طبیعی……………………………………………………………………………………………..43

جدول 4-11) آزمون T غیرجفتی جهت مقایسه زی‌توده کرم خاکی (گرم در مترمربع) در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مصنوعی……………… 44

جدول 4-12 آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………45

جدول 4-13 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک…………………………………………… 46

جدول4- 14 آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………… 46

جدول 4-15 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک……..47

جدول4-16آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) درفصل‌های سال در لایه سطحی خاک………………………………… 48

جدول4-17 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه سطحی خاک….48

جدول 4-18 آنالیز واریانس میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) درفصل‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………. ….49

جدول4-19 میانگین زی‌توده کرم خاکی(گرم در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………………… ……49

جدول4-20 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی خاک……………………………………………………………………………………………………………………… 50

جدول4-21 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………50

جدول4-22 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه عمقی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………51

جدول4-23 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه عمقی خاک….51

جدول4-24 آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های طبیعی و مصنوعی…………………………………………………………………………………………………………………………….52

جدول4-25 آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های سوزنی برگ و پهن برگ…………………………………………………………………………………………………………………………….53

جدول 4-26 آزمونT غیرجفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در توده‌های مورد مطالعه در لایه سطحی و عمقی خاک………………………………………………………………………………..54جدول 4-27 آزمون T غیرجفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های طبیعی……………………………………………………………………………………………………..55

جدول 4-28 آزمون T غیر جفتی جهت مقایسه تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مصنوعی…………………………………………………………………………………………………………………...……..56

جدول 4-29 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک

………………………………………………………………………………………………………………………………………….57

جدول 4-30میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه سطحی خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………57

جدول 4-31آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………..58

جدول 4-32 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در ماه‌های سال در لایه عمقی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………58

جدول 4-33 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه سطحی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………..60

جدول 4-34 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه سطحی خاک………..60

جدول 4-35 آنالیز واریانس میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه عمقی خاک

……………………………………………………………………………………………………………………………………….60

جدول 4-36 میانگین تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در فصل‌های سال در لایه عمقی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………..61

جدول 4-37زی‌توده کرم خاکی( گرم در متر مربع) در لایه سطحی خاک…………………………………………………………………………………………………………………………………..62

جدول 4-38 زی‌توده کرم خاکی( گرم در متر مربع) در لایه عمقی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………….63

جدول 4-39 تعداد کرم خاکی(در مترمربع) در لایه سطحی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………….64

  جدول 4-40 تعداد کرم خاکی(در متر مربع) در لایه عمقی خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………65

جدول 4-41 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده زربین…………………….   66

جدول 4-42 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده بلوط………………………….. 67

 

جدول 4-43 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده انجیلی – ممرز تولیدی…….68

جدول 4-44 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده انجیلی – ممرز کم بازده . 69

جدول 4-45 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده توسکا………………………… 69

جدول 4-46 مشخصات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده خاک در توده بلوط – آزاد………………… 70

جدول 4-47 همبستگی بین زی‌توده کرم خاکی و ویژگی‌های خاک در توده‌های موردمطالعه……………. 71

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان

فهرست اشکال                                                       صفحه

شکل 3-1 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد تحقیق……………………………………………………………………………….30

شکل4-1 زی‌توده کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مورد مطالعه  ….38

شکل 4-2 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های طبیعی و مصنوعی…………………………….. …40

شکل 4 ـ3 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های سوزنی و پهن برگ……………………………. …41

شکل4 ـ4 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در توده‌های مورد مطالعه در دو لایه سطحی و عمقی……………………………………… ….42

شکل 4-5 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های طبیعی…………………………………………. ….43

شکل 4-6 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های مصنوعی………………………………………….. ..44

شکل 4-7زی‌توده کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در ماه‌های سال ..45

شکل 4-8زی‌توده کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در فصل‌های سال .48

شکل 4-9تعداد کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در توده‌های مورد مطالعه

…………………………………………… 50

شکل 4-10مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های طبیعی و مصنوعی………………………………. 52

شکل 4-11مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی خاک بین توده‌های سوزنی و پهن برگ……………………………… 53

شکل 4-12مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی …54

شکل 4-13مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های طبیعی………………………………………… …..55

شکل 4-14مقایسه میانگین تعداد کرم خاکی در دو لایه سطحی و عمقی در توده‌های مصنوعی…………………………………………. ….56

شکل 4-15تعداد کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در ماه‌های سال………………………………………….57

شکل4-16 تعداد کرم خاکی در لایه سطحی و عمقی خاک در فصل‌های سال…………………………………………………………………………………………………………………………………………….59

شکل5-17 مقایسه زی‌توده کرم خاکی در توده انجیلی – ممرز تولیدی با توده انجیلی – ممرز کم بازده………………………………………………………………………………………………………………………………………….80

شکل5-18 مقایسه زی‌توده کرم خاکی در توده ‌های مصنوعی………………………………………………………….82

شکل5-19 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در طول زمان در لایه سطحی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………………….84

شکل 5-20 مقایسه میانگین زی‌توده کرم خاکی در طول زمان در لایه عمقی خاک………………………………………………………………………………………………………………………………………….8

 

فصل اول

این مطلب را هم بخوانید :

مقدمه

 

 

 

 

 

1 مقدمه                                                   

1-1 کلیات

خاک یکی از چهار عنصر باستانی و سازنده گیتی است. گیاهان و دیگر جانداران غذاساز[1] از چهار عنصر خاک، آب، هوا و نور خورشید غذا می‌سازند. خاک دارای سه بخش جامد، مایع و گاز است. بخش جامد خاک که نزدیک به 50% حجم آن را شامل می‌شود، از مواد کانی، آلی و بیولوژیک و 95% مواد کانی است. آشکار است که این درصدها در شرایط ویژه تغییر می‌‌کنند. به هر گونه بافت و ساختمان خاک وابسته به بخش جامد خاک هستند. آب و هوای خاک در این بافت و ساختمان جا به جا شده و به زندگی و بهداشت خاک تداوم می‌بخشند. بخش‌های کانی، آلی آب و هوای خاک از بخش‌های مرده آن هستند که بخش زنده خاک از آنها بهره می‌گیرد. بنابراین خاک یک سیستم زنده و پایداری است که بخش‌های زنده و مرده آن بر یکدیگر بر هم کنش و اثر متقابل دارند.

 

1-1-1 پیدایش خاک

عوامل متعددی در شکل گیری خاک نقش دارند که به اختصار به این موارد می‌پردازیم.

 

1-1-2 نقش جنس سنگ بستر یا مواد مادری[2] در پیدایش خاک

سنگ بستر و مواد مادری بر روی مشخصات فیزیکی، شیمیایی، مینرالوژی و حاصلخیزی خاک‌ها تاثیر می‌گذارد و در بعضی مناطق ممکن است بر روی سنگ‌های مختلف، خاک‌های متفاوتی بوجود آید. البته گاهی نیز امکان دارد از بسترهای مختلف یک نوع خاک بوجود ‌آید (جعفری و سرمدیان، 1387). نقش سنگ بستر و مواد مادری در تشکیل خاک‌ها بر حسب تاثیر سایر عوامل خاک سازی از کم تا زیاد تغییر می‌کند.

 

 

 

 

1-1-3 نقش اقلیم در پیدایش خاک

آب و هوا از طریق عوامل اقلیمی مانند بارندگی، دما، تبخیر و تعرق، یخبندان، باد و همچنین تشعشع به طور مستقیم بر روی بعضی از فرایندهای خاک‌سازی تاثیر می‌گذارد و نقش مهمی در تسریع آن دارد.

در مناطقی که درجه حرارت و بارندگی مناسب می‌باشد، رشد انواع گونه‌های گیاهی به نحو مطلوب انجام می‌شود که از این طریق از فرسایش بیش از حد خاک جلوگیری شده و بازمانده‌های گیاهی به سطح خاک اضافه شده و سبب می‌شود که مواد آلی خاک افزایش پیدا کند.

1-1-4 نقش توپوگرافی در پیدایش خاک

عامل پستی و بلندی تاثیر قابل توجهی بر روی مشخصات خاک‌های هر منطقه دارد. این عامل به وسیله شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریای آزاد بر روی مشخصات خاک‌ها تاثیر می‌گذارد و از طرف دیگر اقلیم و پوشش گیاهی را نیز متاثر می‌سازد (جعفری و سرمدیان، 1387).

 

در مناطق هموار و جلگه‌ای تغییرات جوامع گیاهی با تغییرات مشخصات خاک‌ها در ارتباط مستقیم است. ولی در مناطق کوهستانی عواملی مانند ارتفاع از سطح دریا، جهت، شیب، درصد شیب و شکل شیب(محدب یا مقعر بودن شیب) و موقعیت شیب(از روی قله تا پای شیب و یا دره) از عوامل مهمی می‌باشند که شرایط بسیار پیچیده‌ای را در ارتباط با زیست گیاه و تغییرات خصوصیات خاک‌ها ایجاد می کند(بیرکلند[3]، 1999).

1-1-5 نقش زمان در پیدایش خاک

عامل زمان در تشکیل خاک‌ها با توجه به تاثیر یا عدم تاثیر بر فرایندهای خاک سازی اهمیت دارد. در بررسی عامل زمان می توان سن مطلق یا نسبی مواد خاکی را مورد بررسی قرار داد که معمولا سن نسبی خاک‌ها جهت مقایسه زمان تشکیل خاک مورد بررسی قرار می‌گیرد. خاک‌هایی که دارای زمان کافی برای تاثیر فرایندهای خاک سازی بوده اند، سکون و پایداری آنها بیشتر می باشد و خاک‌هایی با تحول نسبی بیشتری را به وجود می‌آورند (باقرنژاد، 1381).

 

1-1-6 نقش جانداران در پیدایش خاک

وزن کل تمام موجودات زنده را در واحد سطح زی‌وزن (بایومس) می‌نامند. زی‌وزن را می‌توان به دو گروه تقسیم نمود که عبارتند از زی‌وزن گیاهی[4] و زی‌وزن جانوری[5]. زی‌وزن گیاهی به گیاهان مربوط می‌گردد و زی‌وزن جانوری شامل تمام جانوران، pestanداران و غیره می‌شود. معمولا” در مناطق جنگلی هنگامی که صحبت از زی‌وزن می‌نمایند، هدف همان وزن کل پوشش گیاهی به ویژه درختان می‌باشد (زرین کفش، 1380).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                               صفحه

نمودار1-4) مقایسه درصد مرگ ومیراصلاح شده لارو های سن 1 پروانه مینوز گوجه فرنگی در اثر قارچ M.a                                              46

نمودار 2-4) مقایسه درصد مرگ ومیراصلاح شده لارو های سن 3 پروانه مینوز گوجه فرنگی در اثر قارچ M.a                                               49

نمودار3-4) مقایسه درصد مرگ ومیراصلاح شده لارو های سن 1 پروانه مینوز گوجه فرنگی در اثر قارچ B.b                                 51

نمودار 4-4) مقایسه درصد مرگ ومیراصلاح شده لارو های سن 3 پروانه مینوز گوجه فرنگی در اثر قارچ B.b                                 54

نمودار 5-4) مقایسه درصد مرگ ومیراصلاح شده لارو های سن 1 پروانه مینوز گوجه فرنگی در اثر باکتری Bt                              56

نمودار6-4) مقایسه درصد مرگ ومیراصلاح شده لارو های سن 3 پروانه مینوز گوجه فرنگی در اثرباکتری Bt                                 60

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها

عنوان                                                                                                                              صفحه

شکل 2-1) نقشه پراکنش و مهاجرت شب پره مینوز برگ گوجه فرنگی آز امریکای لاتین به مدیترانه و خاورمیانه                 3

شکل 2- 2)حشره کامل مینوزگوجه فرنگی                                                                                                    4

 

شکل 2-3) تخم مینوز برگ گوجه فرنگی روی برگ                                                                                          5

شکل 2-4) لارو مینوز برگ گوجه فرنگی                                                                                                      5

شکل 2-5) شفیره مینوز برگ گوجه فرنگی                                                                                                     6

شکل 2-6) مراحل رشدی پروانه مینوز گوجه فرنگی                                                                                         6

شکل2-7) نحوه تغذیه آفت در هر مرحله رشدی                                                                                               7

شکل2-8) لارومینوزبرگ گوجه فرنگی درحال خروج از دالان مادری                                                                     8

شکل9-2) آثارخسارت لارو (تونل لاروی درداخل مزوفیل)                                                                                 9

شکل10-2)برگ خسارت دیده دراثرتغذیه لارو مینوز برگ گوجه فرنگی                                                                11

شکل11-2)بوته های آلوده به مینوز گوجه فرنگی                                                                                            11

شکل12- 2)مقایسه مگس مینوز با پروانه مینوز گوجه فرنگی                                                                               12

شکل 13-2) زنبور P. dignusپارازیتوئید لارو مینوز برگ گوجه فرنگی                                                                14

شکل14-2) زنیورT. pretiosumپارازیتوئید تخم مینوز برگ گوجه فرنگی                                                           14

شکل 15-2) تله قیفی                                                                                                                            15

شکل16-2)تله نوری                                                                                                                               15

شکل17-2)تله نوری شکل                                                                                                                    15

شکل 18-2)تل دلتا                                                                                                                                15

شکل19-2) نمونه کشت شده از قارچ B.bassiana                                                                                         18

شکل20-2) ایزوله از قارچM.anisopilae                                                                                                     21

شکل21-2)شکل شماتیک قارچ M.anisopilae(اقتباس از www.invasive.org)                                                       23

شکل 22-2) شکل ایزوله از قارچ M.anisopilae                                                                                            23

شکل 1-3) تغذیه لارو از برگ (عکس اصلی)                                                                                                 38

شکل 2-3) نحوه انجام آزمایش و شمارش لاروهای مرده در پتری دیش(عکس اصلی)                                            38

شکل 3-3) جدا سازی لارو از بوته های آلوده جمع آوری شده(عکس اصلی)                                                         38

شکل4-3) قارچ B.bassiana(سمت چپ)، قارچ M.anisopilae (سمت راست)                                                39

شکل 5-3) نحوه تقسیم بندی یک لام هموسیتو متر                                                                                         41

شکل 6-3 ) نحوه استفاده از لام هموسیتومتر                                                                                                41

شکل 7-3)   نحوه تهیه سوسپانسیون قارچ B.bassiana(سمت راست)، قارچ M.anisopilae(سمت چپ)                   42

 

 

 

 

 

 

چکیده

در سال های اخیر استفاده از عوامل میکروبی ،قارچ های بیماری زای حشرات و باکتری ها به عنوان جایگیزین سموم شیمیایی در کنترل آفات بسیار مورد توجه قرار رفته است.این ترکیبات جانشین مناسبی برای آفت کش های شیمیایی می باشند و رشد جمعیت حشره را تحت تاثیر میگذارند.در این بررسی ها سه عامل میکروبی از جمله قارچ های بیمارگر B.bassiana و M.anisopliae و باکتری Bt روی لارو سن 1و3 پروانه مینوز گوجه فرنگی مطالعه گردید.آزمایش در شرایط دمایی 27±1 و رطوبت نسبی 5±65٪در انکوباتور در5 غلظت انجام شد.. باکتری Bt بصورت فرم تجاری و قارچ B.bassiana از دانشکده کشاورزی دانشگاه رشت و M.anisopliae از موسسه گیاهپزشکی کشور تهیه و پس از شناسایی ،کشت و تهیه سوسپانسیون ،غلطت های مورد نیاز بدست آمد.در هر یک از ظروف آزمایش 20عدد لارو سن1 وسن 3 که حاوی چند برگ گوجه فرنگی قرار داده شد.بررسی ها در آزمایشات اولیه با بهره گرفتن از جدول پروبیت مقدار LC50 هر عامل ،برای هر مرحله لاروی نشان داد. میزان LC50 قارچ B.bassiana  برای لارو سن 1، 5.7*108     اسپور در میلیلیتر و لارو سن 3، 108*9.4 اسپور در میلیلیتر ،قارچ M.anisopliae ،لارو سن1، 107*5.8 اسپور در میلیلیتر ،لارو سن3، 108*4.27 اسپور در میلی لیتر و باکتری Bt ،لارو سن 1، 1.5لیتر در هزار ، لارو سن3، 2 لیتر در هزار بدست آمد. بر اساس این مقادیر غلظت ها برای آزمایش نهایی محاسبه شد.بررسی ها آزمایش نهایی نشان داد، بیشترین درصد مرگ و میر لارو سن 1 مربوط به قارچ M.anisopliae با غلظت   4.3*1014 اسپور در میلیلیتر و برای لارو سن 3 ، مربوط به       قارچ M.anisopliae با غلظت 1.6*1028 اسپور در میلیمتر، 4 روز بعد از تیمار بوده است.

 

واژه کلیدی: عوامل میکروبی ، پروانه مینوز گوجه فرنگی،Metarhizium anisopliae ،Beavueria bassiana ، باکتری B.t ، اثر حشره کشی.

 

 

 

 

 

مقدمه

 

این مطلب را هم بخوانید :

گوجه ‌فرنگی گیاهی است با نام علمی‌  Ycopersiscom esculentum از خانواده سیب زمینی (solanaceae) که به نام عمومی‌Tomato در جهان مشهور است‌. میوه این گیاه که قسمت اصلی آن است به صورت خام یا پخته در سالاد، انواع سس‌ها، سوپ و انواع مواد غذایی به طور وسیع در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد‌. مهمترین ترکیبات گوجه‌فرنگی شامل حدود 90 درصد و یا کمی ‌بیشتر آب می‌باشد و بقیه آن را پروتئین، چربی، قندهای مختلف از جمله گلوکز و فروکتوز، ویتامین‌های آ، ث، کا، تیامین، ریبوفلاوین، پانتوتنیک اسید، اسید فولیک، ‌ویتامین ای، اسید آمینه‌های ضروری، املاح معدنی از جمله کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، منیزیم، مس، منگنز، کبالت، روی و آرسنیک می‌باشد و به تازگی وجود ید نیز در گوجه‌فرنگی گزارش شده است‌. طبق آمار منتشر شده از سوی اداره کل آمار و اطلاعات کشور در سال زراعی 1385-86 گوجه فرنگی در سطحی معادل 147462 هکتار ، که 146837 هکتار آن مربوط به کشت آبی میباشد. متوسط عملکرد هکتاری آن 34.3 تن بوده و محصول سالانه آن بالغ بر 5 میلیون تن می باشد.

مینوز برگ گوجه فرنگی یا بید گوجه فرنگی(Tuta absoluta) از جدی ترین و مهم ترین آفات گوجه فرنگی و سیب زمینی در دنیا  محسوب می شود كه از نظر اقتصادی دارای اهمیت بالایی می باشد.
خسارت این حشره روی محصول گوجه فرنگی بین 50 تا 100 درصد می رسد. تولید مثل بالا (تا 12 نسل در سال) مینوز گوجه فرنگی را تبدیل به حشره خطرناكی كرده است.
این آفت بومی آمریكای جنوبی  بوده و اخیرا از تعدادی از استان های غرب، جنوب غرب و جنوبی كشور گزارش گردیده است و می تواند تهدید جدی برای تولید گوجه فرنگی و صنایع وابسته به آن باشد. به دلیل تعداد نسل بالا در سال و تغذیه لاروها از برگ ومیوه ، استفاده از شره کش های شیمیایی تاثیر چندانی در کنترل این آفت ندارد، لذا مطالعه و تحقیق بر روی دیگر عوامل کنترل کننده آفت به لحاظ ملاحظات زیست محیطی و سلامت مصرف کنندگان از اهمیت خاصی برخوردار می باشد (بهداد،1381).

طبق آمار سازمان ملل متحد در سال 2000 ، جمعیت جهان تا سال 2050 بیش از 70٪ افزایش خواهد داشت.در این بین یکی از مشکلاتی که بروز خواهد نمود سوء تغذیه در کشورهای در حال توسعه است(بنایی و همکاران،1374). کنترل آفات بیشتر با استفاده آفت کش های شیمیایی صورت می گیرد. استفاده های مکرر از این مواد طی دهه های متوالی باعث از بین رفتن دشمنان طبیعی ، اختلال در کنترل بیولوژیکی ، اثر روی موجودات غیر هدف آلودگی محیط زیست در خطر قرار گرفتن سلامت انسان، طغیان آفات و بروز مقاومت در آفات هدف گردیده است.با توجه به خسارت های ناشی از حشرات آفت و اثرهای سوء سموم شیمیایی ، تحقیق برای دسترسی به روش ها و ترکیب های کم خطر جهت کنترل آفات اجتناب نا پذیر می باشد (Talukder,Champ & Dyte,1976). در اثر این عوامل و از طرفی دیگر با بالا رفتن سطح آگاهی عموم ، تحقیقات گسترده و مستقیمی برای توسعه استراتژی های جایگزین برای کنترل آفات از جمله مبارزه بیولوژیک در حال انجام میباشد(Brower et al,1995)

هدف از این پژوهش استخراج قارچ های بیمارگر حشرات و بررسی اثر بیماری زایی آنها و نیز بررسی باکتری دارای خاصیت حشره کشی به عنوان جایگزین سموم شیمیایی و انتخاب کشنده ترین و موثرترین دز که بتوان در برنامه های مبارزه تلفیقی با پروانه مینوز گوجه فرنگی بکار برد.

اگر چه ایران به عنوان منطقه خشک محسوب میشود و در نگاه اول استفاده از قارچ ها به عنوان عامل کنترل بیولوژیکی تحت شرایط محتمل به نظر نمی رسد ولی مطالعات نشان داده است که کشور ما از نظر فلور قارچ های بیمار گر بندپایان ، روی حشرات غنی می باشد. پتانسیل فزاینده کنترل بیولوژیک حشرات آفت طی 50 سال اخیر بیشتر در نتیجه شناسایی و توسعه گونه های جدید بیمارگر حشرات بوده است. تعدادی از این شناسایی ها اتفاقی بوده ولی اغلب آنها نتیجه بررسی های منظم و گسترده می باشند. علی رغم موفقیت های گذشته ، اگر بخواهیم که نیازهای افزایش محصولات کشاورزی و کاهش پیوسته در استفاده از سموم شیمیایی را داشته باشیم باید بطور مستمر به شناسایی و توسعه عوامل بیمارگر حشرات بپردازیم. کشاورزی پایدار در قرن بیست و یکم بطور فزاینده ای مبتنی بر کنترل بیولوژیک و سایر روش های مدیریت آفات سازگار با محیط زیست خواهد بودو

امید است نتایج حاصله راهگشای سایر پژوهشگران جهت بکارگیری این باکتری و قارچ ها در برنامه های کنترل تلفیقی آفت پروانه مینوز گوجه فرنگی باشد.

 

 

 

شکل 4-7 – سن Piesma maculatum 47

شکل 4-8 – سن Centrocoris spiniger  48

شکل 4-9 – Phyllomorpha lacerate  49

شکل 4-10- سن Maccevethus corsicus corsicus  50

شکل 4-11- سن Rhopalus parumpunctatus 51

شکل 4-12- سن Geocoris  52

شکل 4-13-Spilostethus pandurus  54

شکل 4-14- سنCoranus  56

شکل 4-15-Nagusta goedelii 57

شکل4-16-سنAndrallus spinidens  60

شکل 4-17-Nezara viridula  61

شکل 4-18-Graphosoma semipunstataum   62

 

 

فهرست جدول

جدول 1-1 رتبه‌بندی استان‌های عمده در تولید پنبه در ده‌ساله گذشته (آمار نامه کشاورزی، 1382).   9

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار

نمودار4-1- تراكم خانواده‌های مختلف سن‌های Heteropteraدر هشت آباد، عدل آباد، آرادان، ایوانکی، رشمه، کردوان، ناروهه، سنگاب گرمسار   63

 

چکیده

سن‌ها (Heteroptera) یک گروه از حشرات ساکن در هر دو زیستگاه خشکی و آبی هستند و نقش مهمی در محیط زیست داشته و متنوع‌ترین گروه از Hemiptera با بیش از 42000 گونه و 89 خانواده و 7 گونه می‌باشند. در این پژوهش تنوع گونه‌ای سن‌ها (Heteroptera) طی سال‌های 1391 الی 1392 در مزارع مختلف پنبه گرمسار (استان سمنان) و مناطق هم جوار مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج بدست آمده در مجموع 17 گونه سن متعلق به 9 خانواده و 15 جنس جمع‌ آوری و شناسایی شد. گونه‌یCamptopus lateralis (Germar) از خانوادهAlydidae ، چهار گونه Anthocoris minki minki (Dohrn)، Orius albidipennis (Reuter)، Orius niger (wolff)، Orius minutus از خانواده Anthocoridae؛ گونه‌یPiesma maculatum از خانواده Piesmatidae؛ دو

 گونه‌ی Centrocoris spiniger (Fabricius) ،Phyllomorph lacerata (Herrich-Schaeffer) از خانواده Coreidae؛ دو گونه Rhopalus Parumpunstatus (Schilling)،Maccevethus corsicus corsicus (Signoret) از خانواده Rhopalidae؛ گونه‌Geocoris (Geocoris) megacephalus (Rossi) ‌ از خانواده Geocoridae؛ گونه Spilostethus pandurus (Scopoli) از خانواده Lygaeidae؛ دو گونه Coranus(coranus) aegyptius (Fabricius)،Nagusta goedelii از خانوادهReduviidae؛ گونه‌یAndrallus spinidens (Fabricius) و Nezara viridula (Linnaeus) ،Graphosoma semipunctatum از خانوادهPentatomidae از مزارع پنبه گرمسار و حومه جمع‌ آوری شد. در این پژوهش گونه Nezara viridula (Linnaeus) وOrius albidipennis (Reuter) بعنوان گونه غالب مزارع پنبه گرمسار شناخته شدند.

کلمات کلیدی: زیستگاه خشکی و آبی، گونه، مزارع مختلف پنبه گرمسار

 

 

 

مقدمه

راسته‌ی سن‌ها Heteroptera یکی از مهمترین راسته‌های حشرات می‌باشد که دارای گونه‌های آفت و شکارگر متعددی می‌باشد که در اکوسیستم‌های کشاورزی دارای اهمیت قابل ملاحظه‌ای می‌باشد برای هر کشوری شناخت فون و فلور یا به عبارت دیگر معرفی ذخایر بیولوژیک از اهمیت زیستی بسیاری برخوردار است مطالعه فون حشرات بعنوان پایه و مبنای حشره شناسی کاربردی دارای اهمیت زیادی از جنبه‌های گوناگون می‌باشد.

راسته‌ی Hemiptera از لحاظ تعداد گونه در رده‌ی حشرات دارای مقام چهارم بوده و شامل 22 خانواده است كه مهمترین خانواده‌های شكارگر در این راسته شامل Pentatomidae، Miridae،Anthocoridae ، Mesoveliidae،Lygaeidae ،Gerridae ،Velidae ،Reduviidae ، Nabidae بوده اما مهمترین سن‌های شكارگر در خانواده‌های Anthocoridae، Miridae، Reduviidae، Lygaeidae، Pentatomidae وجود دارند (Khan et al., 1990).

یكی از ویژگی‌های مهم سن‌های شكارگر این است كه معمولاً میزبان‌های خود را در مراحل مختلف زیستی از تخم تا حشره‌ی كامل مورد حمله قرار می‌دهند و محتویات بدن آن‌ها را می‌مکند و در نهایت باعث مرگ آن‌ها می‌شوند (Schuh and Tater, 1995). از طرفی سن‌ها به دلیل تغذیه‌ی توام پوره‌ها و حشرات كامل از طعمه در مقایسه با سایر حشره‌خوارها از كارایی قابل ملاحظه‌ای در كنترل بیولوژیک آفات برخوردار می‌باشند (Zanuncio et al., 1994).

در برنامه‌های كنترل تلفیقی و مبارزه‌ی بیولوژیك، شناسایی گونه یا گونه‌‌های غالب می‌تواند نقش اساسی داشته باشد، به طوری كه در هر منطقه و در مواردی برای مناطق كوهستانی و جلگه‌ای، گونه‌ی غالب متفاوت است. بنابراین در صورت فراهم آمدن امكانات مبارزه‌ی بیولوژیک باید عامل كنترل بیولوژیكی را پرورش داده و رهاسازی نمود كه در فون آن منطقه نقش غالب داشته باشد (رجبی و ترمه، 1366؛ رجبی و امیر نظری، 1367).

علی رغم وجود خانواده‌های مضر و آفت گیاهی در راسته سن‌ها، خانواده‌هایی از این حشرات دارای فعالیت حشره‌خواری به صورت شكارگری بوده كه برروی طیف وسیعی از آفات گیاهی شامل شته‌ها، شپشك‌های نباتی، بال ریشكداران، سخت بالپوشان، بالپولكداران و كنه‌ها فعال می‌باشند. به این ترتیب این گروه از سن‌ها دارای اهمیت قابل ملاحظه ای در كنترل بیولوژیک آفات هستند (Zanuncio et al,. 1994).

پنبه به عنوان یک محصول کشاورزی ، صنعتی و بازرگانی ، مهم‌ترین و با ارزش‌ترین لیف طبیعی است که از الیاف پوشاننده دانه گیاهی با نام علمیGossypium به دست می‌آید و منبع الیاف و منشا غذایی با ارزش به ترتیب برای انسان و دام محسوب می شود. پنبه از محصولاتی است که می توان آن را طی چند سال مداوم در یک زمین کاشت بدون آنکه عملکرد آن نقصان یابد. این گیاه مهم صنعتی بسیار گرمادوست بوده و به هوای گرم و یک فصل رشد بدون یخبندان حداقل 200 روزه محتاج است . به طور کلی می‌توان گفت که پنبه از مهمترین محصولات کشاورزی است که علاوه بر تامین مواد اولیه صنایع نساجی و روغن کشی، در اشتغال زایی بخش‌های کشاورزی، صنعت و بازرگانی نقش مهمی ایفا می‌کند. کمتر محصول کشاورزی از نظر قابلیت ایجاد ارزش افزوده و تنوع فراورده‌ها، یارای رقابت با پنبه را دارد.

امروزه استفاده از سموم شیمیایی و مبارزه شیمیایی در مبارزه با بسیاری از آفات گسترش فراوانی یافته است. اما با توجه به اثرات سوء این روش مبارزه روی محیط زیست و دشمنان طبیعی و برهم زدن نظم اكوسیستم، اكثر محققان معتقد هستند كه مدیریت تلفیقی آفات راه حل نهایی است (صلواتیان، 1370؛ شجاعی، 1377).به این ترتیب هدف از این پژوهش بررسی تنوع گونه‌ای سن‌ها با تاكید بر شناسایی گونه‌های مفید و شكارگر در مزارع پنبه می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

1-1- معرفی گیاه پنبه و ویژگی‌های آن

1-1- 1- تاریخچه گیاه پنبه

این گیاه از زمان هایدور در نقاط مختلف دنیا که شرایط برای رشد و نمو آن مناسب بوده کشت شده و در کتابها، قدمت کشت آن به حدود 1500 سال قبل از میلاد بر‌ می‌گردد.مبدا آن به احتمال زیاد هندوستان بوده، این گیاه توسط اعراب به اروپا برده شده و احتمالاً اولین کشور اروپایی که زراعت پنبه در آنجا شروع گردیده اسپانیا می‌باشد و از طریق اسپانیا به مکزیک برده شده است. زراعت پنبه پس از ورود به اروپا در کشور‌های مختلف از قرن 15 تا 17 در صنعت نساجی بریتانیا متداول شده و پس از قرن 18 نیز کشت و صنعت آن در آمریکا شروع شد. در حال حاضر نیز انواع وحشی پنبه در مناطق گرمسیر برخی از کشور‌های جهان وجود دارد.

درباره تاریخچه ورود و کشت پنبه در ایران مطالعات دقیقی به عمل نیامده اما در دوره هخامنشیان کشت و کار این گیاه در این سرزمین مرسوم بوده، و به طور کلی الیاف پنبه به عنوان محصول اصلی و درجه اول و دانه پنبه به عنوان محصول فرعی و درجه دوم، نقش مهمی در صنعت و تجارت دارند.

1-1-2- خصوصیات گیاه شناسی پنبه

پنبه یکی از مهمترین گیاهان زراعی وجینی و الیافی ایران است. الیاف پنبه از تارهای تولید شده روی بذر پنبه یا گونه‌های مختلف جنس Gossypium که متعلق به مهمترین تیرۀMalvaceae می‌باشد بدست می‌آید. چنانچه الیاف‌های بذر پنبه را از آن جدا نمایند در این موقع به آن تار پنبه اطلاق می‌گردد. تیره Malvaceae یا پنیر‌کیان یکی از تیره‌های بزرگ عالم گیاهان محسوب می‌شود که دارای بیش از 50 جنس كه در سراسر دنیا پراکنده می باشند البته نواحی گرم را بر سایر مناطق ترجیح می دهد (کریمی، 1375).

پنبه دارای انواع یک‌ساله یا چند ساله به صورت بوته و درختچه می‌باشد که نوع چند ساله آن بیشتر در مناطق حاره یافت می شود.

 

1-1-3- موارد مصرف گیاه پنبه

پنبه گیاهی است كه الیاف آن منبع پوشاك، دانه‌های حاوی روغن و پروتئین آن منشاء غذا برای انسان و كنجالة آن مورد استفاده دام‌ها قرار می‌گیرد. این گیاه چند منظوره در اقتصاد و سیاست جهان نقش عمده‌ای داشته و علیرغم رقابت الیاف مصنوعی هنوز از آن بعنوان یک محصول استراتژیک نام می برند.

امروزه پنبه نه تنها از نظر صنعت نساجی، بلکه از نظر غذایی نیز بسیار حائز اهمیت است. در بازار جهانی در میان پنج دانه روغنی مهم یعنی بذر سویا، تخم آفتابگردان، پنبه دانه، بذر بادام زمینی و بذر شلغم روغنی،

شکل ( ‏4‑5) اثر بخشی دزهای مختلف تنداکسیر + سینرجیست برتر روی پوره سن 2.. 43

شکل ( ‏4‑6) اثر بخشی دزهای مختلف سیرینول +سینرجیست برتر روی پوره سن 2.. 43

شکل ( ‏4‑7) اثر بخشی دزهای مختلف پالیزین + سینرجیست روی پوره سن 2   44

شکل ( ‏4‑8) اثر بخشی پالیزین، تنداکسیر، سیرینول و فن­پروپاترین با افزودن سینرجیست برتر روی پوره سن 2 شپشک آردآلود مرکبات در حالت مقایسه ای.. 44

شکل ( ‏4‑9) اثر بخشی دزهای مختلف تنداکسیرروی پوره سن3.. 49

شکل ( ‏4‑10) اثر بخشی دزهای مختلف پالیزین روی پوره سن 3.. 49

شکل ( ‏4‑11) اثر بخشی دزهای مختلف سیرینول روی پوره سن 3.. 50

شکل ( ‏4‑12) اثر بخشی پالیزین، تنداکسیر، سیرینول و فن­پروپاترین روی پوره سن 3 شپشک آردآلود مرکبات در حالت مقایسه ای.. 50

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول ( ‏3‑1) مشخصات حشره كشهایی كه در این پروژه مورد بررسی قرار گرفته است.. 26

جدول ( ‏3‑2) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده برای پوره سن 2.. 27

جدول ( ‏3‑3) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده همراه سینرجیست برای پوره سن 2.. 28

جدول ( ‏3‑4) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده برای پوره سن 3.. 28

جدول ( ‏4‑1) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر   33

جدول ( ‏4‑2) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر.. 34

 

جدول(‏4‑3) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 34

جدول ( ‏4‑4) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   36

جدول ( ‏4‑5) LC50 و LC90 سموم در اثر بخشی بر پوره سن 2 بر واحد ppm   37

جدول ( ‏4‑6) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی با افزودن سینرجیست برتر روی درصد مرگ و میر.. 39

جدول ( ‏4‑7) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده با افزودن سینرجیست برتر روی درصد مرگ و میر.. 40

جدول ( ‏4‑8) مقایسه میانگین درصد مرگ ومیر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی با افزودن سینرجیست برتر(24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 40

جدول ( ‏4‑9) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   42

جدول ( ‏4‑10) LC50 و LC90 سموم + سینرجیست برتر در اثر بخشی بر پوره سن 2 بر واحد ppm.. 43

جدول ( ‏4‑11) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی روی صفت درصد مرگ و میر   46

جدول ( ‏4‑12) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر.. 46

جدول (‏4‑13) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 47

جدول ( ‏4‑14) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   48

جدول ( ‏4‑15) LC50 و LC90 سموم در اثر بخشی بر پوره سن 3 بر واحد ppm   49

جدول ( ‏4‑16) تجزیه واریانس سم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر   51

جدول ( ‏4‑17) مقایسه میانگین غلظت های سم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر.. 52

جدول (‏4‑18) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 52

جدول (‏4‑19) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   53

جدول (‏4‑20) تجزیه واریانس سم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر   54

جدول (‏4‑21) مقایسه میانگین غلظت های سم مورد استفاده روی درصد مرگ ومیر.. 55

جدول (‏4‑22) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سم مورد بررسی (24،48،72،96ساعت پس از سمپاشی).. 55

جدول ( ‏4‑23) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات   56

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل 1: مقدمه

 

1-1- کلیات و اهداف

مركبات از گیاهانی است كه از دیرباز در ایران مورد كشت و پرورش قرار گرفته است. کشت اقتصادی مرکبات در ایران از سیصد سال پیش در شمال کشور آغاز گردیده و سپس به جنوب کشور نیز گسترش یافته است (مافی، 1376). امروزه مرکبات به دلیل نقشی که در سلامت انسان دارد، در بیش از 113 کشور جهان تولید می شود. مرکبات در ایران با سطح زیر کشت 218،422 هکتار و تولید سالانه حدود 3،769،996 تن در جهان مقام ششم را داراست (كوفمان[1]، 1996).

بر اساس آمارهای موجود در سال 1376 استان مازندران با 2/38% سطح بارور باغ های مرکبات مقام اول و سه استان فارس، کرمان و هرمزگان به ترتیب مقام های دوم تا چهارم را به خود اختصاص داده اند www.Entomology.Wise.edu)).

در بین آفات مرکبات شپشك آردآلود مرکباتPlanococcus citri Risso (Hom:Coccidae) یکی از آفات غیر بومی ایران می باشد كه در دهه 1320 شمسی وارد

این مطلب را هم بخوانید :

اثرات تغییرات در یک پروژه عمرانی

 ایران گردید. كریوخین اولین كسی بود كه از شپشك آرد آلود مركبات در ایران نام برده (كریوخین[2]،1946). کریوخین معتقد است که این آفات در سالهای 1295 الی 1297 از اروپا به وسیله گیاهان زینتی به ایران منتقل شده و سالهای متمادی در گلخانه های بزرگ باقی مانده و سپس به وسیله درختان زینتی به باغات منتقل شده و چون شرایط طبیعی استان های گیلان و مازندران برای رشد و نمو آفات مناسب بوده، به سرعت تکثیر یافته است.

این آفت به جز مرکبات گیاهان دیگری مانند چای، شمشاد، ازگیل ژاپنی، خرزهره، برگ بو و خرمندی را نیز آلوده می‌کند. شپشك آردآلود مركبات در دهه (1380-1370) در شمال کشور حالت طغیانی پیدا کرده و خسارت شدیدی را به باغ های مرکبات وارد کرده است. این آفت به برگ، میوه و شاخه های جوان مرکبات بدون هیچ رجحانی حمله کرده و سطح آنها را می‌پوشاند. بر اثر فعالیت این حشره روی درختان و ترشح زیاد عسلک، قارچ فوماژین تکثیر یافته و علاوه بر افزایش ضعف درخت در اثر کاهش فتوسنتز، بازار پسندی میوه‌های باقی مانده را نیز به شدت کاهش می‌دهد(كالتاجیرون[3]، 1989). بنابراین با توجه به اهمیت شپشك آردآلود مرکبات مطالعه در خصوص كنترل آفت ضروری می باشد.

كاربرد سموم شیمیایی موجب بروز مقاومت در آفات و كاهش جمعیت عوامل کنترل کننده طبیعی آنها در مزارع و باغات ها خواهد شد. مطالعه کفشدوزک­ها (Coccinellidae)، به دلیل نقش مؤثری که در کنترل بیولوژیکی و مبارزه تلفیقی با آفات دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است ( هودك[4]، 1967). اکثریت گونه های این خانواده حشره خوار هستند گونه های شکارگر این خانواده اغلب شکارگر شته ها، شپشک ها،کنه ها و سفیدبالک ها هستند (میدكاد[5]، 2000). به همین دلیل کفشدوزک های شکارگر بیش از سایر حشرات شکارگر در کنترل بیولوژیک مورد استفاده قرار گرفته اند.

كفشدوزك كریپت یكی از گونه­های خانواده Coccinellidae می­باشد كه یكی از موارد مهم در برنامه مدیریت كنترل شپشك آردآلود مركبات می­­باشد كه بر اساس تحقیقات گوردون تمام مراحل زیستی کفشدوزک کریپتولموس در باغ هایی که به شپشك مرکبات آلوده می‌باشند، به فراوانی دیده می‌شوند (گوردون[6]،1985). لذا مطالعه حاضر با اهداف عمومی زیر انجام گرفته است:

• عدم استفاده از حشره كشهای شیمیایی سنتتیک به منظور كاهش آلودگی های زیست محیطی ، حفظ دشمنان طبیعی ، جلوگیری از بروز پدیده مقاومت در آفات و کاهش میزان سمیت در pestanداران.
• بررسی امكان كنترل شپشك آردآلود مركبات با بهره گرفتن از سموم گیاهی كم­خطر و حفاظت از دشمنان طبیعی و كفشدوزك muls Cryptolaemus montrouzieri.

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل4- 20- مگس Pseudogonia cinerascens 57

شکل4- 21- مگس Smidtia amoena   58

شکل4- 22- مورچه Aphaenogaster obsidian  59

شکل4-23- مورچه Camponotus baldaccii 60

شکل4-24- مورچه Cataglyphis cinnamomeus  61

شکل4- 25- مورچه Pheidole palludula  62

شکل4-26- مورچه Tetramorium davidi 62

شکل4- 27- سن Arocatus rufipas  63

شکل4-28- سن Geocoris dispar  64

شکل4- 29- سن Geocoris lubra  65

شکل4- 30- سن Geocoris ningal 65

شکل4-31- سن Andrallus spinidens  67

شکل4- 32- سنCoranus niger   67

شکل4-33- سن Empicoris culiciformis    68

شکل4- 34- سن Phymata crassipes    69

شکل4- 35- زنبور Trissolcus basalis پارازیتویید تخم   70

شکل4- 36- N. viridula  70

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نمودار

 

4-1- نمودار ارزیابی تراكم خانواده‌های مختلف سن‌های Heteropteraدر مناطق مختلف گرمسار   53

4-2- نمودار ارزیابی تراكم خانواده‌های مختلف دشمنان طبیعی سن گندم از مناطق مختلف گرمسار  72

 

 

 

 

 

چکیده

جمع آوری و شناسایی فون حشرات در هر منطقه‌ اولین گام در راستای دفع آفات نباتی موجود در آن منطقه به شمار می‌آید. بر این اساس طی سال‌های 1391 الی 1392 نمونه‌های سن از مزارع گندم شهرستان گرمسار و اطراف آن‌ها جمع آوری شدند. برای جمع آوری نمونه‌ها از تور حشره‌گیری و آسپیراتور استفاده شد. سپس از اندام‌های جنسی نمونه‌ها در آزمایشگاه اسلاید میکروسکوپی تهیه شده و به کمک کلیدهای شناسایی موجود، نمونه‌ها شناسایی شدند. طی این پژوهش مجموعاً 12 گونه سن متعلق به 10 خانواده ناجوربالان جمع آوری شد. گونه‌های Reuter))Orius albidipennis و Wolff)) Orius niger از خانواده Anthocoridae، گونه Wolff)) Piesma capitatum از خانواده Pismatidae، گونه Puton)) Centrocoris volxemi از خانواده Coreidae، گونه Stibaropus henkei (Jakovlev) از خانوادهCydnidae، گونه Lygaeus equestris (Linnaeus) از خانواده Lygaeidae، گونهCorizus hyoscyami hyoscyami (Linnaeus) از خانوادهRhopalidae ، گونه Dicranocephalus agilis(Scopoli) از خانواده Stenocephalidae، گونهRhynocoris ibericus (Kolenati) از خانواده Reduviidae، گونه‌هایEurygaster integriceps (Puton) و (Eurygaster Maura (Linnaeus از خانواده Scutelleridae و گونهGraphosoma lineatum lineatum (Linnaeus) از خانواده Pentatomidae از مزارع گندم گرمسار جمع‌ آوری شدند. در بین خانواده‌های جمع آوری شده خانواده Scutelleridae بیشترین فراوانی را داشت. همچنین دشمنان طبیعی سن گندم جمع آوری و شناسایی شده شامل گونه‌های Stal))Arocatus rufipes، Waga))Geocoris dispar، Geocoris lubra Kirkaldy، Geocoris ningal (Linnaveri) و Geocoris sokotranus (Kirkaldy) از خانواده Lygaeidae، گونهAndrallus spinides (Fabricius) ازخانوادهPentatomidae ، گونه‌های Coranus niger(Rambur)، Empicoris culiciformis (DeGeer)، Phymata crassipes (Fabricius) از خانواده Reduviidae، گونه‌های Aphaenogaster obsidian (Mayr)، Camponotus baldaccii(Emery)، Cataglyphis cinnamomeus (Karawaiew)، Tetramorium davidi (Forel) از خانواده Formicidae، گونهGryon fasciatum (Priesner) از خانواده Scelionidae، گونه‌های Trissolcus basalis (Wollaston)، Trissolcus grandis (Thomas)، Trissolcus pseudoturesis (Rjachovsky)، Trissolcus semistriatus (Nees) از خانواده Scelionidae و زیر خانواده Telenominae و گونه‌های Blondelia nigripes (Fallen)، Exorista segregate (Rondani)، Tachina magnicornis (Zetterstedt)،Phryxe caudate (Rondani) ،Pseudogonia cinerascens (Rondani) و Smidtia amoena (Mejen) از خانواده Tachinidae بودند.

مقدمه

گندم گیاهی است که به مقدار زیاد و در مساحت وسیعی از زمین‌های دنیا کشت شده و از نظر سطح زیر کشت و تولید سالیانه نسبت به سایر غلات در درجه اول اهمیت می‌باشد (تاج بخش و پورمیرزا، 1382). این گیاه دارای سازگاری وسیعی از نظر آب و هوایی است و به همین دلیل در همه جا كشت می‌شود، اما مناطق عمده‌ی كشت آن نواحی معتدله‌ی اروپا، آسیا و آمریكای شمالی می‌باشد. طبق آخرین آمار سطح زیر كشت گندم در ایران در سال زراعی75- 1376 بالغ بر 3/6 میلیون هكتار بوده است كه حدود 52 درصد اراضی زیر كشت كشور می‌باشد. كل گندم تولیدی در این سال بالغ بر ده میلیون تن با متوسط عملكرد 7/1594 كیلوگرم در هكتار بود (ارزانی، 1378). گندم نیز مانند سایر محصولات زراعی دارای آفات و بیماری‌های متعددی می‌باشد كه باعث خسارت به این محصول می‌گردند.

راسته سن‌ها از لحاظ تعداد گونه در رده حشرات دارای مقام چهارم می‌باشد که این حشرات دارای فعالیت حشره خواری به صورت شکارگری روی طیف وسیعی از آفات گیاهی می‌باشند و به این ترتیب دارای نقش مهمی در کنترل بیولوژیک آفات هستند (Zanuncio et al. 1994; Aukema and Rieger 1995). سن‌ها معمولاً میزبان‌های خود را در مراحل مختلف زیستی از تخم حشره کامل مورد حمله قرار می‌دهند و محتویات بدن آنها را می‌مکند و در نهایت باعث مرگ آنها می‌شوند (Schuh and slater, 1995). کارآیی سن‌ها در کنترل بیولوژیک آفات به دلیل تغذیه توأم پوره‌ها و حشرات کامل از طعمه در مقایسه با سایر حشره‌خوارها قابل ملاحظه می‌باشد (Zanucio et al., 1994). در اكثر نقاط ایران سن معمولی گندم،Eurygaster integriceps Puton از خانواده‌ی Scutelleridae مهمترین آفت و عامل اصلی كاهش كمی و كیفی این محصول محسوب می‌گردد (رجبی, 1372؛ Shurovenkov et al., 1984; Emelyano 1985; Simsek and Sezar 1985). با توجه به تفاوت‌های اقلیمی زیادی كه بین مناطق ایران وجود دارد بررسی فون سن‌ها به عنوان یكی از راسته‌های بزرگ حشرات بسیار حائز اهمیت است.

راسته‌ی Hemiptera از لحاظ تعداد گونه در رده‌ی حشرات دارای مقام چهارم می‌باشد و شامل 22 خانواده است كه مهمترین خانواده‌ های شكارگر در این راسته عبارتند از: Pentatomidae، Miridae،Anthocoridae ، Mesoveliidae، Lygaeidae، Gerridae، Velidae، Reduviidae، Nabidae. اما مهمترین سن‌های شكارگر در خانواده‌های Anthocoridae، Miridae، Reduviidae، Lygaeidae، Pentatomidae وجود دارند (Khan et al., 1990).

گسترش و طغیان سن گندم را می‌توان مثال خوبی برگسترش و طغیان حشرات در اثر دخالت انسان در محیط طبیعی ذكر كرد. دخالت‌های انسان در محیط طبیعی از جمله چرای بی‌رویه‌ی دام‌ها، ازبین بردن گیاهان چندساله، درختچه‌ها و گیاهان جنگلی جهت تاًمین سوخت، تخریب مراتع و كشت گندم در این مناطق، باعث بر هم خوردن تعادل اكولوژیكی محیط، گستردگی مناطق انتشار و افزایش جمعیت این آفت گردیده‌ است. انجام سمپاشی‌های بی‌رویه علیه سن گندم و نابودی دشمنان طبیعی آن نیز از جمله عوامل مهمی است كه سبب گردیده است سن گندم به‌ عنوان یكی از مهمترین آفات گندم و جو مطرح گردد (Critchley, 1998).

در كشور ما برای مبارزه با این آفت تاكنون تمهیدات مختلفی اتخاذ گردیده است. از سال1316 تا 1322 عملیات مبارزه با سن به روش آتش زدن بوته‌ها در مراكز زمستان‌گذران صورت می‌گرفت. البته این كار در زمان‌های بسیار دور نیز انجام می‌شده است. جمع‌ آوری سن‌ها از كوه‌ها ‌و مزارع گندم و نیز سمپاشی محل‌های زمستان‌گذرانی سن در كوه‌ها استراتژی دیگر بود. از سال 1332 تا 1336 مبارزه‌ی بیولوژیک علیه این آفت در اصفهان با بهره گرفتن از زنبورهای پارازیتویید تخم این آفت انجام شد. سپس به تدریج استفاده از سموم شیمیایی رایج گردید تا اینكه در دهه‌ی 1370 سطح سمپاشی به حدود یک میلیون هكتار بالغ گردید (جوادزاده و افشاری، 1371). مدیریت موفق سن گندم مستلزم به كارگیری چندین روش مبارزه به صورت تلفیقیIPM [1] ‌می‌باشد. به این ترتیب استفاده از ارقام مقاوم و مبارزه‌ی بیولوژیک همراه با مدیریت زراعی و كاربرد حشره‌كش‌ها از نظر اقتصادی و زیست محیطی به عنوان راه‌كارهای بلند مدت مورد نظر می‌باشند.

در دهه‌‌های اخیر گسترده‌ترین شیوه‌ی مبارزه با سن گندم كنترل شیمیایی بوده است، اما با توجه به اثرات سوء این روش مبارزه روی محیط زیست و دشمنان طبیعی و بر هم زدن نظم اكوسیستم، اكثر محققان معتقد هستند كه مدیریت تلفیقی این آفت راه حل نهایی است (صلواتیان، 1370؛ شجاعی، 1377). یكی از عناصر بسیار مهم در كنترل تلفیقی این آفت استفاده از عوامل بیولوژیک كنترل كننده می‌باشد (رجبی، 1367). یكی از كار آمدترین دشمنان طبیعی سن گندم، زنبورهای Scelionidae هستند (Alexandrov 1948 a,b). در میان زنبورهای پارازیتوئید تخم سن، زنبورهای جنسTrissolcus spp. از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشند و طبق تحقیقات، پارازیتیسم ناشی از آن‌ها در بعضی مناطق تا 95 درصد نیز گزارش شده است (Catalpinar 1974; Foerster and De Queiroz, 1990). شناسایی گونه‌های مختلف زنبورهای تخم‌خوار سن گندم باید با دقت بالایی در مناطق مختلف كشور صورت گیرد. هم‌چنان كه به ‌نظر می‌رسد در برنامه‌های كنترل تلفیقی و مبارزه‌ی بیولوژیك، شناسایی گونه یا گونه‌‌های غالب می‌تواند نقش اساسی داشته باشد، به طوری كه در هر منطقه و در مواردی برای مناطق كوهستانی و جلگه‌ای، گونه‌ی غالب متفاوت است. بنابراین درصورت فراهم آمدن امكانات مبارزه‌ی بیولوژیک باید پارازیتوئیدی را پرورش داده و رهاسازی نمود كه در فون آن منطقه نقش غالب داشته باشد (رجبی و ترمه، 1366؛رجبی و امیر نظری، 1367). از این رو در یک برنامه‌ی مبارزه‌ی بیولوژیک شناسایی فون یا مجموعه حشرات مفید از طریق تحقیقات فونستیک جهت كارآیی این حشرات در برنامه‌های مبارزه‌ی تلفیقی با آفات زراعی نیز با ارزش می‌باشد (شجاعی 1377؛ Helyer et al., 2003).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- معرفی گیاه گندم و ویژگی‌های آن

1- 1- 1- تاریخچه گیاه گندم

از حفاری‌های باستان شناسی چنین استنباط می شود که منشاء کشت گندم یا در سوریه و فلسطین یا کمی دورتر به سمت شمال در امتداد بخش جنوبی آناتولی بوده است. کشت گندم از فلسطین به مصر و از شمال بین النهرین به ایران گسترش یافت. در ایران گندم نان برای نخستین بار تکامل یافت. گندم نان از ایران به همه سوبه جنوب بین النهرین، هندوستان، ترکمنستان، روسیه و از آنجا به چین و جنوب روسیه گسترش یافت (قارونی، 1382).

گندم گیاهی تک لپه‌ای (Monocotiledon) از راسته Glumiforaاز خانواده گرامینه (Gramineae) یا پوآسه (Poaceae) از طایفه هوردیه (Hordeae) و از جنس Triticum است (پورمیرزا و تاج بخش، 1382). تعداد گونه‌های شناخته شده گندم متجاوز از 3000 گونه است، اما از بین این تعداد حدود 10 گونه به طور کامل شناسایی شده از بین این تعداد 3 گونه در تجارت بین المللی دارای اهمیت بیشتری می‌باشند که هر 3 از جنس تریتیکوم هستند: Triticum vulgar، T. Comtactum و T. Durum ارقام کشت در منطقه گرمسار بیشتر از نوع پیشتاز می‌باشد که در مجموع سطح زیر کشت آن در گرمسار 4000 هکتار می‌باشد.

1-1-2- خصوصیات گیاه شناسی گندم

بذر گندم و به طور کلی بذر غلات فندقه است که در آن پوستۀ میوه و پوستۀ دانه با یکدیگر رشد می‌کنند. بذر گندم پس از کاشت و جذب رطوبت متورم می‌شود و بلافاصله پوستۀ میوه در انتهای گیاهک گسیخته و جوانۀ اولیه از جنین خارج می‌شود. با جوانه زدن بذر گندم این گیاه مرحله‌ای از چرخه‌ی زندگی خود را آغاز می‌کند (کریمی، 1375).

گندم و به طورکلی غلات ریشه اصلی ندارند بلکه دارای سیستم ریشه‌ای افشان می‌باشند که در اطراف و عمق خاک نفوذ می‌کنند و شامل ریشه‌ای بذری و ریشه‌های ثانویه هستند که از گره انشعاب یا طوقه زیر سطح خاک رشد می‌کنند. میزان نفوذ ریشه در اعماق خاک بستگی به سن گیاه حاصلخیزی و میزان رطوبت و شرایط فیزیکی دارد. ریشه‌های گندم ممکن است به عمق 200 سانتی‌متر برسند (نورمحمدی و همکاران،