به سوی کنترل حرکتی را افزایش داده و توانایی در انجام حرکات را ایجاد می کند (پلهام[2]، بندر[3]، 1983). اختلال هماهنگی رشد حركتی (DCD)[4] عبارتی است كه انجمن روانپزشکی آمریكا برای توصیف كودكانی كه در اجرای برخی از مهارتهای حركتی با مشكل مواجه بوده و از شایستگی حركتی لازم جهت مقابله با نیازهای حركتی زندگی روزمره خود رنج میبرند پیشنهاد كرده است. براساس معیارهای تشخیصی ارائهشده در متن تجدیدنظر شده راهنمای انجمن(DSM-IV-TR)[5] تشخیصی و آماری اختلالهای روانی حركتی، معیار الف: هماهنگی این دسته از كودكان به طور بارزی نسبت به سن و توانایی هوشی آنها پایین تر است؛ معیار ب: این مشكلات هماهنگی اثرات منفی مشخصی بر پیشرفت تحصیلی و فعالیتهای روزمره زندگی آنها میگذارد؛ معیار ج: این اختلال سبب بروز وضعیت پزشكی خاص یا اختلالات رشدی وسیع نمیباشد (انجمن روانپزشکی امریكا، 1381). اختلال هماهنگی پیشرونده (DCD) به عنوان یک صدمهی قابلملاحظهی هماهنگی حرکتی مطرح شده است. هنگامی این تشخیص گذاشته میشود که اختلالات حرکتی مذکور تأثیرات منفی قابلملاحظهای بر برخی از جنبههای دیگر زندگی فرد داشته باشد که معمولاً تأثیر بسزایی بر امور تحصیلی و فعالیتهای روزمره زندگی دارد. این اختلال با اختلالات پیشپاافتاده و ناچیز دوران کودکی شروع میشود و معمولاً بین سنین 6 تا 12 سالگی تشخیص داده میشود. این اختلال هم به صورت مجزا وجود دارد وهم به صورت توأم با سایر اختلالات مانند اختلالات یادگیری[6] یا [7]ADHDممکن است وجود داشته باشد. هنگامیکه از کلمه دیسپراکسیا استفاده میشود تعریف بیشتر به سمت سازماندهی برنامهریزی و سازماندهی حرکتی میل مینماید (مورن اف بل، 2006).
سالهای اول زندگی دوره بسیار مهم تكامل حواس و به تبع آن ادراك و شناخت میباشد. در این سالها درك و شناخت از محیط افزایشیافته و مهارتهای حرکتی کمکم رشد می کنند. برخی از کودکان در مهارتهای حرکتی نظیر حرکات روزانه خود که نیازمند هماهنگی میباشد، مشکلدارند. اختلال در اجرای حرکات هماهنگ دغدغه همیشگی برخی از والدین، مربیان، معلمان و محققان علوم حرکتی و توانبخشی بوده است تا جایی که سال 1930، دوره نشانگان دست و پا چلفتی نامیده شد (آمراتونگا[8]، 2004). این نشانگان به معنی وضعیت رفتارهای حرکتی بی دست و پا که می تواند باهر ناحیه عصبی خاص ارتباط داشته و باعث اختلال و یا آسیب
این مطلب را هم بخوانید :
سپتامبر 2019 - متن کامل پایان نامه آماده
شود، میباشد. اگر چه این اصطلاح همچنان مورد استفاده قرار میگیرد، اما در حال حاضر اصطلاح اختلال هماهنگی رشدی مورد استفاده مجامع علمی و آکادمیک رایج شده است. به عبارت دیگر آنها کودکانی هستند که دارای اختلال هماهنگی رشدی (DCD) هستند (مورن اف بل، 2002). اختلال هماهنگی رشد (DCD) یک اصطلاح عمومی در توضیح مشکلات مهارتهای فیزیکی میباشد که شباهتی به بیماری شناختهشده یا تأخیر کلی ندارد، این اختلال بر نحوه عملکرد شخص مبتلا تأثیر میگذارد. DCD زمانی رخ میدهد که در رشد مهارتهای حرکتی تأخیر ایجاد شود و یا در حین اجرای حرکات هماهنگ شده مشکلی به وجود آید که باعث ناتوانی در انجام وظایف روزمره خواهد شد. به عبارت دیگر طرح و اجرای جابجای حرکت فرد دچار آسیب میشود (جیویس[9]، 2003). اختلال هماهنگی رشدی برای توضیح مشکلاتی در زمینه رشد مهارتهای حرکتی به کار می رود، این عارضه در ابتدای زمینه یادگیری و یا حرکتهایی که نیاز به هماهنگی حرکتی دارند به صورت یک مشکل آشکار خواهد شد. میزان شیوع اختلالات هماهنگی رشد در میان کودکان (7سال) حدود 5 تا 6 درصد گزارش شده است که مشکلاتی از جمله تأخیر رشدی، اختلال تعادل، اختلال ادراکی و ضعف و هماهنگی حرکتی در کودکان مبتلا تأیید شده است (انجمن روانپزشکی امریکا، 1994) و براساس گزارشها، پسران سه تا هفت برابر بیشتر از دختران به این اختلال مبتلا میشوند (کادسیو[10] و گیلبرگ[11]، 1999). سایر مشکلات این کودکان که به دو دستهی جسمانی و حرکتی شامل: آگاهی بدنی پایین، مشکلاتی در انجام حرکات درشت و ظریف، تأخیر در یادگیری مهارتهای حرکتی خاص، اختلال در انجام فعالیتهایی که به تغییر مداوم وضعیت بدن نیاز دارد و فعالیتهایی که نیاز به هماهنگی دو طرف بدن دارد؛ و رفتاری شامل: خستگی زودرس، آستانه تحمل ناکامی پایین و اجتناب از بازی تقسیم میشوند (میسیونا[12]، 2011).
حدود 2/1 کودکان در سن پیشدبستانی به اختلالات هماهنگی رشدی مبتلا میشوند، مشکل شدید در هنگام نشستن، ناتوانی در ایستادن بدون کمک، ناتوانی یا مشکل شدید در هنگام چهار دست و پا رفتن، راه رفتن خیلی کند و تعدادی از نشانههای سنین دبستانی دیده میشوند نظیر مشکل در گرفتن مداد یا نقاشی کردن، مشکل در انداختن توپ و دوچرخهسواری، ضعف در زمان ورزش کردن، مشکل در توجه و تمرکز و یادآوری، نوعی عدم کنترل در همه حرکتها، زمین خوردن مداوم در هنگام بازی و عدم توانایی گرفتن اشیا در دست و غیره (علیزاده، 1383). در کار تحقیقاتی(ساجن[13] و چمبرز[14]، 2005)، با عنوان خام حركتی در کودکان و بررسی این که آیا این کودکان با افزایش سن بهبود میابند؟ 17 کودک در سن 6 سالگی مورد آزمون قرارگرفته و سپس در سن 16 سالگی دوباره آزمونها به عمل آمد و مشخص شد مشکلاتی که در 6 سالگی وجود داشت در 16 سالگی نیز ادامه دارد در یک کار تحقیقاتی دیگر کربی[15] و همکاران که در سال 2008 انجام شد کودکان سوئدی مورد مطالعه قرار گرفتند در این آزمون 818 کودک از نظر توانایی درک مطالب هنگام خواندن در سن 7 سالگی مورد آزمون قرار گرفتند و همین طور در سن 10 سالگی این آزمون تکرار شد نتیجه این که ارتباط معناداری بین نتایج این دو آزمون وجود داشت پس میتوان نتیجه گرفت این کودکان بدون مداخلات درمانی اگرچه بدتر نمیشوند اما بهبودی نیز حاصل نمیگردد (کربی و همکاران، 2008). در سال 1377 آقای بلیانی در پژوهشی با موضوع “تأثیر یک برنامه تمرینی منتخب بر تواناییهای ادراکی- حرکتی پسران کلاس اول دبستان” انجام داد، به این نتیجه رسید که تعادل ایستا، تعادل پویا، سرعت، دقت و هماهنگی تحت تأثیر برنامه تمرینی افزایش قابل ملاحظهای داشته است. با توجه به اهمیت حرکت و تأثیر رشد آن در زندگی در تمام ابعاد وجودی انسان و تجارب حرکتی کسبشده در سنین اولیه که پایههای اصلی رشد و تکامل حرکتی را تشکیل میدهند و همچنین نقشی که فعالیتهای ادراکی حرکتی سازمانیافته در دوران پیش از دبستان در رشد و تکامل حرکتی شناختی کودکان دارند و اینکه بهترین زمان افزایش ظرفیتها و استعدادهای یک انسان، دوران کودکی است، ضرورت و اهمیت تحقیق در زمینه تأثیر فعالیت بدنی بر عملکرد حرکتی و شناختی کودکان کاملاً مشخص شده است. بیشتر تحقیقات به عمل آمده در رابطه با تواناییهای ادراکی- حرکتی مانند نوشتن، خواندن، پیشرفت تحصیلی و… میباشد.
نیس[16] (1966) اظهار داشت کودکانی که دارای مهارتهای حرکتی بهتری هستند، در خواندن و نوشتن نسبت به کودکانی که هماهنگی بدنی ضعیف تری دارند، نمرات بهتری کسب میکنند. تعداد دانشآموزانی که در داخل کشور دچار اختلالات یادگیری هستند 4 تا 12 درصد گزارش شده است. اینگونه مشکلات باعث افت تحصیلی، سرزنش و تحقیر این کودکان و بروز ناهنجاریهای روانی در جامعه خواهد شد. بسیاری از متخصصان فعالیتهای حرکتی را ادامه بهبود مهارتهای ادراکی میدانند از جمله فرضیه حرکت پاین و ایسایکس (1991). با مرور تحقیقات گذشته و چالشهای موجود این ضرورت احساس می شود که مطالعه بیشتری با روشهای مداخلهای به ویژه با تاكید بر فعالیت بدنی و تمریناتی كه منجر به بهبود قابلیتهای حركتی این دسته از افراد شود، میبایست انجام گیرد. این كودكان در فعالیتهای حركتی نیازمند به هماهنگی همانند تعادل، اعمال چند عضوی هماهنگ نظیر هماهنگی دو دستی و هماهنگی چشم و دست و همچنین فعالیتهای شناختی نظیر زمان واكنش و پیشبینی، توجه و حافظه هستند که در آن با مشكل مواجه هستند. اگر چه تحقیقاتی نیز در این زمینه صورت گرفته اما در خور توجه نبوده و اکثراً توصیفی و مقایسهای بوده است. تا كنون تحقیقات اندكی با بهکارگیری فعالیتهای ادراكی و حركتی بر روی چنین افرادی صورت گرفته است. لازم به ذكر است كه فعالیتهای ادراكی حركتی به دستهای از تمرینات اطلاق میشود كه به منظور بهبود قابلیتهای ادراكی كودكان از طریق فعالیت و تمرینات بدنی طراحیشدهاند. فعالیتهایی نظیر تمرینات آگاهی بدنی، آگاهی جهتیابی، آگاهی فضایی و زمانی و غیره در زمره این تمرینات میباشند (رهبانفرد، 1377). با توجه به موضوعات مطرحشده، در پژوهش حاضر به دنبال بررسی نقش تمرینات ادراکی حرکتی بر روی بهبود فرایندهای شناختی و حرکتی کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی هستیم. هدف بررسی اثر یک دوره برنامه تمرینات ادراكی- حركتی بر برخی قابلیتهای حركتی و شناختی این کودکان است.
اهمیت و ضرورت پژوهش:
علیرغم دارا بودن سطح هوشی متوسط و بالاتر در کودکان، نارسایی حرکتی تأثیر بسزایی بر سایر عملکردهای تحصیلی و اجتماعی آنها میگذارد. از آنجا که تشخیص نیازهای آموزشی خاص در مراحل ابتدایی