جدول 4-7- نتایج مربوط به مؤلفه‌های اصلی 57

جدول 4-10- نتایج تجزیه علیت با بهره گرفتن از رگرسیون گام ‌به ‌گام 62

 

فهرست شکل‌ها

شکل 1-1- میزان تولید. 10

نمودار 1-1- سطح زیر کشت. 10

نمودار 1-2- عملکرد فلفل . 11

نمودار 1-3- میزان تولید فلفل. 11

شکل 4-1- نمودار دندوگرام. 60

شکل 4-2- شکل شماتیک تجزیه علیت. 63

 

   

 

 

چکیده

فلفل با نام علمی (L. Capsicum annuum) Pepper، از جمله مهم‌ترین سبزیجات به شمار می‌رود که علاوه بر مصارف غذایی، دارای مصارف دارویی نیز می­باشد. آزمایش حاضر به منظور بررسی تنوع مورفولوژیکی و تعیین خصوصیات 42 ژنوتیپ فلفل با بهره گرفتن از صفات مورفولوژیكی در مرکز تحقیقات آذربایجان غربی انجام شد. تجزیه واریانس داده ­ها بر اساس طرح لاتیس مستطیل 6*7 در 6 تکرار با بهره گرفتن از نرم‌افزارهای SAS، SPSS و MINITAB انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ­ها برای ویژگی‌های مورفولوژیکی نشان داد که بین ژنوتیپ­های مورد مطالعه، در سطح احتمال 1% اختلاف‏‏‏ معنی­داری وجود داشت. برخی از صفات مانند طول ساقه، ضخامت دیواره میوه، فتوسنتز و ارتفاع گیاه دارای ضریب تغییرات بالا در بین ژنوتیپ‌ها می‌باشند. بیش­ترین میزان وراثت­پذیری مربوط به طول میوه، عرض میوه، ضخامت دیواره میوه، طول دم میوه، وزن تر و خشک میوه و عملکرد بود و کم­ترین مقدار وراثت­پذیری به فتوسنتز خالص، ارتفاع گیاه و پهنای چتر میوه اختصاص داشت. در بررسی همبستگی صفات كمی، بیش‌ترین همبستگی بین وزن تر میوه با وزن خشک میوه (**958/r=)، و وزن تر میوه با ضخامت دیواره میوه **834/r=)، به دست آمد. بر اساس نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، حدود 95 درصد از واریانس کل در بین ژنوتیپ­ها توسط 10 مؤلفه اول توجیه شد. گروه‌بندی صفات مورفولوژیک 42 ژنوتیپ فلفل، با بهره گرفتن از تجزیه خوشه‌ای نشان داد نمودار دندوگرام به 3 خوشه و هر خوشه به 3 زیر خوشه تقسیم شده است. ژنوتیپ­های ارومیه، لردگان و اورفای ترکیه در تجزیه خوشه­ای دارای عملکرد بیشتری نسبت به بقیه ژنوتیپ­ها بودند. نتایج تجزیه علیت ویژگی‌های مورفولوژیکی نشان داد که وزن خشک تأثیر مستقیم و مثبت بالایی در عملکرد دارد. به طور کلی نتایج بدست آمده از این پژوهش بیانگر وجود اختلاف و تنوع بین ژنوتیپ­های مورد ارزیابی از لحاظ ویژگی‌های مورد بررسی بود که کار گزینش ژنوتیپهای برتر از این طریق را بهبود می‌بخشد. این امر بر قابل‌دسترس بودن این منابع ژنتیکی برای برنامه‌های اصلاحی آینده، گروه‌‌بندی و تفكیک ژنوتیپ‌های فلفل نیز، کمک می­نماید.

کلمات کلیدی: تنوع ژنتیکی، صفات مورفولوژیکی، عملکرد، فلفل، همبستگی.

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول   مقدمه و کلیات

 

 

مقدمه وکلیات

فلفل یک گیاه با ارزش از خانواده Solanaceae است که تنوع وسیعی از نظر شكل میوه و تندی دارد و بر اساس شرایط آب و هوایی ممكن است یک ساله یا چند ساله باشد یعنی در صورت وجود سرما به صورت گیاه یک ساله رشد می­ کند (بکینقام و سیمور[1]، 1984). فلفل در بیشتر كشورهای دنیا كشت می‌شود و میزان مصرف

 آن برای استفاده‎های ادویه‎ای و به عنوان سبزی از سال 199۴ تا به امروز بیش از 21% افزایش داشته است (بوسلند و وتاوا[2]، 1999).

اهمیت این گیاه بر اساس خاصیت اشتهاآور، هضم غذا، مقدار کاروتن و به ویژه ویتامین ث آن است. مقدار ویتامین ث در میوه‌های نارس 60 تا 70 و در رسیده بین 120 تا 140 میلی­گرم در 100 گرم میوه تازه است، کاروتن و ویتامین ث این گیاه در تنظیم فشارخون موثرند. نیاز بدن انسان به ویتامین ث یک نیاز ضروری می‌باشد و نیاز ویتامین ث انسان بالغ، روزانه 45 تا 80 میلی‌گرم می‌باشد و حدود 60 درصد این ویتامین از طریق مصرف سبزی و میوه تأمین می‌گردد (پیوست، 1388).

تعیین میزان تنوع ژنتیكی موجود در ژنوتیپ، گام اساسی و مهمی در انتخاب صحیح والدین برای ادامه برنامه ­های اصلاحی در نسل­های بعدی خواهد بود. در بیشتر مواقع لازم است قبل از انتخاب برای صفت خاصی، آن را به اجزاء دیگری تقسیم نمود و این اجزاء از نظر نحوه توارث پذیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. از آنجا كه همواره عملكرد یكی از مهم‌ترین اهداف اصلاحی است، تشخیص اینكه كدام متغیر، بیش‌ترین عامل مؤثر بر تنوع عملكرد ارقام مختلف است، بدون شك كار برنامه‌های اصلاحی و انتخاب نتایج را آسان تر خواهد ساخت (اسکوئن و براوون[3]، 1991).

تنوع ژنتیکی در بحث اصلاح گیاهان حائز اهمیت است و لازمه بروز هر نوع تغییر در ساختار ژنتیکی گیاهان، وجود تنوع، اطلاع داشتن از سطح و نوع تنوع موجود در ژرم پلاسم است تا بتوان از این تنوع، با توجه به اهداف اصلاحی مورد نظر بهره برد (وجدانی[4]، 1993).

در زمینه بررسی تنوع ژنتیکی، نشانگرهای مورفولوژیکی از این نظر که هزینه انجام پایین دارند و نیاز به تکنیک‎های مولکولی یا بیوشیمیایی خاصی ندارند، مورد توجه هستند و کمک شایانی به تحقیقات اصلاحی می‎کنند (فارسی و ذولعلی[5]، 2003). تحقیقات متعددی برای ارزیابی تنوع ژنتیكی با بهره گرفتن از صفات مورفولوژیکی انجام شده است (گلتا [6]و همکاران، 2005).

تنوع ژنتیکی، تنوع قابل توارث درون و بین جمعیت‌های موجودات زنده را بیان می‌کند (براوون[7]، 1983). انتخاب خصوصیات مطلوب در گیاهان و بهبود آن‌ها برای صفات مورد نظر مستلزم وجود تنوع ژنتیکی کافی درون جمعیت‌ها و یا بین آن‌ها است. از طرفی استفاده از تنوع ژنتیکی درون یک جمعیت می‌تواند به عنوان راهکاری مناسب برای مقابله با آسیب‌پذیری ژنتیکی در گیاهان به کار رود، بنابراین، حفظ و یا ایجاد تنوع ژنتیکی برای رفاه حال و آینده‌ی انسان ضروری است (کاننبرگ فالک[8]، 1995). معمولاً تنوع ژنتیکی گیاهان در زمان و مکان تغییر می‌کند (اسکوئن و براوون،1991).

تنوع ژنتیکی در گیاهان زراعی پیش‌نیاز برنامه‌های اصلاح نباتات و از اجزای مهم پایداری نظام­های بیولوژیکی می‌باشد (سینگ و لبانا[9] ، 1990). آگاهی از تنوع ژنتیکی در گونه­های گیاهی برای انتخاب والدین در راستای حصول هیبریدهای مناسب و پیش‌بینی بنیه هیبریدها به ویژه در گیاهانی که هیبرید آن‌ها ارزش تجاری دارد، مهم است (محمدی و پرسانا ، 2003). ارزیابی تنوع ژنتیکی و اطلاع از شباهت­های ژنتیکی بین ژنوتیپ‌ها باعث سازمان‌دهی موثر مجموعه­های ژرم پلاسمی و افزایش بهره وری از آن‌ها در راستای بهبود ژنتیكی گیاهان می‌گردد (جلتا و همکاران ، 2005(.

تا همین اواخر ایجاد محصولات بومی، یک ترکیب ضروری و پویای تنوع زیستی کشاورزی بودند که تنها به عنوان منبع صفاتی که می‌تواند در برنامه های علمی اصلاحی و بهبود بهره وری ارقام جدید مورد استفاده قرار گیرند ارزشمند شمرده می شدند. مقایسه نشانگرهای مولکولی، همانند ریخت‌شناسی گل و میوه در فلفل ساده‌ترین روش برای بررسی و کشف ژنوتیپ‌ها و تشخیص تنوع ژنتیکی است. هرچند آنالیز با نشانگرهای مولکولی همانند دی ان آ به وسیله بزرگ بودن تعداد و عدم تأثیر از شرایط محیطی، قابلیت تولید مجدد و بالا سودمند­تر می­باشد بنابراین هدف از تجزیه مورفولوژیکی برای تعیین شباهت بین ژنوتیپ­ها می‌باشد (بالستر و ویسنت[10]، 1998). به همین منظور نشانگرهای مولکولی در کامل کردن خصوصیات مورفولوژیکی برای تعیین تنوع ژنتیکی قابل‌استفاده می‌باشند. همچنین با دسترس داشتن به مراکز تنوع و تغییرات ژنتیکی، برای بهبود و اصلاح محصولات اغلب قابل ‌استفاده می‌باشند (گیلبرت[11] و همکاران، 1999).

حفظ ژرم­پلاسم گیاهان از اولین وظایف هر دستگاه تحقیقاتی است. ذخایر ارزشمند ژنتیکی می‌تواند به عنوان ابزار مهمی در اصلاح نباتات مورد استفاده اصلاح­گران قرار گیرد. علاوه بر حفظ ژرم­پلاسم داخلی، استفاده و معرفی ژرم­پلاسم خارجی می‌تواند برای کارهای اصلاحی و استفاده از تنوع ژنتیکی موجود، در آینده مورد استفاده قرار گرفته و حائز اهمیت باشد.

تنوع آب و هوایی بالا در ایران، كشورمان را به عنوان یكی از مراكز مهم انتشار و پراكنش بسیاری از گونه­های گیاهی قرار داده است. بنابراین برنامه ­ریزی صحیح به منظور شناسایی دقیق ذخایر توارثی ملی و طبقه ­بندی آن‌ها بایستی از جمله اولویت­های اساسی باشد كه در سیاست­های كشاورزی كشور در نظر گرفته می­شود.

از آن جا كه افزایش عملكرد همواره از مهم­ترین اهداف برنامه ­های اصلاحی در فلفل است، تجزیه علیت عملكرد و تعیین مقادیر معنی­دار واریانس اجزاء عملكرد مشخص خواهد كرد که كدام روش اصلاحی می‌تواند موفقیت­آمیز باشد. تشخیص این­كه كدام متغیر، مهم­ترین عامل مؤثر بر عملكرد ارقام مختلف است، بدون شك كار پروسه­های اصلاحی و گزینش نتایج را آسان­تر خواهد ساخت.

اهداف پژوهش

• بررسی تنوع ژنتیکی و روابط ژنتیکی در بین ژنوتیپ‌های فلفل­های بومی ایران
• تجزیه علیت عملكرد، تعیین ضرایب همبستگی و تعیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات بر عملكرد
• بررسی کارایی خصوصیات مورفولوژیکی در متمایز کردن ژنوتیپ‌های فلفل

فرضیه

• بین صفات مورفولوژیکی و عملکرد اختلاف وجود ندارد.
• تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ‌های مختلف فلفل وجود ندارد.
• بین صفات اندازه‌گیری شده هیچ رابطه‌ای وجود ندارد.
• خصوصیات مورفولوژیکی قادر به متمایز کردن ژنوتیپ‌ها و بررسی تنوع ژنتیکی نیستند.

1-1- تاریخچه و منشأ فلفل

فلفل گیاهی بومی مکزیک و آمریکای مرکزی است. تاریخ مصرف این گیاه به 7 هزار سال پیش از میلاد مسیح برمی­گردد، زمانی که سرخ‌پوستان آمریکایی ساکن پرو و مکزیک به عنوان ادویه از آن استفاده می­کردند. تا اینکه طی قرون 15 و 16 میلادی، کاشفان آمریکایی این سبزی خوش‌رنگ و نگار را به اروپا و از آنجا به آسیا و آفریقا آوردند و این‌گونه فلفل وارد برنامه غذایی شد (طباطبایی، 1376). در حال حاضر کشت این گیاه در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر در فضای آزاد و در اروپا اغلب در گلخانه و یا زیر پوشش انجام می‌شود. تا قرن نوزدهم پرورش انواع تند آن رواج داشت، ولی در دهه‌های اخیر کشت انواع شیرین آن که فاقد کاپسایسین[12] است رواج یافته است (پیوست، 1381).

1-2- مشخصات گیاه‌شناسی

یک طبقه‌بندی مطلوب گیاه‌شناسی گونه­ها برای مدیریت مناسب ژنوتیپ­ها ضروری می‌باشد. یک شناسایی نادرست گونه­های نگهداری شده در بانک ژن می‌تواند منجر به از دست دادن ازدیاد و حفاظت ناکافی واریته­ها برای تحویل گم شدگی مواد ژنتیکی به مؤسسات دیگر شده و در نتیجه موجب اتلاف وقت و منابع مالی می‌شود (گوتور [13]و همکاران، 2008).

فلفل شیرین با نام انگلیسی (Green papper)، گیاهی است از خانواده بادمجانیان و جنس کپسیکوم و گونه خوراکی آن Capsicum annum می‌باشد (طباطبایی، 1376). جنس‌های فلفل به واسطه صفات مورفولوژیکی یا صفات وابسته شناسایی شده اند. مورفولوژیکی گل شامل رنگ گل، فشردگی کاسه­گل و تعداد گل در هر محور گل، اغلب برای توصیف رده‌بندی گل در فلفل استفاده می‌شود (اینسه [14]و همکاران، 2009؛ موسکون [15]و همکاران، 2007؛ پیکرسجیل[16]، 1971). فلفل گیاهی است یک ساله که برگ­های آن به صورت ساده، منفرد، بیضی شکل و متناوب روی ساقه قرار دارند. برگ فلفل از نظر اندازه، رنگ و شکل متنوع است. بیشتر برگ­ها می­توانند نرم و بدون کرک و در مواردی کرک دار باشند. تعداد روزنه در برگی که در نور خورشید رشد کرده است 120 – 190 روزنه در هر سانتی‌متر مربع و برای برگی که در سایه رشد کرده 35-70 روزنه در هر سانتی­متر مربع می­باشد (اسکاج[17]، 1972). بوته فلفل دارای ساقه محکم ایستاده می­باشد و

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه مدیریت در مورد : نظریه ناهمسازی چندگانه[۱] ( MDT)

 ارتفاع آن در شرایط معمول مزرعه به 30-50 سانتی­متر می­رسد. ساقه اصلی بعد از پیدایش اولین غنچه گل به دو شاخه و هر شاخه نیز به نوبه خود، بعد از ظهور غنچه گل به دو شاخه تقسیم می‌شود. بر همین اساس بوته آن شاخه‌های فرعی زیادی تولید می­ کند که به گیاه شکل چتری می­دهد (مبلی و پیراسته، 1377). ریشه ­های فلفل­ها فیبری می­باشد و رشد رویشی، اعم از صاف، زبر و برگ‌های ساده بیشتر به صورت فشرده و بیشتر راست تر از گوجه‌فرنگی‌ها هستند (بوسلند و تاوا، 2012).

ریشه‌های این گیاه بیشتر سطحی هستند و به طور معمول وزن ریشه 10 درصد وزن کل گیاه می­باشد. در گیاهان جوان وزن ریشه نسبت به قسمت هوایی بیشتر است و این نسبت با افزایش سن کاهش می­یابد (بوسلند و تاوا، 2000). ریشه این گیاه به انتقال نشاء بسیار حساس می­باشد و وقتی نشاء از جعبه کاشت منتقل می‌شود و یا با یک لایه سخت در مزرعه روبرو می‌شود ریشه آن آسیب می­بیند (دلی و تیسن[18]، 1969).

گل‌ها در این گیاه هرمافرودیت و مضربی از 5 می­باشند که دارای 5-7 گلبرگ با طول 10-20 میلی­متر و 10-15 میلی­متر قطر گل می­باشند. گل­ها به صورت منفرد در زاویه شاخه­ها رویش می­ کنند (بوسلند و گنزالز[19]، 1994). معمولاً بیش از 100 گل در هر گیاه رشد می­ کند (بوسلند، 2000). فلفل گیاهی است خود گرده‌افشان (الارد[20]، 1960) که البته مقداری هم قابلیت دگرگرده افشانی دارد (حدود15%) و در دگرگرده افشانی حشرات نقش مهم­تری نسبت به باد دارند (تانکسلی و الیواس[21]، 1984). در اکثر ارقام گل­ها به صورت افقی یا آویزان قرار می­گیرند، بنابراین گرده می‌تواند بر روی سطح کلاله بچسبد. احتمالاً در مزرعه حشرات به انتقال گرده و افزایش میوه بستن کمک می­ کنند (شکاری، 1388).

گل فلفل در روز گل دهی، از ابتدای سپیده دم شروع به باز شدن می­ کند و بیشتر گل­های جدید در ساعت 8 باز می­شوند. باز شدن بساک­ها عموما با یک تاخیر 1 تا 2 ساعته بعد از باز شدن گل­ها صورت می­گیرد ولی در برخی ارقام گزارش شده است که این وضع تا حدود 4 ساعت بعد از باز شدن گل به تاخیر می­افتد (شکاری، 1388).

میوه فلفل از نظر گیاه‌شناسی سته است و به رنگ­های مختلف دیده می‌شود که دارای تعداد زیادی بذر است (پیوست، 1388). گاهی روی یک بوته تمام انواع میوه با حفره­های مختلف دیده می‌شود. شکل میوه بسیار متغیر است و به صورت کشیده، نوک تیز، گرد و کروی، مخروطی و یا استوانه­ای مشاهده می­گردند. رنگ میوه نارس سبز است و در طی مراحل رسیدن تغییر رنگ داده و در مرحله نهایی رسیدن به رنگ­های زرد، قرمز و یا قهوه­ای ظاهر می‌شود (دانشور، 1379). میوه در دمای زیر 16 و بالای30 درجه سانتی‌گراد تشکیل نمی­شود. وقتی دمای شب بیش از 24 درجه باشد گل­ها ریزش دارند. مناسب­ترین دما برای بالا بردن میزان گل دهی 16 تا 21 درجه می­باشد. طول دم میوه در رقم­های مختلف فرق می­ کند و از 10-20 میلی­متر متفاوت می­باشد. میوه‌های کوچک معمولا دم میوه بلندتری دارند (بوسلند و تاوا، 1999). تشکیل میوه در فلفل با

4-6-2- میوه انار 64

4-7- هدایت الکتریکی 66

4-7-1- اناردانه 66

4-7-2- میوه انار 68

4-8- ویتامین ث 71

4-8-1- اناردانه 71

4-8-2- میوه انار 73

4-9- تغییرات مواد فنولی کل 76

4-9-1- اناردانه 76

4-10- تغییرات فعالیت ضد اکسایشی در طول دوره انبارداری 81

4-10-1- اناردانه 81

4-10-2- میوه انار 83

4-11- تغییرات میزان آنتوسیانین در طی دوره انبارداری 85

4-11-1- اناردانه 85

4-11-2- میوه انار 87

4-12- تغییرات چگالی در طی دوره انبارداری 90

4-12-1- میوه انار 90

4-13- نتیجه گیری کلی 92

4- 14- پیشنهادها 93

منابع 111

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

 

جدول 4-1- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر درصد کاهش وزن انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1±5 سلسیوس 45

جدول 4-2- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر درصد کاهش وزن میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 1±5 سلسیوس 48

جدول4- 3- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر مواد جامد محلول (%) انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 51

جدول 4-4- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر مواد جامد محلول (%) رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 53

جدول 4-5- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر میزان اسیدیته قابل تیتر (%) اناردانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 55

جدول4-6- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر اسیدیته (%) میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 57

جدول4-7- مقایسه میانگین اثر پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر شاخص طعم انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 59

جدول4-8- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر شاخص طعم میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 61

جدول 4-9- مقایسه میانگین اثر پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر پ هاش انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 63

 

جدول4-10- مقایسه میانگین اثر پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر پهاش میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 65

جدول 4-11- مقایسه میانگین اثر پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر هدایت الکتریکیms/cm) ) انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 67

جدول 4-12- مقایسه میانگین اثر ت پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر هدایت الکتریکی ms/cm)) میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 70

جدول 4-13- مقایسه میانگین اثر پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر میزان ویتامین ث mg/L)) انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 72

جدول 4-14- مقایسه میانگین اثر پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر میزان ویتامین ث (mg/L) میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 75

جدول 4-15- مقایسه میانگین اثر پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر میزان مواد فنولی کل (µg GAE /L) انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 77

جدول 4-16- مقایسه میانگین اثر پوشش های خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر میزان مواد فنولی کل (µg GAE /L) میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 80

جدول 4-17- مقایسه میانگین اثر پوشش خوراکی های مختلف در طول مدت انبارداری بر فعالیت ضد اکسایشی (%) انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 82

جدول4-18- مقایسه میانگین اثر پوشش خوراکی های مختلف در طول مدت انبارداری بر فعالیت ضد اکسایشی (%) میوه انار رقم رباب در دمای 1 ±5 سلسیوس 84

جدول 4-19- مقایسه میانگین اثر پوشش خوراکی های مختلف در طول مدت انبارداری بر میزان آنتوسیانین (mg/L) انار دانه رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 86

جدول 4-20- مقایسه میانگین اثر پوشش خوراکی های مختلف در طول مدت انبارداری بر میزان آنتوسیانین (mg/L) میوه انار رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 89

جدول 4-21- مقایسه میانگین اثر تیمارهای پوشش خوراکی مختلف در طول مدت انبارداری بر چگالی(g/ml) میوه انار در رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 91

جدول پیوست 4-1- تجزیه واریانس اثر تیمارهای مختلف پوشش خوراکی بر ویژگی های انار دانه در سردخانه 111

جدول پیوست 4-2- تجزیه واریانس اثر تیمارهای مختلف پوشش خوراکی بر ویژگی های انار دانه در سردخانه 112

جدول پیوست 4-3- تجزیه واریانس اثر تیمارهای مختلف پوشش خوراکی بر ویژگی های میوه انار در سردخانه 113

جدول پیوست 4-4- تجزیه واریانس اثر تیمارهای مختلف پوشش خوراکی بر ویژگی های میوه انار در سردخانه 114

 

 

فهرست شکل­ها

عنوان                                                                                                     صفحه

شکل 3-1- ­منحنی استاندارد حاصل از غلظت­های مختلف آسکوربیک­اسید (nm 51λmax=) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………35

شکل 3-2- منحنی استاندارد حاصل از غلظت­های مختلف گالیک اسید (nm 517λmax=) .36

شکل 4-1- مقایسه اثر پوششهای خوراکی بر ماندگاری اناردانه-های رقم رباب نیریز در دمای 1 ±5 سلسیوس 41

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

              1- مقدمه

 

انار رقم رباب نی­ریز که بیشترین سطح زیر کشت را در استان فارس دارد، از معروف­ترین رقم­های انار تجاری و برتر کشور است. این رقم دیررس بوده و میوه­هایی با پوست کلفت و قرمز رنگ با دانه­های قرمز رنگ دارد که به دلیل کیفیت خوراکی مطلوب و قابلیت انباری مناسب در بازارهای داخلی و خارجی از اهمیت خاصی برخوردار است (محسنی، 1389). اناردانه­های انار (قسمت خوراکی میوه) منبع غنی از قندها، پکتین، آسکوربیک اسید، اسید­های آمینه، املاح معدنی، فیبرها، فیتواستروژن و فلاونوئیدها است (Gil et al., 2000; Fadavi et al., 2005; Palou et al., 2007; Ozgen et al., 2008 ). میوه انار به دلیل داشتن ترکیباتی با خواص ضداکسایشی[1] نیز اهمیت دارد و مطالعات کلینیکی و اپیدیمولوژی نشان می دهد که مصرف آن به دلیل داشتن مقدار مواد فنولی زیاد در جلوگیری از بیماری­های قلبی و بعضی از انواع سرطان موثر است (Ricci et al., 2006; Tzulker et al., 2007). بنابراین میوه انار به دلیل دارا بودن مواد غذایی موثر در سلامتی محبوبیت زیادی پیدا کرده است (Gil et al., 2000; Ozgen et al., 2008). با توجه به ارزش و اهمیت اقتصادی این میوه برای کشاورزان استان­های حاشیه کویر و مطرح شدن میوه انار به عنوان کالای لوکس صادراتی و یک منبع درآمد ارزی، اهمیت آن بیش از پیش روشن می­گردد. اما میوه­های انار به دلیل داشتن آب و مواد قندی فراوان و بافت نرم و حساس، پس از برداشت به راحتی در معرض صدمات مکانیکی، کاهش وزن و حمله ریز سازواره­ها[2] قرار می­گیرند (بهادران باغبادرانی، 1379؛ Westwood, 1993).

 

 

جدول 7-3 تیمارهای مختلف آزمایش تولید کالوس در محیط کشت B5 …………………………………………………………………………43

جدول 8-3 تیمارهای مختلف باززایی غیرمستقیم ………………………………………………………………………………………………………………..44

جدول 9-3 تیمارهای مختلف باززایی مستقیم ……………………………………………………………………………………………………………………..45

جدول 10-3 تیمارهای مختلف ریشه زایی در محیط کشت MS ……………………………………………………………………………………….46

جدول 11-3 تیمارهای مختلف ریشه زایی در محیط کشت MSنیم قدرت ……………………………………………………………………..46

جدول 1-4 تجزیه واریانس اثرات تیمارهای گندزدایی بر درصد آلودگی بذرهای نخود شیرین ………………………………………….49

جدول 2-4 تجزیه واریانس درصد جوانه زنی بذرهای نخود شیرین تحت تاثیر محیط کشت و شرایط روشنایی ………………51

جدول 3-4 تجزیه واریانس برخی صفات اندازه گیری شده تحت تاثیر نوع محیط کشت پرآوری شاخساره و نوع ریزنمونه54

جدول 4-4 تجزیه واریانس شاخص وزن کالوس در آزمایش کالوس زایی …………………………………………………………………………..59

جدول 5-4 اثر برهمکنش نوع محیط کشت پایه، ریزنمونه و هورمون بر وزن کالوس …………………………………………………………64

جدول 6-4 تجزیه واریانس خصوصیات شاخساره نخود شیرین در اندام زایی غیرمستقیم ………………………………………………….66

جدول 7-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه، محیط کشت کالوس زا و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره ……………………..73

جدول 8-4 اثر برهمکنش ریزنمونه، محیط کشت کالوس زا و محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره ……………………………..80

جدول 9-4 تجزیه واریانس شاخص های تعداد شاخساره و طول شاخساره تحت تاثیر تیمارهای مختلف اندام زایی مستقیم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….82

جدول 10-4 تجزیه واریانس تعداد ریشه و طول ریشه در آزمایش ریشه زایی از شاخساره ……………………………………………….88

جدول 11-4 تجزیه واریانس درصد زنده مانی، طول شاخساره و طول ریشه در آزمایش سازگاری ……………………………………94

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

((فهرست تصاویر و نمودارها))

عنوان                                                                                                                                     صفحه

شکل 1-4 جوانه زنی بذر نخود شیرین در شرایط کشت درون شیشه‏ای …………………………………………………………………………….53

شکل 2-4 مراحل تشکیل کالوس (الف: مرحله اولیه تولید کالوس از ریزنمونه میان گره ساقه در محیط کشت MS همراه با 2 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP، ب: تولید کالوس از ریزنمونه ریشه در محیط کشت MS همراه با 3 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP، ج: تولید کالوس از ریزنمونه میان گره در محیط کشت B5 حاوی 2 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP، د: تولید کالوس در محیط کشت MS حاوی 2 میلی گرم در لیتر NAA + 5/0 میلی گرم در لیتر BAP) …………………………………………………………………………………65

شکل 3-4 الف و ب: مراحل اولیه تشکیل شاخساره از کالوس، ج: تشکیل شاخساره کامل در محیط کشت اندام زایی MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر TDZ…………………………………………………………………………………………………………………………………………..74

شکل 4-4 تشکیل شاخساره از کالوس(الف: در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر TDZ، ب: در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر TDZ، ج: در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر BAP + 1/0 میلی گرم در لیتر NAA، د: در محیط کشت 1 میلی گرم در لیتر BAP +1/0 میلی گرم در لیتر NAA) ………………………………….81

شکل 5-4 تشکیل شاخساره در آزمایش اندام زایی مستقیم از ریزنمونه میان گره ساقه در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر TDZ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….87

شکل 6-4 اندام زایی مستقیم در محیط کشت MS حاوی 5/0 میلی گرم در لیترBAP + 5/0 میلی گرم در لیتر   KIN ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………87

شکل 7-4 ریشه زایی در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر IBA ………………………………………………………………….93

شکل 8-4 ریشه زایی در محیط کشت ½ MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر IBA ……………………………………………………………93

 

شکل 9-4 کشت گیاهک های تولید شده در بسترهای سازگاری و ایجاد پوشش پلاستیک (الف: بستر کوکوپیت، ب: بستر پرلیت) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96

شکل 10-4 روند باز کردن تدریجی پوشش پلاستیک (الف: پس از گذشت 2 هفته، ب: پس از گذشت 3 هفته) …………….96

شکل 11-4 انتقال گیاهک ها به گلدان و نگهداری در شرایط آب و هوایی گلخانه …………………………………………………………….98

نمودار 1-4 اثر نوع تیمار گندزدایی بر شاخص درصد آلودگی بذور نخود شیرین کشت شده در محیط کشت …………………50

نمودار 2-4 اثر محیط کشت بر درصد جوانه زنی بذرها ………………………………………………………………………………………………………..51

نمودار 3-4 اثر شرایط روشنایی بر درصد جوانه زنی بذرها …………………………………………………………………………………………………..52

نمودار 4-4 برهمکنش اثر محیط کشت و شرایط روشنایی بر درصد جوانه زنی بذرها ……………………………………………………….53

نمودار 5-4 اثر نوع ریزنمونه بر تعداد شاخساره در محیط کشت پرآوری …………………………………………………………………………….54

نمودار 6-4 اثر محیط کشت پرآوری بر تعداد شاخساره ……………………………………………………………………………………………………….55

نمودار7-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه و نوع محیط کشت پرآوری بر شاخص تعداد شاخساره ………………………………………….56

نمودار 8-4 اثر نوع ریزنمونه بر طول شاخساره در محیط کشت پرآوری شاخساره ……………………………………………………………..57

نمودار 9-4 اثر نوع محیط کشت پرآوری بر طول شاخساره در پرآوری شاخساره ……………………………………………………………….57

نمودار 10-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه و نوع محیط کشت پرآوری بر طول شاخساره ……………………………………………………58

نمودار 11-4 اثر محیط‏های کشت MS و B5 بر وزن کالوس …………………………………………………………………………………………….60

نمودار 12-4 اثر نوع ریزنمونه بر وزن کالوس ………………………………………………………………………………………………………………………..60

نمودار 13-4 اثر غلظت تنظیم کننده های رشد بر وزن کالوس …………………………………………………………………………………………..61

نمودار 14-4 اثر برهمکنش نوع محیط‏های کشت MS و B5 و ریزنمونه بر وزن کالوس ………………………………………………….62

نمودار 15-4 اثر برهمکنش نوع محیط‏های کشت MS و B5 و هورمون بر وزن کالوس …………………………………………………..62

نمودار 16-4 اثر برهمکنش نوع ریزنمونه و هورمون بر وزن کالوس …………………………………………………………………………………….63

نمودار 17-4 اثر ریزنمونه کالوس بر تعداد شاخساره …………………………………………………………………………………………………………….67

نمودار 18-4 اثر محیط کشت کالوس زا بر تعداد شاخساره ………………………………………………………………………………………………….68

نمودار 19-4 اثر محیط کشت اندام زا بر تعداد شاخساره ……………………………………………………………………………………………………..69

نمودار 20-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت کالوس زا بر تعداد شاخساره ……………………………………………………………..70

نمودار 21-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره …………………………………………………………………71

نمودار 22-4 اثر برهمکنش محیط کشت کالوس زا و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره ………………………………………….72

نمودار 23-4 اثر ریزنمونه بر طول شاخساره ………………………………………………………………………………………………………………………….75

نمودار 24-4 اثر محیط کشت کالوس زا بر طول شاخساره ………………………………………………………………………………………………….76

نمودار 25-4 اثر محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره ……………………………………………………………………………………………………..76

نمودار 26-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت کالوس زا بر طول شاخساره ………………………………………………………………77

نمودار 27-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره ………………………………………………………………….78

نمودار 28-4 اثر محیط کشت کالوس زا و اندام زا بر طول شاخساره …………………………………………………………………………………..79

نمودار 29-4 اثر ریزنمونه بر تعداد شاخساره در باززایی مستقیم …………………………………………………………………………………………83

نمودار 30-4 اثر محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره در باززایی مستقیم ……………………………………………………………………..83

نمودار 31-4 برهمکنش اثر ریزنمونه و محیط کشت باززایی بر تعداد شاخساره در باززایی مستقیم ………………………………….84

نمودار32-4 اثر ریزنمونه بر طول شاخساره در باززایی مستقیم …………………………………………………………………………………………..85

نمودار 33-4 اثر محیط کشت باززایی بر طول شاخساره در باززایی مستقیم ………………………………………………………………………85

نمودار 34-4 اثر برهمکنش ریزنمونه و محیط کشت اندام زا بر طول شاخساره در باززایی مستقیم ………………………………….86

نمودار35-4 اثر غلظت محیط کشت بر تعداد ریشه ……………………………………………………………………………………………………………..89

نمودار 36-4 اثر غلظت هورمون بر تعداد ریشه …………………………………………………………………………………………………………………….89

نمودار 37-4 اثر برهمکنش غلظت محیط کشت پایه و غلظت هورمون بر تعداد ریشه ………………………………………………………90

نمودار 38-4 اثر غلظت محیط کشت بر طول ریشه ……………………………………………………………………………………………………………..91

نمودار 39-4 اثر غلظت هورمون بر طول ریشه ……………………………………………………………………………………………………………………..91

نمودار 40-4 اثر برهمکنش غلظت محیط کشت MS و غلظت هورمون بر طول ریشه ……………………………………………………..92

نمودار 41-4 اثر بستر کشت سازگاری بر درصد زنده مانی …………………………………………………………………………………………………..95

نمودار 42-4 اثر بستر کشت سازگاری بر طول شاخساره ……………………………………………………………………………………………………..95

نمودار 43-4 اثر بستر کشت سازگاری بر طول ریشه ……………………………………………………………………………………………………………97

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

مقدمه و اهداف

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

مقدمه و اهداف

 

1-1 مقدمه

در چند دهه گذشته با انجام تحقیقات متعدد در زمینه زیست فن آوری[1] کشاورزی، این بخش دارای جایگاه مهم و با ارزشی شده است. این روش این امکان را فراهم می سازد که با بهره گرفتن از فنون مختلف از قبیل دست ورزی ژنتیکی[2]، کشت بافت[3] و کشت سلول گیاهی در شرایط درون شیشه‏ای[4]، گیاهانی با ساختار ژنتیکی متفاوت و در نتیجه واریته‏های با عملکرد بیشتر و مقاوم به آفات و بیماری‏ها و علف های هرز و متحمل به تنش‏های محیطی، تولید نماید (چاولا[5]، 2000). شیوه کشت بافت گیاهی طیف وسیعی از روش‏ها را شامل می شود. از جمله این روش‏ها، باززایی از بافت‏های جنینی، قطعات سایر بافت‏ها، کالوس، سلول‏های جدا شده و یا پروتوپلاست را می توان نام برد. باززایی گیاهک[6] از طریق کشت بافت یک نیاز اساسی برای استفاده ژنتیک مولکولی است. یکی از روش‏های کشت بافت، باززایی گیاهک‏ها است که از طریق تشکیل گیاهک‏ها با القاء ساقه‏های نابجا[7]، جنین های رویشی[8] و یا جوانه‏های جانبی[9] امکان پذیر می شود. در این صورت ساقه‏های نابجا یا جنین های رویشی از کالوس و یا به طور مستقیم از ریز نمونه بدست می آید (پیریک، 1985). این روش می تواند به منظور بهبود و اصلاح گیاهان[10]، تولید گیاهان عاری از عوامل بیماری زا یا پاتوژن[11]، نگهداری ژرم پلاسم[12]، تکثیر انبوه[13] و تولید و تکثیر همگروه‏ها[14] (گیاهانی با ساختار ژنتیکی یکسان) مورد استفاده قرار می گیرد (لویولا و وازکوز[15]، 2006). روش های کشت بافت بر این حقیقت تاکید دارد که خیلی از سلول های گیاهی، پتانسیل و ظرفیت دارند که قادر به باززایی یک گیاه باشند که به آن توتی پوتنسی[16] می گویند (آکین آیدو و همکاران[17]، 2009). فاکتورهای مهمی که در کشت بافت باید مورد توجه قرار گیرند شامل موقعیت فیزیولوژی گیاه مادری، انتخاب ریزنمونه، مبدا و اندازه ریزنمونه[18]، انتخاب محیط کشت مناسب برای ریزنمونه، قطبیت و تعادل هورمونی در محیط کشت می باشند.

کشت بافت شامل مراحل زیر می باشد: الف) تهیه ریزنمونه و گندزدایی ریزنمونه، ب) تولید کالوس، ج) باززایی از کالوس (باززایی غیرمستقیم)، د) ریشه زایی، ه) سازگاری و انتقال به گلخانه (تاجی و همکاران، 2003). کالوس، توده‏ای از سلول‏های پارانشیمی بی شکل با دیواره سلولی نازک است که در شرایط طبیعی و یا در محیط کشت درون شیشه ای به صورت سازمان نیافته رشد می کند. هنگامی که گیاه زخمی یا بریده می شود، در محل زخم کالوس تشکیل می شود (پیریک، 1985). در روش باززایی غیر مستقیم عموما تولید گیاهان با واسطه کالوس صورت می گیرد. یعنی ابتدا بافت ریز نمونه وادار به تشکیل کالوس می شود و سپس از کالوس اندام زایی صورت می گیرد (شریفی و همکاران، 1389).

معمولا از پنج گروه تنظیم کننده های رشد گیاهی[19] در کشت بافت، بیشتر از اکسین‏ها[20]، سیتوکینین‏ها[21] و جیبرلین[22] استفاده می شود (شریفی و همکاران، 1389). پرآوری شاخه[23]، یک مرحله از فرایند ریزازدیادی است که به عنوان یکی از مراحل اصلی علم بیوتکنولوژی در نظر گرفته می شود. این فرایند تولید ʾʾشاخه از جوانهʿʿ از زمان کشف سیتوکینین و ترکیبات شبه سیتوکینین از طریق ساخت مصنوعی به دست آمد (دامیانو و همکاران، 2000). در اندام زایی مستقیم[24]، قسمتی از بافت گیاه (ریزنمونه) جدا شده و در شرایط عاری از آلودگی به محیط کشت مناسب منتقل می شود. سپس با تغییر غلظت مواد تنظیم کننده رشد در محیط کشت، اندام مورد نظر تشکیل می شود

[1] Biotechnology

3-4-13- واکاوی داده ها. 52

فصل چهارم: نتایج و بحث. 54

4-1- کشت بافت. 54

4-1-1- تشکیل شاخساره نابجا از ریزنمونه های برگ ارقام استاندارد و مینیاتور میخک. 54

4-1-1-1- مواد گیاهی. 54

4-1-1-2- گندزدایی. 54

4-1-1-3- ریزنمونه ها و محیط باززایی. 55

4-2- انتقال ژن با واسطه اگروباکتریوم. 56

4-2-1- آزمایش مقدماتی. 58

4-2-1-1- گزینش با کانامیسین. 58

4-2-2- تولید گیاهان تراریخت. 61

4-2-3- تأیید گیاهان تراریخت با سنجش فعالیت GUS. 63

4-3- آنالیز PCR.. 64

4-4- تأثیر غلظت باکتری. 67

4-5- تاثیر زمان مایه زنی. 71

4-6- تاثیر مدت زمان هم کشتی بر کارایی انتقال ژن. 69

4-7- برهمكنش سه عامل چگالی نوری باکتری، مدت زمان مایه زنی ریزنمونه ها با باکتری و مدت زمان هم کشتی. 73

پیشنهادها. 77

منابع. 78

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

 

 

عنوان                                                                                                             صفحه

جدول 1-3- مواد تشکیل دهنده محلول­های پایه محیط كشت MS.  34

جدول 2-3- انواع محیط های کشت مورد استفاده.. 40

جدول 3-3- مواد مورد نیاز برای استخراج DNA ژنومی 47

جدول 4-3- مواد لازم در واكنش PCR.. 51

جدول 5-3- دوره های دمایی واکنش های PCR.. 51

جدول 1-4- اثر غلظت های مختلف BA و NAA بر تعداد شاخساره های نابجای باززایی شده از ریزنمونه های برگ رقم استاندارد’Rendz-Vous‘ .  57

جدول 2-4- اثر غلظت های مختلف BA و NAA بر تعداد شاخساره های نابجای باززایی شده از ریز نمونه های برگ رقم ’Panamera‘.. 57

جدول 3-4- اندام زایی از ریزنمونه های برگ دو رقم میخک روی محیط دارای کانامیسین با و بدون آلودگی توسط Agrobacterium tumefaciens LBA 4404.  60

جدول4-4- مقایسه تعداد و درصد شاخساره های تراریخت به دست آمده در تیمار چگالی های نوری مختلف باکتری.. 70

جدول 5-4- مقایسه تعداد و درصد شاخساره های تراریخت به دست آمده در مدت زمان های مایه زنی ریز نمونه ها با باکتری.. 71

جدول6-4- مقایسه تعداد و درصد شاخساره های تراریخت به دست آمده در مدت زمان های هم کشتی مختلف ریز نمونه ها با باکتری  74

جدول 7-4- مقایسه درصد شاخساره های تراریخت به دست آمده در سه عامل چگالی نوری باکتری، زمان مایه زنی با باکتری و مدت هم کشتی ریز نمونه ها با باکتری در سه سطح مختلف برای رقم ’Rendz-Vous‘  76

جدول 8-4- مقایسه درصد شاخساره های تراریخت به دست آمده در سه عامل چگالی نوری باکتری، زمان مایه زنی با باکتری و مدت هم کشتی ریز نمونه ها با باکتری در سه سطح مختلف برای رقم ’Panamera‛ 77

 

 

 

 

 

فهرست نگاره­ها

 

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

نگاره1-3. جایگاه های برشی پلاسمید pBI121. 43

نگاره1-4- ایجاد شاخساره و پینه پس از گذشت 8 تا 10 هفته از مایه کوبی برای رقم
Rendz–Vous 63

نگاره 2-4- سنجش ژن GUS در رقم ‘Rendz–Vous‘. 64

نگاره 3-4- سنجش ژن GUS در رقم ‘Panamera‘ 65

نگاره 4-4- نتایج آزمون PCR در رقم ’Rendz–Vous‘. وجود گیاهان تراریخت میخک با جفت آغازگرهای ژن GUS برای تأیید وجود این ژن. چاهک M نشانگر kb10، چاهک 1 کنترل منفی، چاهک 2 تا 7 نمونه های مربوط به گیاهان تراریخت و چاهک 8 و 9 مربوط به گیاهان ناتراریخت…. 66

نگاره 5-4- نتایج آزمون PCR در رقم ‘Panamera‘. گیاهان تراریخت میخک با جفت آغازگرهای ژن gus برای تأیید وجود این ژن. چاهک M نشانگر kb10، چاهک 1 کنترل منفی، چاهک 2 تا 4 نمونه های مربوط به گیاهان تراریخت و چاهک 5 تا 7 مربوط به گیاهان ناتراریخت. 67

نگاره 6-4- سنجش ژن GUS در ریزنمونه های پینه (A,B,C) و اندام های گل (D) باززایی شده در رقم ‘Rendz–Vous‘. 68

 

کوتاهه­ها

6- بنزیل آمینو پیورین (6-benzyl amino-9-(tetrahyd­ropyran-2– yl)-9H-purine)	BAP
پیشبر ویروس موزائیک گل کلم (Cauliflower mosaic virus promotor)	CaMV 35S
آب دوبار تقطیر (Double distilled water)	DDW
توفوردی (2و4- دی­کلروفنوکسی استیک اسید) (2,4-dichlorophenoxy acetic acid)	2,4-D
اتیلن دی­آمین تترا استیک اسید (Ethylene diamine tetra acetic acid)	EDTA
بتاگلوکورونیداز (β-Glucuronidase)	GUS
محیط کشت لوریا – برتانی (Luria-Bertani Medium)	LB
محیط کشت موراشیگی و اسکوگ (Murashige and Skoog Medium – 1962)	MS
نفتالن استیک اسید (Naphthalene acetic acid)	NAA
ژن نئومایسین فسفوترانسفراز (Neomycin phosphotransferase gene)	nptІІ
پلی­وینیل­پیرولیدون (Polyvinylpyrolidone)	PVP
بافر سوکروز تریس اتیلن دی آمین تترا استیک اسید تریتون (Sucrose tris EDTA tritone buffer)	STET
بافر تریس بورات اتیلن دی­آمین تترا استیک اسید (Tris burate EDTA buffer)	TBE
بافر تریس اتیلن دی­آمین تترا استیک اسید (Tris EDTA buffer)	TE
DNA منتقل شونده (Transferred DNA)	T-DNA
تیدیازرون (Thidiazuron)	TDZ
وزن / حجم (Weigh / Volume)	W/V

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

 

 

گل هدیه‌ای است به بشر از جانب خالق هستی و موهبتی است برای تعالی روان، اندیشه و خرد انسان. اگر نگاهی به تمدن چندین هزار ساله ایران داشته باشیم، نقش داریوش بزرگ در مجموعه تخت‌ جمشید كه یک دسته گل در دست دارد نشان‌دهنده این است كه فرهنگ مصرف گل از سال‌های دور در بین ایرانی‌ها مرسوم بوده است.

میخك[1] بیش از ٢٠٠٠ سال است كه به دست بشر كاشته می‌شود. این گل یكی از مهم‌ترین محصولات گلكاری دنیا می‌باشد كه هم به جهت زیبایی و گوناگونی رنگ و هم از نظر اقتصادی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است (لارسون، 1375؛ Burich, 1996). در ایران كشت و كار میخك از سال‌ها پیش متداول بوده است و در حال حاضر برای تولید گل بریدنی در سطح وسیع كشت می‌شود (خلیقی، 1380).

كوشش‌های وسیعی در سراسر جهان برای بهبود كمیت و كیفیت میخك در جریان است. امروزه اهداف بهنژادی آن شامل: افزایش دامنه رنگ گل‌ها، معرفی شكل‌های جدید گل‌ها، افزایش تحمل به نور كم و دامنه وسیع‌تر دما، بهبود شاخه‌دهی در انواع مینیاتور، افزایش پراكندگی تولید، طولانی كردن عمر پس از برداشت، قوی كردن ساقه، مقاومت به حشرات و بیماری‌ها و افزایش عطر آن می‌باشد (Bunt and

شکل ‏4‑16- اثر متقابل هورمون و ریزنمونه بر میزان کلروفیل b 48

شکل ‏4‑17- اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر میزان کلروفیل کل 50

شکل ‏4‑18- اثر متقابل محیط کشت و ریزنمونه بر میزان کلروفیل کل 50

شکل ‏4‑19- اثر متقابل ریزنمونه و هورمون بر میزان کلروفیل کل 51

شکل ‏4‑20- اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر میزان کارتنوئید 53

شکل ‏4‑21- اثر متقابل محیط کشت و ریزنمونه بر میزان کارتنوئید 54

شکل ‏4‑22- اثر متقابل ریزنمونه و هورمون بر میزان کارتنوئید 54

شکل ‏4‑23- اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر در صد مهار رادیکالهای آزاد 57

شکل ‏4‑24- اثر متقابل محیط کشت و ریزنمونه بر درصد مهار رادیکالهای آزاد 58

شکل ‏4‑25- اثر متقابل هورمون و ریزنمونه بر درصد مهاررادیکال آزاد 58

شکل ‏4‑26- اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر میزان فنل کل 61

شکل ‏4‑27- اثر متقابل محیط کشت و ریزنمونه بر میزان فنل کل 62

شکل ‏4‑28- اثر متقابل ریزنمونه و هورمون بر میزان فنل کل 63

شکل ‏4‑29- اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر میزان فلاونوئید 65

شکل ‏4‑30- اثر متقابل محیط کشت و ریزنمونه بر میزان فلاونوئید 65

شکل ‏4‑31- اثر متقابل ریزنمونه و هورمون بر میزان فلاونوئید 66

شکل ‏4‑32- کروماتوگرام ترکیبات پلی‌فنلی کالوس کنگرفرنگی 68

شکل ‏4‑33- اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر میزان اسید کافئیک 69

شکل ‏4‑34- اثر متقابل محیط کشت و ریزنمونه بر میزان اسید کافئیک 70

شکل ‏4‑35- اثر متقابل ریزنمونه و هورمون بر میزان اسید کافئیک 71

شکل ‏4‑36- اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر میزان اسید کلروژنیک 74

شکل ‏4‑37- اثر متقابل محیط کشت و ریزنمونه بر میزان اسیدکلروژنیک 74

شکل ‏4‑38- اثر متقابل ریزنمونه و غلظت هورمون بر میزان اسید کلروژنیک 75

 

 

فصل اول

 

مقدمه

 

 

1-  مقدمه

 

 

1-1-گیاهان دارویی

در پیکر گیاهان دارویی مواد خاصی به نام «مواد مؤثره»[1] (مواد فعال[2]) ساخته و ذخیره می­شود که این مواد تأثیر فیزیولوژیکی بر پیکر موجودات زنده بر جا می­گذارند. این گیاهان برای مداوای برخی بیماری­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. مواد فعال مذکور در طی یک سلسله فرایند­های ویژه و پیچیده بیو­شیمیایی، به مقدار بسیار کم معمولاً کمتر از وزن خشک گیاه ساخته می­شوند و به «متابولیت­های ثانویه»[3]نیز معروفند (امید بیگی، 1384). تولید متابولیت­های ثانویه بخشی از سیستم دفاعی گیاه را تشكیل می­دهد. متابولیت­های ثانویه جنبه­ های مهمی از كیفیت غذای انسان )رنگ، طعم و بو( را تعیین می­كنند. برخی از آن­ها نظیر رنگدانه­های گیاهی برای تنوع گل­ها و گیاهان زینتی مهم هستند. تعدادی از متابولیت­های ثانویه گیاهی برای تولید دارو­ها، حشره­کش­ها، چاشنی­های غذایی، رنگ­ها و خوشبوكننده­ها مورداستفاده قرارمی­گیرند (حبیبی خانیانی، 1384).

 

1-2- کنگرفرنگی

کنگرفرنگی در اقتصاد کشاورزی مدیترانه با تولید سالیانه 750 میلیون تن (بیش از 60 درصد از تولید کنگرفرنگی) در بیش از 80 هکتار از زمین­های زراعی نقش قابل توجهی دارد. ایتالیا تولید کننده برجسته جهان است (در حدود 470 میلیون تن)، به دنبال آن اسپانیا (188 میلیون تن)، فرانسه (5/52 میلیون تن) و یونان (35 میلیون تن) قرار دارند (پروهنس، 2008).

 

1-2-1- مشخصات گیاهشناسی

کنگر­فرنگی با نام علمیCynara scolymus L. گیاهی است چند ساله یا پایا، سازگار با سرمای مناطق مدیترانه­ای، با طول عمر متوسط 4 سال كه ارتفاع آن به 2 متر می­رسد. دارای برگ­های بسیار بزرگ متمایل به سفید كركینه پوش وحاوی رگبرگ­های خیلی برجسته است (سید ضیایی، 1383). جوانه­های گل از قسمت انتهایی ساقه اصلی و ساقه­های جانبی گیاه بیرون می­آیند و هر جوانه گل باز نشده شبیه یک مخروط کاج می­باشد. براكته­ها دراطراف یک مركز گوشتی به­وجود می­آیند (صمصام شریعت، 1374). Cynara جنس کوچکی از خانواده کاسنی Asteraceae)) می­باشد. بومی مناطق مدیترانه­ای است که در نواحی اروپا و شمال آفریقا به صورت خودرو یافت می شود (پروهنس و همکاران، 2008). این گیاه از طریق رویشی (ساقه­های ثانویه) و همچنین با بذر و روش کشت­بافت تکثیر می­شود (پروهنس و همکاران، 2008).

 

1-2-2- ارزش غذایی و آثار فارماکولوژیکی

ارزش غذایی مربوط به ترکیبات فنلی و کربوهیدرات اینولین[4] و املاح معدنی موجود در آن است که به این گیاه طعم و مزه ویژه­ای می­دهد. ترکیبات فنلی از مشتقات اسید کافئیک[5] است. از عصاره آن ماده سینارین[6] به دست می­آید که در درمان ناراحتی­های کبدی و متابولیسم کلسترول به کار می­رود (پیوست، 1384). ترکیبات شیمیایی برگ كنگرفرنگی مورد مطالعه قرار گرفته­اند و محققان دریافته­اند که برگ­ها منبع قوی مواد پلی فنولی مثل ترکیبات کافئولکوئینیکی و فلاونوئیدی است (ماتز و هونرمیر، 2008). محققین ایتالیایی ازسال 1950تا 1980تركیب سینارین (ماده مؤثركنگرفرنگی) را به عنوان محرك كبد و مثانه وكاهش دهنده غلظت كلسترول خون به بیماران تجویز می­كردند ( فلاح حسینی و همکاران، 1384). سینارین و کلروژنیک اسید در جوانه­های گل، بذر­های جوانه زده، برگ­ها و تمام گیاه شناسایی شده است و ترکیبات فنلی گنگرفرنگی علاوه بر خاصیت آنتی­اکسیدانی، فعالیت ضد باکتریایی نیز دارند (تراجتنبرگ و همکاران، 2006).

 

1-3- بیوتكنولوژی

علم بیوتكنولوژی ازطریق كشت سلول، بافت یا ریزنمونه، در شرایط درون شیشه­ای[7]فرصتی را فراهم می­كندتا تركیب مورد نظر به دست آید. كشت سلولهای گیاهی یک منبع مناسب ومهم برای تولید متابولیت­های ثانویه با ارزش در اكثر گیاهان است. سلول­های گیاهی از نظر بیوسنتزی خاصیت توتیپتانسی[8] دارند بدین معنی كه هر سلول تحت كشت، تمام طلاعات ژنتیكی گیاه والد را دارا است و از این رو این توانایی را دارد تا دامنه­ای از مواد شیمیایی را كه در گیاه والدینی یافت می­شود تولید نماید (حبیبی خانیانی،1384).

 

1-4- فرضیات

-بین محیط­های کشت مختلف تفاوت معنی­داری در میزان کالوس وجود دارد.

-میزان ترکیبات فنولی تحت تاثیر نوع ریزنمونه و اجزاء تشکیل دهنده محیط کشت قرار دارد.

 

1-5- اهداف

-مقایسه محیط­های کشت مختلف از لحاظ تولید کالوس در گیاه گنگرفرنگی.

این مطلب را هم بخوانید :

-بررسی میزان تولید کالوس از ریزنمونه­های تهیه شده از بخش­های مختلف گیاه.

-ارزیابی ترکیبات فنولی در کالوس­های تولید شده از قسمت­های مختلف گیاه.

 

فصل دوم

 

بررسی منابع

 

2-  بررسی منابع

اثبات شده است که منشاء بسیاری از مواد دارویی و درمانی در متابولیت­های ثانویه گیاهان وجود داشته و ترکیبات فنلی با خاصیت آنتی­اکسیدانی و دارویی در گروه مهمترین متابولیت­های ثانویه گیاهان به شمار می­روند (مگانها و همکاران، 2010).

 

2-1- کالوس(پینه)[9]

در کشت کالوس، بافت تمایز یافته جدا شده و در شرایط درون شیشه ­ای، تولید توده­ی سلولی تمایز نیافته­‌ای بنام کالوس می کند (باقری، 1384). واژه پینه عبارتست از بافتی که از پرآوری یاخته­های تمایز نیافته بخش­هایی (ریزنمونه­هایی[10]) از ریزنمونه­های گیاهی به دست آمده است. وقتی باززایی به صورت غیرمستقیم صورت می­گیرد، ابتدا بافت کالوس تولید می­شود و سپس ریزنمونه­های ریشه یا شاخساره از بافت کالوس تولید می­گردند (خوشخوی، 1377؛ علیزاده، 1390). متکووسکی (2008) در مطالعه­ مروری خود گزارش کرد که کشت درشرایط درون شیشه­‌ای قابل انجام بوده و متابولیت­های ثانویه با ارزش دارویی بسیاری درآن­ها تجمع می‌­یابد که برای افزایش بیوسنتز و تجمع ترکیبات آنتی­اکسیدانی در سلول­های گیاهی از روش­های کشت درون شیشه­ای استفاده می­شود.

در سال 1963 جاکوب و موناد تمایز را چنین تعریف کردند: دو سلول هنگامی نسبت به هم متمایز می­گردند که با داشتن ژنومی یکسان، طرح پروتئین­سازی متفاوتی را دنبال نمایند. همچنین تمایز به صورت­های دیگر از