2-4-2-   تحقیقات خارجی.. 87

2-5-  ‫مدل مفهومی تحقیق.. 92

3-    فصل سوم: روش تحقیق.. 93

مقدمه 94

3-1-  روش تحقیق.. 94

3-2-  جامعه آماری،حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 94

3-3-  روش و ابزار جمع آوری داده ها 95

3-3-1-   پرسشنامه ساختار سازمانی.. 95

3-3-2-   پرسشنامه سنجش سلامت اداری.. 95

3-3-3-   مولفه‌های فساد اداری.. 96

3-4-  روایی و پایایی ابزار سنجش… 97

3-4-1-   روایی ابزار سنجش… 97

3-4-2-   پایایی ابزار سنجش… 97

3-5-  آزمون‌های آماری مورد استفاده 98

4-    فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 100

مقدمه 101

4-1-  آمار توصیفی.. 101

4-2-  آزمون فرضیه های تحقیق.. 102

4-2-1-   فرضیه اول. 102

4-2-2-   فرضیه دوم. 103

4-2-3-   فرضیه سوم. 104

4-3-  آزمون تحلیل واریانس فریدمن.. 105

5-    فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات… 107

مقدمه 108

5-1-  بحث در خصوص نتایج به دست آمده 108

5-2-  پیشنهادهایی به محققین آینده 116

5-3-  محدودیت های تحقیق.. 116

6-    منابع و مواخذ. 118

منابع فارسی.. 119

منابع انگلیسی.. 121

چکیده

اغلب صاحبنظران عقیده دارند که موفقیت یا شکست حکومت ها به چگونگی اجرای امور عمومی بستگی دارد. سلامت نظام اداری یکی از مباحث بسیار مهم در علم اداره امور عمومی می باشد. لذا همه حکومت ها سعی دارند تا نظام اداری ای کاملا شفاف و بدون وجود فساد دارا باشند. سلامت نظام اداری تحت تاثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. هدف از تحقیق حاضر بررسی رابطه میان ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری می باشد. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان اداره های دولتی شهرستان اردستان می باشد. نمونه آماری شامل 279 نفر از کارکنان مورد نظر می باشد که بصورت تصادفی ساده انتخاب شدند. داده های مورد نیاز به وسیله پرسشنامه جمع آوری شد. برای آزمون فرضیه ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که بین پیچدگی و تمرکز با سلامت نظام اداری رابطه منفی و بین رسمیت و سلامت نظام اداری رابطه مثبت وجود دارد.

کلیدواژه ها: سلامت نظام اداری، فساد اداری، ساختار سازمانی، پیچیدگی، رسمیت، تمرکز

مقدمه

اداره برای جامعه مانند چرخ برای وسیله نقلیه و دست وپا برای انسان است، همانطور که وسیله نقلیه بی چرخ نمی تواند حرکت کند و انسان بدون دست وپا قادر نیست نیازهای خود را برطرف نموده وبه هدفها و خواسته های خود برسد، جامعه نیز بدون اداره ای برخوردار از سلامت نمی تواند در راه تأمین نیازها و دستیابی به هدفهای خویش گامی بردارد(قدسی، 1378، 153).

اغلب صاحبنظران عقیده دارند که پیروزی یا شکست حکومتها به چگونگی اجرای امور عمومی بستگی دارد تا جایی که بروکس آدامز بقای تمدن و اداره امور عمومی را بهم پیوند می‌دهد و وینسنت اشتورم، سلامت هر جامعه را به چگونگی اداره امور عمومی در آن جامعه مربوط می‌داند(نامغ،1376، 59).

شواهد فراوانی وجود دارد مبنی بر این که هر چقدر جوامع به جلو حرکت می‌کنند، موضوع فساد به عنوان یکی از مسائل فراگیر اجتماعی، اهمیت بیشتری می‌یابد(

 هیود،1381،50). و رویکرد روغن کاری چرخ دنده‌های توسعه برای حل مسأله فساد اهمیت خویش را از دست می‌دهد و این دیدگاه که فساد بیش از هر چیز همچون مسأله‌ای عمل می‌کند که منجر به اخلال در روند چرخ دنده‌ای توسعه می‌شود رونق پیدا می‌کند(ربیعی،1381، 15).

به اعتقاد اکثر متفکران فساد به طور اعم و فساد اداری موجود در ادارات دولتی یک بیماری انکار‌ناپذیر در همه حکومتهاست و مختص یک قاره، منطقه یا گروه قومی خاص نیست و فساد در رژیم‌های سیاسی دمکراتیک و دیکتاتوری، اقتصادهای سوسیالیستی، سرمایه‌داری و فئودال نیز یافت می‌شود و اقدامات فساد‌آمیز مربوط به زمان حال نیست، بلکه تاریخ آن به قدمت جهان است. از این رو قدمت فساد به اندازة قدمت مفهوم دولت است در واقع هر جا که قدرت و ثروت متمرکز می‌شود و هر جا دولتی وجود دارد، فساد نیز وجود دارد(ربیعی،1381، 17).

در نتیجه مبارزه با فساد اداری یک ضرورت حیاتی – برای بقای نظام و حکومت و حرکت جامعه به سمت سعادت و رفاه است اما برای مبارزه با فساد یا هر بیماری اجتماعی و انسانی دیگری ابتدا باید به شناخت عوامل و علت‌های موجبه آن بیماری پرداخته تا پس از شناخت علت‌ها به سعی و تلاش در جهت اصلاح و حذف آن‌ها پرداخته بتوانیم به معضل و عارضه آن بیماری منجمله فساد فائل آمد. بنابراین در این پژوهش قصد بر آن است تا رابطه میان سلامت نظام اداری و ساختار سازمانی بررسی گردد.

1-1-       بیان مساله

اهداف و آرمانها در چارچوب یک نظام اداری سالم قابل دستیابی اند و اگر نظام اداری،سالم و کارا نباشد علیرغم نیتهای خیر سیاست گذاران آنچه در عمل تحقق می یابد ممکن است در تضاد با آن اهداف و سیاستها باشد.بنابراین بدون نظام اداری سالم دستیابی به توسعه در یک کشور جهان سومی نظیر ایران بسیار بعید بنظر می رسد(حاجی زاده، 1381، 3).

نظام اداری در ایران علیرغم ظاهر مدرن خود قادر به ایفای کارکردهای یک نهاد مدرن در جامعه نبوده و نیست (حاجی زاده، 1381، 3). مراحل انجام کار اداری همیشه مورد اعتراض مراجعه کنندگان بوده است (میرجلالی، 1381، 251). متأسفانه نظام اداری در ایران به دلایل مسائل درون سازمانی و برون سازمانی نه تنها به توسعه کشور کمک نکرده بلکه به تثبیت عقب ماندگی کشور یاری رسانده است و علیرغم برنامه های انقلاب اداری،اصلاح اداری،پاکسازی ادارات و قبض و بسط مدیریت اداری کشور همچنان از مسائل ساختاری و مدیریتی رنج می برد(حاجی زاده، 1381، 1).

سازمان شفافیت بین الملل1 در سال 2011، فساد مسئولین دولتی 183 کشور جهان را مورد بررسی قرار داد که در این بررسی ها ایران رتبه 120 را از نظر فساد اداری کسب کرد، و در خاورمیانه رتبه 10 را کسب کرده که این آمارها نشان از وجود فساد اداری در ایران می باشد.

فساد اداری به عنوان معضلی گریبانگیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می‌باشد و وقت و انرژی و امکانات فراوانی را از این کشورها به هدر می‌دهد. بستر و مأمن فساد اداری، نظام اداری کشور و اداره امور دولتی است. جمهوری اسلامی ایران وارث یک نظام اداری ناکارآمد و توأم با فساد در دستگاه حکومتی و دولتی و زیر‌‌نظام‌های آن بوده است. طبعاً بخشی از این فساد، بازمانده از نظام پیشین و بخشی نیز معلول عملکرد و شرایط گریز‌ناپذیر سال‌های پس از انقلاب اسلامی بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به دلایل متعدد، نظام جمهوری اسلامی و دولت‌های مختلف آن قادر به انجام اصلاحات و تغییرات مثبت لازم جهت شناسایی و مبارزه با عوامل فساد‌آفرین نگردید، و شرایط جنگ و تحمیل آن به کشور نیز عامل مهم دیگری در تشدید آن بوده‌است.

اصولاً عوامل متعددی بر سلامت نظام اداری تأثیر گذار هستند. رفع مشکلات و معضلات نظام و دستیابی به نظام اداری سالم از جمله ایده آل های بسیاری از کشورهای دنیاست، و قطعاً نیل به چنین ایده آلی مستلزم مطالعه و بررسی همه جانبه است. اما از آنجایی که بررسی کلیه عوامل با توجه به محدودیت های بسیار، مقدور نیست، در این پژوهش تلاش شده است که گستره ای محدود با ژرفای عمیق کاویده شود. در این پژوهش تمرکز بر نقش و رابطه بین ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری است. پرسشی که در این پژوهش مطرح می شود این است که بین ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری چه نوع رابطه ای وجود دارد؟

1-2-      اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق

بدون برخورداری از یک دولت سالم و نظام اداری سالم و عاری از فساد دستیابی به توسعه امکان پذیر نیست. تأثیرات مثبت نظام اداری بر توسعه اقتصادی و سایر ابعاد توسعه منوط به سلامت نظام اداری است و در واقع نظام اداری سالم بستر مناسب را برای توسعه فراهم می‌آورد و به همین نحو فساد نظام اداری هزینه‌های اضافی سنگینی به جامعه و دولت تحمیل می‌کند، نظام اداری ناسالم می‌تواند به عنوان خورنده عظیم منابعی که باید صرف توسعه شود در‌آید و نه تنها توسعه را موجب نشود، بلکه همانند باتلاقی باشد که منابع را در خودش فرو می‌برد(فرج‌وند،1382،56). فساد در نظام‌های اداری اغلب کشورها موجب آسیب‌ رسانی جدی به توسعه و پیشرفت شده و در کشورهای در حال توسعه اهمیت، مهار و کنترل آن کاملاً برای سیاستمداران و مردم آن‌ها واقع و آشکار گردیده‌‌‌‌است، از این رو از جهت اهمیت پیامدهای فساد اداری به بخشی از مضار آن پرداخته می‌شود.

فسادمانع رشد رقابت سالم و باعث عقب ماندن تلاش‌ها در جهت کاهش فقر و بی عدالتی اجتماعی می‌شود.فساد اداری موجب تضعیف اعتقاد ملت‌ها به توانایی خویش و باعث ناامیدی و سرخوردگی نسبت به آینده قابل پیش‌بینی می‌شود.

با توجه به شرایط کشور ما ایران و وضعیت نظام اداری درآن و این که از معضلات اصلی دولت بحث ناکارآمدی نظام اداری و میزان بالای فساد اداری در ارکان مختلف این نظام می‌باشد –  طبق درجه بندی میزان فساد در کشورهای مختلف توسط سازمانی شفافیت بین الملل ایران رتبه‌ای بهتر از یکصد و بیستم را از نظر برخورداری از فساد در بین کشورها مورد بررسی کسب نکرده است.این بیماری مزمن که به اذعان بسیاری از صاحب‌نظران می‌تواند باعث کاهش میزان اعتماد مردم به نظام اداری که ابزار اعمال حاکمیت دولت می‌باشد و نهایتاً کم شدن مشروعیت و بعضاً دگرگونی نظام سیاسی شود چرا که بسیاری از آنها، یکی از علل اصلی انقلاب اسلامی را وجود و آلودگی حکومت پهلوی و نظام اداری وابسته به آن به فساد می‌دانند به گونه‌ای که حتی خود رژیم قبل از فروپاشی ضرورت انقلاب اداری پی برده و تلاش در ایجاد آن داشت.

با توجه به این شرایط ضرورت آسیب ‌شناسی نظام اداری وشناخت فساد اداری که یکی از معضلات و آسیبهای جدی این نظام میباشد بیش از پیش احساس می‌شود. بررسی و شناخت هرچه بیشتر این معضل و تلاش جهت کشف علتهای موجبه آن یقیناً می‌تواند باعث افزایش کارامدی و سلامت  نظام ادارای، افزایش رضایت مردم، کمک به توسعه هرچه سریعتر کشور و نهایتاً افزایش مشروعیت نظام اسلامی حاکم بر کشور خواهد گردید.

به دلیل اینکه نظام اداری سالم در توسعه اقتصادی تأثیرات بسزایی دارد، موضوع سلامت نظام اداری اهمیت زیادی پیدا می کند. همچنین در بند 28 سیاستهای برنامه سوم توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی که توسط رهبر انقلاب اسلامی در تاریخ 1/3/78 به ریاست جمهوری ابلاغ گردید، موضوع اصلاح نظام اداری و پیشگیری از فساد و مبارزه با آن مورد تأکید قرار گرفته است.

اهمیت مبارزه با فساد اداری به اندازه ای است که در تاریخ 10/2/1380 فرمان مهمی از سوی مقام معظم رهبری، خطاب به رؤسای سه قوه صادر شد. که در آن اصول و سیاستهای حاکم بر مبارزه با فساد در نظام اداری کشور تبیین و تکالیف مشخصی بر عهده نهادهای مسئول در این زمینه محول گردید.

ضرورت مبارزه با فساد در مجامع بین المللی نیز نمایان است، بطوری که بانک جهانی در سال 1997 جهت مبارزه با فساد اداری، علاوه بر مقررات قبل برای اعطای وام سه شرط جدید نیز افزود که عبارتند از:

1-تعهد کشور وام گیرنده به همکاری با بانک در زمینه مبارزه با فساد اداری،

2-تلاش مجدانه دولت برای مبارزه با فساد اداری در داخل و درون نظام حاکم،

3-مشارکت کشورهای وام گیرنده در برنامه های فرهنگی مختص مبارزه با فساد

1-3-     اهداف تحقیق

برای مبارزه با هر بیماری ابتدا باید به شناخت عوامل و علل بروز آن پرداخت. هنگامی که علل و عوامل شناخته شده و میزان اثرگذاری آن‌ها سنجیده شد آن‌گاه می‌توان به جنگ آن رفت و بیماری را نابود و بیمار را شفا داد. در این تحقیق کوشش شده است رابطه بین ابعاد ساختار سازمانی با سلامت نظام اداری و تأثیر و تأثر آن‌ها از یکدیگر مورد شناسایی قرار گرفته و میزان این اثرگذاری و اثر‌پذیری را مورد سنجش قرار‌دهیم.

بنابراین اهداف کلی تحقیق عبارتند از:

1. بررسی رابطه بین هر یک از ابعاد ساختار سازمانی (پیچیدگی، رسمیت و تمرکز) با سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان
2. رتبه‌بندی هر یک از عوامل مرتبط با ساختار سازمانی
3. این مطلب را هم بخوانید :
4. چگونه برنامه کاهش وزن موفقی داشته باشیم؟
6. ارائه پیشنهادهایی جهت ارتقای سلامت نظام اداری.

1-4-        سؤالات تحقیق

• آیا بین پیچیدگی ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه معناداری وجود دارد؟
• آیا بین رسمیت ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه معناداری وجود دارد؟
• آیا بین تمرکز ساختار سازمانی و سلامت نظام اداری در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه معناداری وجود دارد؟

1-5-      فرضیه های تحقیق

• بین پیچیدگی سازمانی و سلامت نظام اداری(فساد اداری)در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
• بین رسمیت سازمانی و سلامت نظام اداری(فساد اداری)دردستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه منفی و معناداری وجود دارد.
• بین تمرکز سازمانی و سلامت نظام اداری(فساد اداری) در دستگاه های دولتی شهرستان اردستان رابطه مثبت و معنا دار وجود دارد.

1-6-      قلمرو تحقیق

1-6-1-     قلمرو مکانی

این تحقیق در اداره های دولتی شهرستان اردستان صورت گرفته است.

1-6-2-     قلمرو موضوعی

این تحقیق در حوزه مدیریت منابع انسانی و اداره امور عمومی می باشد.

1-6-3-     قلمرو زمانی

قلمرو زمانی این پژوهش فروردین ماه 1392 تا شهریور ماه 1392 می باشد

1-7-     تعریف عملیاتی متغیرها

سلامت سازمانی: سلامت سازمانی به وضعی فراتر از اثر بخشی کوتاه مدت دلالت دارد؛به مجموعه ای از خصایص سازمانی نسبتاً پر دوام اشاره می کند. یک سازمان سالم، به این معنی، نه فقط در محیط خود پایدار می ماند، بلکه در دراز مدت قادر است به اندازه کافی با محیط خود سازگار شود؛ تواناییهای لازم را برای بقای خود پیوسته ایجاد کند و گسترش دهد(هیود،1381،475).

فساد اداری: فساد رفتاری منحرف شده از وظایف رسمی یک نقش عمومی، به علت ملاحظات خصوصی (شخصی، خویشاوندان نزدیک، محفل خصوصی) و دستاورد‌های پولی و شغلی است (هیود،1381،475).

ساختار سازمانی: ساختار سازمانی بیان می کند که چگونه وظایف تخصیص داده می شود، چه کسی به چه کسی گزارش می دهد و مکانیزمهای هماهنگی رسمی و الگوی تعاملی که افراد باید از آنها پیروی کنند را بیان می کند. ساختار سازمانی به عنوان یکی از اجزاء سازمان، از عناصر پیچیدگی، رسمیت و تمرکز تشکیل شده است(رابینز،1383 ،22).

پیچیدگی: مقصود از پیچیدگی، تعداد کارها یا سیستمهای فرعی است که درون یک سازمان انجام می شود یا وجود دارد. پیچیدگی را می توان از مجرای سه بعد عمودی، افقی وجغرافیایی سنجید (دفت،2004، 20).

رسمیت: حدی که یک سازمان برای جهت دهی رفتار کارکنانش، به قوانین، مقررات و رویه ها متکی است،رسمیت نام دارد(رابینز،1383 ،22).

تمرکز: در سلسله مراتب سازمانی، تمرکز به جاییکه اختیار تصمیم گیری در آنجا متمرکز است، اشاره دارد. هنگامی که تصمیم گیری ها در سطح بالای سازمانی گرفته می شود، آن سازمان را متمرکز می نامند و