گردشگری پایدار با رعایت نکات زیست محیطی می تواند در این مهم مارا یاری رساند. در این مطالعه تأکید بر آن است که با شناسایی و ارائه راهکارهایی برای فعال سازی عوامل جاذب در این منطقه حفاظت شده، ضمن فعال کردن این جاذبه ها و حفظ ارزش های زیست محیطی، به یک کانون جذب گردشگر تبدیل کرد.

 

 

 

7-پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق: (مطالعات و تحقیقاتی که درباره‌ی این موضوع صورت گرفته و نتایج حاصل ازآن)

منابع لاتین:

کلوردان[1](2002) عملکرد صنعت توریسم کشورهای در حال توسعه جنوب آفریقا و اثرات احتمالی مربوط به عوامل موثر در توسعه و موانع بر سر راه آن را ارزیابی

این مطلب را هم بخوانید :

پایان نامه با کلمات کلیدی قانون کار، جبران خسارت، قانون مجازات، جبران خسارات

 نموده است. وی با بهره گرفتن از آمار

4-7-2- تعیین عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر تدوین راهبردهای کلان  130

4-7-2-1- ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (‌E‌ F‌E).. 130

4-7-2-2- ماتریس ارزیابی عوامل داخلی(IFE). 132

4-8- مرحله مقایسه. 133

4-8-1-تشکیل ماتریس تهدیدات، ‌‌‌فرصتها، ‌‌‌نقاط قوت و ضعفها (SWOT)   133

4-8-2- تشكیل ماتریس داخلی و خارجی(IE). 134

4-9- مرحله تصمیم گیری. 135

4-9-1- ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی (QSPM).. 136

10-4- گزارش بازدید و بررسی های میدانی از منطقه سامان. 149

فصل پنجم : نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

5-1-آزمون فرضیات. 151

5-2- برنامه ها و نتیجه گیری. 157

5-3- مدیریت و برنامه ریزی اقتصادی –اجتماعی – فرهنگی منطقه.. 159

5-3-1- مدیریت و برنامه ریزی توسعه ی گردش گری. 160

5-3-2- مدیریت و برنامه ریزی توسعه و ارتقاء محیط زیست منطقه. 160

5-3-3- مدیریت و برنامه ریزی توسعه ی كالبدی – فضایی منطقه . 162

5-4- پیشنهادات . 162

منابع فارسی . 164

منابع انگلیسی . 167

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                        صفحه

 

جدول شماره 2-1 منابع و جاذبه‌های عمده گردش گری …………………………….. 24

جدول شماره 2-2 آثار اقتصادی جهان‌گردی ………………………………………………… 25

جدول شماره 3-2آثار فرهنگی ـ اجتماعی گردش‌گری …………………………………. 26

جدول شماره 4-2 آثار محیطی جهان‌گردی …………………………………………………….. 29

جدول شماره 2-5 تقسیم‌بندی کوهن از گردش گران …………………………………… 33

جدول شمار3-1 مشخصات عمومی شهرستان های استان چهارمحال و بختیاری بر اساس تقسیمات کشوری – سال 1389 …………………………… 59

جدول شماره 3-2انواع شیب ……………………………………………………………………………. 63

جدول‌3-3گونه های مختلف جانوری …………………………………………………………………. 70

جدول3-4 انواع پرندگان وتعداد گونه های آن در استان چهار محال وبختیاری    71

جدول شماره 3-5حوزه های آبریز موجود در استان …………………………………. 73

جدول شماره3-6 منابع آب استان چهارمحال و بختیاری (اطلاعات مربوط به سال 1384) ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

جدول شماره3-7جمعیت بر حسب جنس و سن آبان 1385 ……………………………….. 76

جدول شماره3-8جمعیت شهری و روستایی (نفر)سال 85 …………………………….. 77

جدول 3-9 مهاجران خارج شده و وارد شده به هر یک از استانهای کشور طی سال هال 85-1375 ……………………………………………………………………………………………………………… 78

جدول 3-10مهاجران وارد شده به استان چهارمحال و بختیاری طی 10 سال گذشته برحسب سن و آخرین محل اقامت ………………………………………………………………………………….. 79

جدول شماره3-11 تعداد خانه های بهداشت فعال روستاها و جمعیت تحت پوشش آنها 1389 …………………………………………….. 80

جدول شماره3-12 توزیع جمعیت فعال و غیر فعال در بخش اقتصادی استان چهارمحال و بختیاری سال1385 …………………………………… 81

جدول شماره3-13 توزیع شاغلان 10 ساله و بیشتر بر حسب گروه های عمده فعالیت استان چهارمحال و بختیاری …………………………… 82

جدول شماره3-14‌بهره برداری های كشاورزی سرشماری شده بر حسب نوع بهره بردار:1382 …………………………………………………. 83

جدول شماره 3-15 بهره برداری های كشاورزی بر حسب نوع فعالیت : 1382 83

 

جدول شماره 3-16‌مساحت اراضی کشاورزی، ‌‌‌بهره برداری های با زمین‌برحسب وسعت‌1382 …………………………………………………. 84

جدول شماره 3-17 تعداد بهره برداری و دام استان چهارمحال و بختیاری :1382 …………………………………………………. 84

جدول شماره 3-18 تعداد كارگاه های صنعتی دارای 10 نفر کارکن و بیشتر بر حسب وضع مالكیت‌، ‌‌‌طبقات كاركن‌ …………………………….. 85

جدول شماره 3-19‌تعداد كارگاه های صنعتی خصوصی‌دارای 10 نفر کارکن و بیشتر بر حسب وضع مالكیت‌، ‌‌‌طبقات… …………………………… 85

جدول شماره 3-20تعداد كارگاه های صنعتی عمومی‌دارای 10 نفر کارکن و بیشتر بر حسب وضع مالكیت‌، ‌‌‌طبقات…   ………………………….. 85

جدول شماره3-21 میزان بهره برداری از آب های زیر زمینی …… 115

جدول شماره4-1 جاذبه های گردش گری منطقه سامان …………. 120

جدول شماره 4-2تقویم گردش‌گری منطقه سامان ……………… 121

جدول شماره 4-3درجه بندی ضرایب آسایش منطقه نمونه گردش گری سامان   122

جدول شماره4-4مشخصات جغرافیای ایستگاه سامان …………… 123

جدول شماره 4-5 درجات قدرت خنک کنندگی محیط و آستانه های بیوکلیمایی برحسب بررسی بیکر ………………………………………. 124

جدول شماره4-6 شاخص بیکر منطقه سامان سال 1385 …………. 125

جدول شماره 4-7 شاخص بیکر منطقه سامان سال 1386 ………… 125

جدول شماره4-8 شاخص بیکر منطقه سامان سال 1387 …………. 126

جدول شماره4-9 شاخص بیکر منطقه سامان سال1388…………… 126

جدول شماره4-10 شاخص بیکر منطقه سامان 1389…………….. 127

جدول شماره4-11شاخص بیکر منطقه سامان 1390……………… 127

جدول شماره 4-12 مراحل برنامه ­ریزی راهبردی……………… 129

جدول شماره 4-13ماتریس برنامه ­ریزی راهبردی کمی (QSPM) …… 137

جدول4-14 ‌نظام تحلیل و ارزیابی جاذبه های گردش گری دراستان چهارمحال و بختیاری برپایه مدل SWOT…………………………………… 140

جدول4-15‌نظام تحلیل وارزیابی جاذبه های گردش گری دراستان چهارمحال و بختیاری برپایه مدل SWOT ………………………………….. 141

جدول4-16 ‌نظام تحلیل وارزیابی جاذبه های گردش گری دراستان چهارمحال وبختیاری برپایه مدلSWOT …………………………………… 141

جدول4-17نظام تحلیل وارزیابی جاذبه های گردش‌گری در استان چهارمحال و بختیاری برپایه مدل SWOT ………………………………….. 142

جدول شماره‌4-18تحلیل نقاط قوت و ضعف،‌‌‌ فرصت ها و محدودیت ها در منطقه سامان ………………………………………………… 143

جدول شماره 4-19 استنتاج مربوط به امکانات محدودیت ها،‌‌‌ فرصت هاو تهدیدهای قانونی-حقوقی و اداری ……………………………… 145

حدول شماره4-20 استنتاجهای مربوط به امکانات، ‌‌‌محدودیتها، ‌‌‌فرصتها و تهدیدهای کالبدی و فضایی …………………………………… 146

‌جدول شماره4-21 ‌استنتاجهای مربوط به امکانات، ‌‌‌محدودیتها، ‌‌‌فرصتها و تهدیدهای محیطی و زیست محیطی ……………………………….. 146

جدول شماره 4-22 استنتاجهای مربوط به امکانات، ‌‌‌محدودیتها، ‌‌‌فرصتها و تهدیدهای اقتصادی، ‌‌‌اجتماعی وفرهنگی …………………………… 147

جدول شماره 4-23 استنتاجهای مربوط به امکانات، ‌‌‌محدودیتها، ‌‌‌فرصتها و تهدیدهای گردش‌گری …………………………………………. 148

جدول شماره 5-1 ‌مراحل برنامه ریزی راهبردی……………… 149

جدول شماره 5-2 ماتریس ارزیابی عوامل خارجی حاکم بر منطقه (EFE) 152

جدول شماره 5-3 ‌ماتریس ارزیابی عوامل داخلی حاکم بر منطقه (IFE) 152

جدول شماره 5-4 ماتریس تهدیدات، ‌‌‌فرصت­ها، ‌‌‌نقاط قوت و نقاط ضعف (SWOT)   155

 

 

 

 

 

فهرست شكل ها

عنوان                                                          صفحه

 

شكل شماره ی 2-1تأثیرات اجتماعی – فرهنگی گردش گری در چهارچوب محیط گسترده جامعه ………………………………………………………………………………………………………………….. 27

شکل شماره2-2 دوران های تحول دربرنامه ریزی توسعه جهان گردی        41

شکل شماره 2-3رفتینگ ورزشی ……………………………………………………………………….. 49

شکل2-4ورزش رفتینگ ………………………………………………………………………………………… 51

شکل شماره2-5مخاطرات ورش رفتینگ …………………………………………………………….. 52

شکل3-1نقشه موقعیت استان چهارمحال وبختیاری …………….. 58

این مطلب را هم بخوانید :

شکل شماره 3-2شهرستان های استان چهارمحال و بختیاری …….. 59

شکل شماره3-3مساحت شهرستان های استان چهارمحال و بختیاری ….. 60

شکل 3-4نقشه موقعیت استان چهارمحال و بختیاری در کشور …….. 60

شکل3-5نقشه وراهنمای نقشه زمین شناسی استان چهار محال وبختیاری 62

شکل شماره3-6 پهنه بندی آب و هوایی استان چهارمحال و بختیاری . 67

شکل 3-7نقشه پهنه بندی اقلیمی سیلیانوف در استان چهار محال وبختیاری     69

شکل3-8‌ حجم آب خام در شهر ها ی استان چهارمحال و بختیاری ….. 75

شكل شماره3-9 نمودار توزیع جمعیت فعال و غیر فعال استان چهارمحال و بختیاری ( به درصد ) 1385 ………………………………….. 81

شکل شماره3-10کوچ عشایر ……………………………… 92

شکل شماره3-11مسیر حرکت عشایر به سمت‌استان چهارمحال و بختیاری 93

شکل 3-12- یک نمونه قالی چالشتر ………………………. 95

شکل3-13 لاله های واژگون ……………………………… 98

شکل شماره3-14آبشار آتشگاه …………………………… 99

شکل شماره3-15بردگوری ……………………………… 112

شکل شماره3-16موقعیت سیاسی منطقه سامان درتقسیمات کشور …… 113

شکل شماره3-17 تغیرات فصلی دمای هوا در ایستگاه پل زمانخان .. 114

شکل شماره3-18 نمودار توزیع آب های زیر زمینی به درصد ……. 116

شكل شماره4-1 نمودار الگوی جامع برنامه ­ریزی راهبردی ……… 128

شكل شماره 4-2 نمودار عوامل خارجی و عوامل داخلی مؤثر بر مقصد گردش‌گری   130

 

چکیده:

افزایش روزافزون جمعیت جهان به ویژه در کشور های در حال توسعه‌، ‌‌‌فقر اقتصادی و پایین بودن سطح در آمد ملی کشور های مذکور باعث شده تا جمعیت این کشور ها در فشار و تنگنای اقتصادی قرار گیرند‌، ‌‌.‌‌ این کشور ها‌، ‌‌‌علی رغم داشتن منابع‌طبیعی مناسب‌و دارا بودن منابع بالقوه درآمدی‌،‌‌‌ فقر و محرومیت را پذیرفته و پایین بودن سطح دانش و آگاهی نداشتن از نحوه بهره برداری از پتانسیل‌های موجود نیز مزید بر علت شده و هم چون تازیانه ای بر پیکره بی جان این کشور ها کوبیده می‌شود.یکی از منابعی که به صورت عمده در عصر کنونی می تواند درآمد های قابل توجهی را رقم زده و با بالا بردن تولید ناخالص ملی‌، ‌‌در نهایت درآمد ملی را در صحنه بین المللی افزایش دهد صنعت گردش‌گری به خصوص اکوتوریسم است. در واقع اکوتوریسم یا گردش گری در طبیعت‌،‌‌‌ از گونه های مهم گردش گری است که بیش ترین سازگاری را با توسعه دارد. در حال حاضر اغلب کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ و نزدیک در پی بهره گیری از توانمندی های کشور خود هستند تا بتوانند سهم بیشتری از درآمد ناشی از صنعت گردش گری را به خود اختصاص دهند و با ساده ترین شکل ممکن به اشتغال زایی بپردازند. با وجودی که منابع طبیعی این استان‌می تواند یکی از جاذبه های ارزشمند برای جذب گردش گران داخلی و خارجی به شمار آید‌، ‌‌‌اما برنامه ریزی برای استفاده از این شرایط هنوز در ابتدای راه است و کار مهم و اساسی برای بهره‌برداری از جاذبه های طبیعی صورت نگرفته است.

این رساله به دنبال بررسی این فرضیه است که : به نظر می رسد بین توسعه اكوتوریسم در استان چهارمحال و بختیاری و توسعه گردش گری استان رابطه معناداری وجود دارد.هم چنین این اهداف و سوالات را پی‌گیری می کند– شناسایی فعالیت هایی که برای تبدیل منطقه سامان به کانون گردش‌گری می‌تواند صورت گیرد.و‌آیا استان چهارمحال و بختیاری قابلیت توسعه گردش‌گری را دارد؟

روش تحقیق در این رساله، ‌‌‌در دو قسمت كتابخانه ای و میدانی انجام خواهد گرفت به نحوی كه در بخش كتابخانه ای با بهره گرفتن از اسناد، ‌‌‌آمار و اطلاعات و تجربیات كشور های توسعه یافته جهان، ‌‌‌موضوع مورد مطالعه بررسی خواهد شد. در قسمت میدانی‌، ضمن بازدید از منابع گردش‌گری منطقه سامان و كسب نظرجامعه محلی و صاحبنظران، ‌‌‌جدول SWOT تنظیم خواهد شد.

واژگان کلیدی:اکوتوریسم، ‌‌‌توریسم ورزشی، ‌‌‌برنامه ریزی‌، صنعت گردش گری، ‌‌استان چهارمحال و بختیاری، ‌‌منطقه سامان

مقدمه:

بشر از ابتدای خلقت به جابه جایی و سفر می پرداخته است. به دست آوردن غذا، ‌‌‌آب، ‌‌‌امنیت یا پیدا کردن منابع جدید، ‌‌‌انگیزه های اولیه برای تحرک و سفر بودند. اما بعد از آنکه نیاز های اولیه بشر تامین شد، ‌‌‌تفکر و اندیشه سفر برای‌، ‌‌‌سرگرمی لذت و کشف مکان های جدید‌،‌‌‌ آغاز شد.مسافرت اولیه برای یافتن چیزهای تازه‌،‌‌‌ به تامین امکانات و فن آوری تدارک لوازم یا طریقه سفر،‌‌‌ بستگی داشته است. مسافران اولیه با پای پیاده یا سوار بر حیوانات اهلی سفر می کردند.ساختن قایق و کشتی‌،‌‌‌ سفر های دریایی را ممکن کرد و اختراع چرخ روش های جدیدی برای مسافرت بر روی زمین را امکان پذیر نمود.هر پیشرفت و تکامل در دانش‌بشری و فن آوری، ‌‌‌فرصت های نوین گردش‌گری برای افراد انسانی را افزایش داد. در زمانی که تمدن شکل گرفت، ‌‌‌جاده ها بهبود پیدا کرد و حکومت ها برپا و مستحکم شدند، ‌‌‌میل به سفر به منظور کشف مکان های‌جدید، ‌‌‌کاووش برای یافتن منابع و امکانات بهتر زندگی، ‌‌‌فراگیری دانش‌،‌‌‌ بازدید و مقاصد مذهبی افزایش یافت.

گردش گری مجموعه ای از اقدامات‌، ‌‌‌خدمات و صنایعی است که به مسافران خدمتی مانند‌،‌‌‌ حمل و نقل، ‌‌‌تامین محل های اقامت، ‌‌‌جایگاه های تهیه وتدارک غذا، ‌‌‌فروشگاه هاو بازارها‌، ‌‌‌محل های تجاری و تسهیلات دیگر ارائه می دهندو سایر خدمات میهمان نوازی برای افراد یا گروه هایی که از خانه یا محل زندگی دور افتاده اند را رافراهم می کند.(مهریاری، 1389: 2)

در حال حاضر گردش گری به عنوان یکی از بزرگ ترین و متنوع ترین صنایع دنیا مطرح می باشد و رشد سریع آن تغییرات اجتماعی‌، ‌‌‌اقتصادی و محیطی فراوانی را به دنبال داشته است و به همین دلیل نیز به یک حوزه مهم مطالعاتی بین پژوهشگران مبدل شده است. از نظر اقتصادی، ‌‌‌گردش گری بین المللی بیشترین عایدی را ایجاد می کند،‌‌‌ دریافتی های ارزی خاص از گردش گری بین المللی بیشتر از محصولات نفتی، ‌‌‌خودرو و تجهیزات ارتباطی تامین می شود. گردش گری نقش مهمی در ترغیب سرمایه گذاری زیرساخت ها، ‌‌‌ایجاد درآمد برای دولت و اشتغال زایی مستقیم و غیر مستقیم در سراسر دنیا داشته است.یکی از ارکان توسعه جهان گردی،‌‌‌ تقاضا برای آن است که از ساختار پیچیده ای نیز برخورداراست ؛ زیرا کاهش یا افزایش سهم یک کشور از درآمدها گردش گری جهانی‌،‌‌‌ به عوامل و متغییر هایی بستگی دارد که با توجه به نوع کشور‌،‌‌‌ مسائل اداری واجرایی و سطح آمار و اطلاعات موجود می تواند متفاوت باشد.ایران با توجه به امتیازات فروانی که از نظر تنوع آب و هوایی‌، ‌‌جاذبه های طبیعی‌، ‌‌تاریخ و تمدن کهن‌، ‌آثار باستانی و مذهبی‌، ‌‌‌معماری، ‌‌‌صنایع دستی، ‌‌‌فرهنگی و جغرافیایی دارد، ‌‌‌از قابلیت های فراوانی برای تبدیل شدن به قطب گردش‌گری جهانی بر خوردار است؛ بنابراین سهم ایران از عایدی های صنعت گردش گری جهان بسیار ناچیز است.

امروزه توسعه گردش‌گری در تمامی عرصه ها‌،‌‌‌ چه در سطح ملی و منطقه ای و چه در سطح بین‌المللی مورد توجه برنامه ریزان دولتی و شرکت های خصوصی قرار گرفته است. بسیاری از کشور ها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصددیافتن راه های تازه ای برآیند.(لطفی‌،1384: 7)آگاهی جوامع از این که گردش گری منبع درآمد ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه ای در اختیار یک کشور قرار می دهد، ‌‌‌باعث شده تا گردش گری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادی‌،‌‌‌ اجتماعی و فرهنگی پیدا کند و به عنوان یک صنعت تلقی شود.(طهماسبی پاشاو مجیدی‌، ‌‌روفیا، ‌‌‌1384: 13)بسیاری از کشور ها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، ‌‌‌اشتغال، ‌‌‌رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیر بنایی می دانند. اگر چه در مناطق مختلف،‌‌‌ شرایط متفاوت است،‌‌‌ گردش گری همواره عامل مهمی برای توسعه اقتصادی به حساب می‌آید.(ابراهیمی و خسرویان، ‌‌‌1384: 6)

توسعه صنعت گردش گری‌، ‌‌‌به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی‌میزان بیکاری بالا، ‌‌‌محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه هستند از اهمیت فراوانی برخوردار است. اقتصاد ایران نیز اتکای شدیدی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت دارد و متغیرهای کلان اقتصادی آن باپیروی از قیمت جهانی نفت در طول زمان دچار نوسانات شدیدی می شوند. روند حاکم بر متغیرهایی مانند تولید ناخالص ملی،‌‌‌ سرمایه گذاری ناخالص، ‌‌‌درآمد سرانه و غیره در سه دهه اخیر اقتصاد ایران به روشنی نشان دهنده این موضوع است.از این رو‌،‌‌‌ به منظور تنوع بخشیدن به رشد اقتصادی و درآمد های ارزی و هم چنین ایحاد فرصت های جدید شغلی در کشور‌،‌‌‌ توسعه صنعت گردش گری از اهمیت فراوانی برخوردار است؛چرا که ایران از نظر جاذبه های گردش گری جز ده کشور اول جهان قرار دارد و از پتانسیل بسیار زیاد جهان‌گردی و گردش گری بین المللی برخوردار است.(صباغ کرمانی و امیریان‌،1379: 17)از این رو باید زمینه های توسعه گردش گری‌، ‌‌‌به عنوان یک استراتژی از جنبه های اقتصادی،‌‌‌ سیاسی و حقوقی فراهم شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول : كلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- بیان مسئله:

سیرو سیاحت در سرزمین های مختلف‌ هموا ره جزئی از نیازهای زندگی انسان و یکی از روش های پررونق گذران اوقات فراغت به شمار می رود. حرکت شتابان به سوی قرن بیست‌ویکم شیوه های سنتی توسعه اقتصادی و اتکا به درآمد های‌محدود بخشی از سرمایه ای فسیلی را مطرود دانسته است و ضرورت ایجاد حرکت های نوین و دستیابی به مکانیزم های کارآمد در بهره گیری افزون تر از شرایط طبیعی موجود را به ویژه‌در کشور هایی که از فرهنگ غنی تاریخ کهن و آثار باستانی بسیاری برخوردار هستند ایجاب ‌می کند. صنعت جهان‌گردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت دنیا به شمار آمده ‌و به یقین«جهان گردی» در دهه های آینده با سرعتی بیش از گذشته و امروز گسترش خواهد‌یافت. بسیاری ازکشور ها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد اشتغال رشد بخش خصوصی و توسعه‌ساختار زیربنایی می دانند. (محلاتی،‌‌‌ 1:1380)از جمله استراتژی های توسعه مناطق فراموش شده تعریف کار بری های خاصی است که می‌تواند‌ضمن تقویت هویت مکانی آن ها شرایط توسعه پایدارآن ها را فراهم آورد.ایران با طبیعت گسترده وبی‌نظیر، ‌‌اقلیم متنوع وویژگی های زمین شناسی گوناگون وتنوع زمین شناختی می تواند از پدید های زمین شناختی(ژئوتوپ)در سراسر کشور مانند غار ها،‌‌‌ تنگه ها،‌‌‌ دره ها،‌‌‌ مناطق فسیلی‌، ‌‌دره های نشستی‌، ‌‌شکاف‌های بزرگ زمین شناختی‌، ‌‌گل فشان ها، ‌‌زمین های کارستیک، ‌‌انواع کانی ها‌، ‌‌هرم های ماسه‌ای، ‌‌‌سواحل صخره ای –سنگی، ‌‌معادن باستانی وغیره به عنوان میراث های زمین شناختی در قالب ژئوسایت های بالقوه متعدد، ‌‌پس از‌‌ تدارک زیر ساخت های گردش گری به عنوان ابزاری در راستای توسعه ژئوتوریسم وتاسیس ژئوپارک ها مورد استفاده قرار گیرد.‌‌ با آغاز قرن بیستم، ‌‌‌با توجه به دگرگونیهای وسیعی که در اوضاع اجتماعی، ‌‌‌اقتصادی و صنعتی روی داد، ‌‌‌گرایش به ایجاد تنوع در محیط زندگی یکنواخت و فرار از فضای پرهیاهو و خسته کننده شهرها و شناخت جهان و گسترش ارتباطات سیاسی- اقتصادی و نیاز مبرم مردم سرزمین ها و کشورها به یکدیگر، ‌‌‌موجبات شکوفایی جهان گردی و سیر و سیاحت به سبک و سیاق کنونی را فراهم آورد (محلاتی،‌‌‌ 1380،‌‌‌ 9). امروزه یكی از انواع جهان گردی كه بسیار مورد علاقه و استفاده مردم دنیا واقع شده است، ‌‌‌توریسم ورزشی است. برگزاری انواع مسابقات جهانی‌،ملی‌، منطقه ای انگیزه ای قوی برای حضور و شركت مردم در محل برگزاری مسابقات است.‌‌ گردش گری ورزشی صنعتی است که از ترکیب دوصنعت گردش گری وصنعت ورزش پدید آمده است(هاوکینز و هودمن).‌‌ به عبارت دیگر فعالیت های مهم گردش گران در حین گردش گری است وگردش گری و مسافرت با انواع مختلف ورزش همراه است (هینچ وهیگام‌، 2003).گرین وچالیپ (1998) نیز طی تحقیقات خود بیان می كند كه گردش گری ورزشی به مانند بسیاری ازصنایع دنیا مثل حمل ونقل‌، ‌‌‌اتومبیل سازی و توریسم وغیره‌، ‌‌‌در حال تبدیل شدن به صنعتی مجزا ومهم است‌، ‌‌‌به طوری که بررسی ها نشان می دهد که از سال 1967 تا 1989 تمایل گردش گران برای شرکت در ورزش 1300 درصد رشد داشته است.به طوری كه رشد ورواج روز افزون مسافرت های مرتبط با ورزش ورواج شیوه زندگی فعال باعث شده است که مردم حتی در مسافرت به ورزش علاقمند شوند. لذا شهرهای مختلف جهان در بدست آوردن حق میزبانی بازی‌های المپیک ومسابقات قهرمانی جهان در رشته های ورزشی مختلف رقابت می کنند.

 

1-2– ضرورت انجام تحقیق:

صنعت گردش گری در جهان در دهه های اخیر از رشد بسیار خوبی برخودار بوده است به طوری که در سال 1950 تعداد گردش گران بین المللی 25 میلیون نفر و درآمد حاصل از آن (2.1)میلیارد دلار بوده است. در سال 1999تعداد گردش گران به 656.9 میلیون نفر و میزان درآمد حاصل از آن به455 میلیارد دلار رسیده است پیش بینی می شود در سال 2005 تعداد گردش گران بین المللی به رقم 937 میلیون فر و تولید ناخالص این صنعت در جهان به 7.2 تریلیون دلار برسد.کشور های مختلف جهان سعی دارن که سهم بیش تری از این صنعت را به خود اختصاص دهن تا بر مشکلات اقتصادی خود از قبیل بیکاری، ‌‌‌کمبود منابع ارزی و. … فائق آیند. ضرورت ایجاب می کند که با شناخت استعدادها و توانمندی های این صنعت در هر منطقه، گامی در جهت تقویت این صنعت برداشته شود.(فرزانه، 1389: 1)

استان چهارمحال و بختیاری به دلیل داشتن محیط طبیعی،‌‌‌ چشم انداز ها و مناظر زیبای طبیعت که از کانون های اصلی و جاذبه های گردش‌گر پذیر این نوع گردش‌گری (اکوتوریسم )می باشد زمینه لازم را برای توسعه صنعت گردش گری‌دارا است.این گونه از گردش گری در قرن بیست ویکم از چنان اهمیتی برخوردار است که سازمان ملل متحد قرن حاضر را قرن اکوتوریسم نامیده است.(پاپلی یزدی و سقایی،‌‌‌ 1385: 6)

از سوی دیگر‌، ‌‌‌یافته های این تحقیق می تواتد از سوی مسئولین و متولیان صنعت گردش گری در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها مورد بهره برداری قرار گیرد.

 

1-3- اهداف تحقیق:

1- معرفی انواع توریسم ورزشی ازجمله گردش گری ورزش های آبی (رفتینگ)،‌‌‌ گردش‌گری آب درمانی و سلامت توریسم و…. که از جنبه فرهنگی، ‌‌‌اعتقادی و وجود زیر ساخت ها امکان پیاده سازی در منطقه سامان‌را دارد.

• شناسایی فعالیت هایی که برای تبدیل منطقه سامان به کانون گردش‌گری می تواند صورت گیرد.
• بررسی مشکلات و موانع موجود در توسعه اکوتوریسم در منطقه سامان

1-4- سوالات تحقیق:

1-آیا استان چهارمحال و بختیاری قابلیت توسعه گردش گری را دارد؟

 

1-5- فرضیات تحقیق:

1– به نظر می رسد بین توسعه اكوتوریسم در استان چهارمحال و بختیاری و توسعه گردش گری استان رابطه معناداری وجود دارد.

2- به نظر می رسد بین بهبود روش های مدیریتی و توسعه گردش گری در استان رابطه معنا داری وجود دارد.

 

1-6- پیشینه تحقیق:

با بررسی های به عمل آمده تاکنون در ارتباط با موضوع آن طور که این رساله مد نظر دارد تحقیقی صورت نگرفته است. اما به لحاظ ارتباط غیر مستقیم با موضوع مقالات و پژوهش های معدودی انجام شده است که به نوعی برخی از ابعاد موضوع این رساله را پوشش می دهد که در زیر به برخی از آن ها اشاره می‌شود:

1-یزدان پناه، ‌‌‌خیاطی و ریگی(1390)در مقاله ی تحت عنوان «ارزیابی قابلیت های اکوتوریسم ژئوتوریسم»‌شهرستان خاش با بهره گیری از مدل مدیریت استراتژی‌ SWOT به این نتیجه رسیده اند که مهمترین نقاط موجود در منطقه توجه افراد آگاه به صنعت توریسم‌،‌‌‌ دولتی بودن زمین ها،‌‌‌ پایین بودن هزینه خدمات وتسهیلات گردش‌گری منطقه،‌‌‌ تنوع و تعدد جاذبه های طبیعی و فرهنگی گردش‌گری قابل توسعه،‌‌‌ دسترسی مناسب،‌‌‌ مشارکت مردم بومی و علاقه‌آنها‌به ورود گردش‌گر است.

2- عباس بخشنده نصرت(1378)در مقاله « توزیع فضایی مکانی انواع سیاحت گاه ها و ضرورت سامان دهی آنها در استان چهارمحال و بختیاری » به تقسیم بندی انواع توریسم از جمله: مذهبی‌،‌‌‌ تاریخی، ‌‌‌ورزشی،‌‌‌ زمستانی و… پرداخته است.

3- نصرالله پورافکاری(1376)در مقاله «تلاشی در رهیابی عوامل توسعه توریسم در استان چهارمحال وبختیاری »به کاستی های فرهنگی منطقه و همچنین استعدادهای استان پرداخته است.

4- عبدالحمید شمسی،‌‌‌ اکبر جابری،‌‌‌ مسعود نادریان و محمد حسین سلطانی در مقاله« ایران » به بررسی و تحلیل متغییر های‌مهم و اثر گذار برتوسعه مدیریت ورزشی در ایران پرداخته اند.

5- افتخاری (1385)،‌‌‌ ‌‌‌با بكارگیری مدل SWOT برای توسعه گردش گری روستایی در دهستان لواسانات كوچك ثابت كرد كه آستانه آسیب پذیری نقاط روستایی به علت گردش گری بودن بسیار بالا است و نیازمند بازنگری و ارائه سیاست های مناسب در جهت رفع محدودیت ها و استفاده از مزیت های نسبی موجود می باشد.

6- طالب و محمدخان خیرآبادی (1387)،‌‌‌ عوامل مؤثر در توسعه گردش‌گری روستایی (مطالعه موردی روستاهای حاشیه زاینده رود بخش سامان از توابع شهرستان شهركرد استان چهارمحال و بختیاری) در قالب نگرشی جامع و نظام­وار و مبتنی بر واقعیات منطقه به منظور رسیدن به چارچوبی علمی و كاربردی برای مطالعه و تحلیل محور مطالعاتی سطح بندی فضایی ضروری می نماید.

جدول(3-42): فهرست پرداخت تسهیلات پنج ساله بانک های عامل در شهرستان خنداب.. 168

جدول(3-43): وضعیت امکانات آموزشی و ترویجی شهرستان خنداب.. 170

جدول(3-45): فعالیت های آموزشی و ترویجی در شهرستان خنداب.. 171

جدول(3-46): آموزش و ترویج رسانه ای در شهرستان خنداب.. 172

جدول(3-47): شرکت های تعاونی روستایی شهرستان خنداب.. 172

جدول(3-48): شرکت های تعاونی کشاورزی شهرستان خنداب.. 173

جدول(3-49): شرکت های تعاونی تولید روستایی شهرستان خنداب.. 173

جدول(3-50): مساحت بهره برداری های تحت پوشش شرکت های تعاونی تولید روستایی.. 174

جدول(3-51): صنایع تبدیلی شهرستان خنداب.. 175

جدول(4-1-1): مساحت و میزان محصولات کشاورزی در نمونه های مورد مطالعه   182

جدول(4-1-2): تعیین توزیع نرمال داده های تحقیق.. 182

جدول(4-1-3): شناسایی واقعی بودن داده های تحقیق.. 182

جدول(4-1-4): اهمیت اوزان شاخص های توسعه کشاورزی.. 183

جدول(4-1-5): وضعیت توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب   184

جدول(4-1-6): میانگین سطح بندی توسعه کشاورزی در مناطق روستایی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 184

جدول(4-1-7): خصوصیات طبیعی شهرستان خنداب.. 186

جدول(4-1-8): توان طبیعی شهرستان خنداب در بخش کشاورزی.. 187

جدول(4-1-9): میانگین توان طبیعی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 187

جدول(4-1-10): میانگین شاخص های الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی و نتایج آزمون t. 188

جدول(4-1-11): میانگین ویژگی های نهادی دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی به تفکیک ابعاد و نتایج آزمون t. 188

جدول(4-1-12): امتیاز گویه های الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 189

جدول(4-1-13): اهمیت اوزان شاخص های سرمایه گذاری دولت در بخش تولید کشاورزی.. 190

جدول(4-1-14): اهمیت اوزان شاخص های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار در شهرستان خنداب.. 191

جدول(4-1-15): عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب.. 191

جدول(4-1-16): میانگین عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 192

جدول(4-2-1): تفاوت میانگین های توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی   195

جدول(4-2-2): سطح بندی توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب   195

جدول(4-2-4): مقایسه میانگین های روستاهای همگن براساس توان طبیعی و اکولوژیکی.. 198

جدول(4-2-5): تفاوت میانگین های سطح زیر کشت و میزان تولید در گروه های مختلف مناطق همگن.. 199

جدول(4-2-6): مقایسه میانگین های روستاهای همگن براساس برنامه ریزی تجهیز زیرساخت های کشاورزی و خدمات روستایی.. 200

جدول(4-2-7): تفاوت میانگین های سطح زیر ساخت های کشاورزی و خدمات روستایی در مناطق همگن.. 201

جدول(4-2-8): تفاوت میانگین های ساختار سنی و دانش و مهارت فردی در مناطق همگن.. 201

جدول(4-2-9): تحلیل همگونی روستاهای دشتی موجود در منطقه همگن 2 با روستاهای کوهستانی.. 201

جدول(4-2-10): تفاوت میانگین های توسعه کشاورزی در دهستان ها.. 202

جدول(4-2-11): سطح بندی توسعه کشاورزی.. 202

جدول(4-2-12): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 204

جدول(4-2-13):ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر سطح توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 204

جدول(4-2-14): تاثیر ابعاد عوامل طبیعی بر توسعه کشاورزی.. 204

جدول(4-2-15): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 205

جدول(4-2-16):ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارهای طبیعی بر سطح توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 205

جدول(4-2-17):آزمون همبستگی ارتباط منابع خاک و میزان توسعه کشاورزی   206

جدول(4-2-18): اهمیت اوزان شاخص های منابع خاک در کشاورزی.. 206

جدول(4-2-19): آزمون همبستگی ارتباط منابع آب و میزان توسعه کشاورزی   207

 

جدول(4-2-20): اهمیت اوزان شاخص های منابع آب در کشاورزی.. 208

جدول(4-2-21): آزمون همبستگی ارتباط شرایط آب و هوایی و میزان توسعه کشاورزی.. 209

جدول(4-2-22): اهمیت اوزان شاخص های شرایط آب و هوایی در کشاورزی   209

جدول(4-2-23): آزمون همبستگی ارتباط منابع زیستی و میزان توسعه کشاورزی   211

جدول(4-2-24): اهمیت اوزان شاخص های منابع زیستی در کشاورزی.. 211

جدول(4-2-25): تاثیر ابعاد الگوی رفتاری دولت بر عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 212

جدول(4-2-26): توزیع اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای سال 1391 به تفکیک بخش های مختلف اقتصادی.. 213

جدول(4-2-27): ارزش افزوده بخش های عمده اقتصادی استان مرکزی(به قیمت ثابت سال 76).. 213

جدول(4-2-28): عناوین برنامه های توسعه کشاورزی در استان و تطبیق آن با سیاست های کلی نظام و قانون برنامه پنجم.. 214

جدول(4-2-29): گزارش اعتبارات تخصیصی برنامه ها و عملیات اصلی اعتبارات تملک داریی های سرمایه ای در بخش کشاورزی.. 217

جدول(4-2-30): تفاوت میانگین های عملکرد شاخص های سرمایه گذاری در فرایند تولید و بهبود ترتیبات قیمتی بازار.. 220

جدول(4-2-31): ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر میزان توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 220

جدول(4-2-32): آزمون همبستگی ارتباط سرمایه گذاری دولتی در فرایند تولید و توسعه کشاورزی.. 221

جدول(4-2-33): تفاوت میانگین های سرمایه گذاری دولتی در فرایند تولید   221

جدول(4-2-34): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 222

جدول(4-2-35): ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر توسعه کشاورزی در فرایند تولید و تعیین اهمیت آنها.. 222

جدول(4-2-36): آزمون همبستگی ارتباط زیرساخت های عمومی و میزان توسعه کشاورزی.. 223

جدول(4-2-37): اهمیت اوزان شاخص های زیرساخت های عمومی و تاسیسات زیربنایی.. 223

جدول(4-2-38): آزمون همبستگی ارتباط انتشار نوآوری و تجهیزات جدید و میزان توسعه کشاورزی.. 225

جدول(4-2-39): اهمیت وزن شاخص انتشار نوآوری و فناوری های جدید کشاورزی   225

جدول(4-2-40): آزمون همبستگی ارتباط بهره وری منابع آب و میزان توسعه کشاورزی.. 227

جدول(4-2-41): اهمیت اوزان شاخص های بهره وری منابع آب.. 228

جدول(4-2-42): آزمون همبستگی ارتباط آموزش و ترویج و میزان توسعه کشاورزی.. 229

جدول(4-2-44): آزمون همبستگی ارتباط اصلاح ساختار زمین و میزان توسعه کشاورزی.. 231

جدول(4-2-45): اهمیت اوزان شاخص های اصلاح ساختار زمین.. 231

جدول(4-2-46): آزمون همبستگی ارتباط جذب سرمایه و میزان توسعه کشاورزی   233

جدول(4-2-47): اهمیت وزن شاخص جذب سرمایه.. 234

جدول(4-2-48): آزمون همبستگی ارتباط بازاررسانی و بازاریابی و میزان توسعه کشاورزی.. 235

جدول(4-2-49): اهمیت اوزان شاخص های بازاررسانی و بازاریابی.. 236

جدول(4-2-50): آزمون همبستگی ارتباط تنظیم ترتیبات قیمتی بازار و توسعه کشاورزی.. 237

جدول(4-2-51): تفاوت میانگین های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار.. 239

جدول(4-2-52): اهمیت اوزان شاخص های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار   239

جدول(4-3-1): آزمون همبستگی ارتباط عوامل طبیعی و میزان توسعه کشاورزی   243

جدول(4-3-2): آزمون همبستگی ارتباط عوامل نهادی دولت و میزان توسعه کشاورزی.. 245

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

   عنوان                                                                                                                      صفحه                                                                                                                                                  

شکل(1-9): الف) ساختار کلی شبکه عصبی مصنوعی، ب) نرون عصبی با تعداد r ورودی.. 31

شکل(2-1): تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص داخلی سرانه(به قیمت های ثابت سال 1376).. 54

شکل(2-1): چارچوب مفهومی و عملیاتی پژوهش.. 108

شکل(3-1): موقعیت سیاسی شهرستان خنداب.. 111

شکل(3-2): دهستان های شهرستان خنداب.. 112

شکل(3-3): روستاهای شهرستان خنداب.. 114

شکل(3-4): فشردگی روستاهای شهرستان خنداب.. 115

شکل(3-5): ناهمواری های شهرستان خنداب.. 116

شکل(3-6): بافت خاک شهرستان خنداب.. 118

شکل(3-7): فرسایش خاک در شهرستان خنداب.. 119

شکل(3-8): کاربری اراضی در شهرستان خنداب.. 120

شکل(3-9): منابع آب سطحی در شهرستان خنداب.. 122

شکل(3-11): توزیع جغرافیایی بارندگی در شهرستان خنداب.. 126

شکل(3-12): توزیع جغرافیایی تبخیر در شهرستان خنداب.. 131

شکل(3-13): توزیع جغرافیایی دما در شهرستان خنداب.. 134

شکل(3-13): توزیع جمعیت شهری و روستایی در استان مرکزی.. 137

شکل(3-14): توزیع جمعیت شهری و روستایی در شهرستان خنداب.. 138

شكل(3-15): ساختار سنی شهرستان خنداب.. 141

شكل(3-16): نسبت جنسی به تفکیک گروه های سنی در شهرستان خنداب   142

شکل(3-17): موازنه مهاجرت(نفر) در دهستان های شهرستان خنداب(75-1385)   143

شكل(3-18): موازنه مهاجرت(نفر) در دهستان های شهرستان خنداب(85-1390)   144

شکل(3-19): وضعیت باسوادی در شهرستان خنداب به تفکیک مناطق شهری و روستایی.. 145

شكل(3-20): توزیع شاغلان شهرستان خنداب در بخش های اصلی اقتصاد   149

شکل(3-21): وضعیت اراضی زراعی در شهرستان خنداب به تفکیک آبی، دیم و آیش.. 151

شکل(3-22): سطح زیر کشت محصولات عمده زراعی در شهرستان خنداب به تفکیک اراضی آبی و دیم(هکتار).. 153

شکل(3-23): میزان تولید محصولات باغی شهرستان خنداب.. 156

شکل(3-23):تعداد بهره برداری های دارای دام و تعداد دام آنها.. 159

شکل(4-1-1): نقشه توزیع جغرافیایی سطح توسعه کشاورزی در مناطق روستایی   185

شکل(4-1-2): نقشه توزیع جغرافیایی عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در مناطق روستایی.. 192

شکل(4-2-1): نمودار سلسله مراتبی جهت تعیین مناطق همگن توسعه کشاورزی   196

شکل(4-2-2): همگنی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب.. 196

شکل(4-2-3):نقشه توزیع جغرافیایی سطح توسعه کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان خنداب.. 197

شکل(4-2-4): ساختار کلی شبکه عصبی توسعه کشاورزی و عوامل تاثیرگذار بر آن.. 203

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پیشگفتار

بی تردید ماهیت غالب فضای اقتصادی مناطق روستایی به فعالیت کشاورزی اختصاص دارد. بنابراین بخش کشاورزی نقش عمده ای در تامین معیشت پایدار و اشتغال روستایی ایفا می کند. ضمن اینکه، بخش کشاورزی به عنوان یکی از اهرم های اقتصادی توسعه کشور در سطح ملی محسوب می شود و سهم مهمی از تولید ناخالص ملی و انباشت سرمایه را به خود اختصاص داده است. امروزه، بخش کشاورزی با چالش ها و مشکلات فراوانی مواجه است و کارکرد بخش به گونه ای است که قادر به انعکاس اثرات مثبت اقتصادی در ساختار جوامع روستایی و تشکیل درآمد پایدار برای بهره برداران نیست و از کارایی لازم برخوردار نمی باشد.

نقصان های موجود در عرصه تولید نظیر؛ فقدان تاسیسات زیربنایی و عمومی، عدم انتشار نوآوری و فناوری های جدید، بهره وری نامناسب آب، نبود مکانیسم آموزش و ترویج، ناکارآمدی ساختار زمین های کشاورزی، کمبود سرمایه و خلاء سیستم بازاررسانی و بازاریابی سودآوری بخش کشاورزی پایین آورده و سبب ناکارآمدی آن شده است. از طرفی دیگر، مشکلات تنظیم ترتیبات قیمتی بازار نظیر؛ ساختار ناقص بازار، فقدان متولی، نبود نظام اطلاعات بازار، عدم بکارگیری فناوری مناسب و عدم مشارکت تولیدکنندگان در بازاریابی سبب شده کشاورزان نتوانند مزد واقعی زحمات خود را دریافت کنند و از قدرت چانه زنی در بازار عرضه محصولات برخوردار باشند.

عمق چالش های بخش کشاورزی بیشتر از آن که به نقصان و خلاء های موجود در عرصه تولید و عرضه محصولات کشاورزی مربوط شود با کمرنگ شدن جایگاه روستا و بخش کشاورزی در رویکرد نظام برنامه ریزی توسعه ملی ارتباط دارد که نمود این گونه نگاه و رویكرد در عدم ایجاد کارکردی موزون بین بخش های اقتصادی(صنعت، کشاورزی و خدمات)، توجه به قابلیت ویژه بخش کشاورزی به عنوان پایه تحرک و زیربنای توسعه سایر بخش اقتصادی کشور(صنعت و خدمات)، تخصیص ناعادلانه امکانات و الزامات توسعه بین بخش های مختلف اقتصادی در کشور(صنعت، کشاورزی و خدمات)، عدم در نظر گرفتن بخش کشاورزی به عنوان یک روش زندگی و نه تولید و لحاظ کردن کاردکردهای انسانی و محیطی، نبود تعریفی روشن از مفهوم، ابعاد و ویژگی های توسعه کشاورزی در نظام برنامه ریزی کشور، عدم برخورداری از نظام آماری و اطلاعاتی متقن جهت حصول اطمینان از نتایج برنامه ریزی توسعه کشاورزی، برخورد غیر کارشناسی و علمی با اهداف و روش های مدیریت نظام برنامه ریزی کشاورزی، عدم تبعیت نظام بودجه و اعتبارات از محتوای برنامه های مصوب در زمینه برنامه ریزی توسعه کشاورزی، رعایت نکردن حقوق تولیدکننده نسبت به مصرف کننده در تدوین و طراحی سیاست های کشاورزی، عدم تمایل به پیاده سازی اصول علمی در عرصه سیاست گذاری کشاورزی و توجه به بخش تحقیقات و آموزش و عدم توجه به کارآیی و اثربخشی سیاست های اتخاذشده در بخش کشاورزی انعکاس یافته است.

در این ارتباط، صورت‌بندی خاص اقتصاد سیاسی ایران آشکارا نقش امتناعی اقتصاد سیاسی دولت‌محور را در فرایند توسعه کشاورزی در معرض دید می‌گذارد، نقشی که بی‌شک یکی از عوامل اصلی مشوق و مروج آن نفت و اقتصاد سیاسی متکی به نفت بوده است. در حقیقت، یکی از متغیرهای مهم و تعیین‌کننده‌ که در تقویت و تشدید جهت‌گیری امتناعی اقتصاد سیاسی در برابر بخش کشاورزی در ایران، نقشی اساسی به دوش کشیده است نفت و درآمدهای رایگان و چشم گیر حاصل از آن بوده است. با اکتشاف نفت در ایران، در اوایل سده بیستم، به‌تدریج حکومت به ذخیره گرانبهائی دست یافت که با اتکاء به درآمدهای سرشار ناشی از آن می‌توانست منابع مالی موردنیاز به‌منظور بسط گستره کنترل و دخالت‌های خود در وجوه مختلف حیات اقتصادی و اجتماعی را تامین و زمینه‌های ظهور و بروز اثرات اقتصادی بخش های تولیدی را در سطح ملی و محلی دچار تضییق و تنگنا کنند.

همچنین، کشاورزی بشدت تحت تاثیر متغیرهای طبیعی و زیستی است و بی نظمی های اکولوژیکی نظیر؛ شرایط نامناسب آب و خاک، تغییرات آب و هوایی و اختلالات بیولوژیکی مانع از رشد و توسعه بخش می شود.

براساس الگوی نظری فوق الذکر و با عنایت بر وجود مشکلات پیش روی توسعه کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب، رساله حاضر در پنج فصل تدوین شده است که در زیر به محتوای هریک از فصول بطور جداگانه اشاره می گردد.

فصل اول رساله، کلیات تحقیق را شامل می شود که به بیان مساله، فرضیات، سوالات، اهداف، ضرورت، روش شناسی تحقیق و در شکل کلی به طرح تحقیق می پردازد و کلیت رساله را طراحی می کند.

فصل دوم به مبانی فکری تحقیق اشاره دارد و در دو بخش مفاهیم و چارچوب نظری تقسیم گردیده است. در بخش مفاهیم به تعریف توسعه کشاورزی و ابعاد بازدارنده مرتبط با آن در از نظر چارچوب فکری محقق پرداخته شده است. بخش چار چوب نظری به مبنای نظری عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در قالب نظریه­ های دولت(گزینش اجتماعی) پرداخته و با بسط تئوریک دولت رانتیر و اقتصادسیاسی نفت پایه کشور عوامل اصلی ضعف کشاورزی را ریشه یابی کرده است که بر مبنای آنها فرضیات تحقیق شکل کلی گرفته و مدل تحلیلی بر اساس آنها ترسیم گردیده است.

فصل سوم به معرفی منطقه پرداخته است. محتوای اصلی این فصل به مواردی که در فرایند تحقیق به آن لازم است و در نتایج تحقیق نقش تعیین کننده دارد اختصاص یافته است. در این فصل به ویژگیذهای موقعیتی، طبیعی، جمعیتی، اقتصادی و خدماتی منطقه مورد مطالعه اشاره گردیده است.

فصل چهارم در دو بخش تدوین شده است. بخش اول به توصیف و تحلیل داده های تحقیق پرداخته و بخش دوم به آزمون فرضیات تحقیق اشاره دارد.

و در نهایت فصل پنجم که عصاره و بخش اصلی تحقیق است به نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق پرداخته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5- 2-2- قلعه شوش…………………………….. 88

5- 2-3- زیگورات چغازنبیل……………………… 88

5- 2-4- کاخ آپادانا………………………….. 90

5- 2-5- آکروپل………………………………. 90

5- 2-6- شهر صنعت گران (شهرپیشه وران )…………. 91

5- 2-7- شهرشاهی……………………………… 91

عنوان

صفحه

 

5- 2-8- کاخ شائور( کاخ اردشیر)………………… 92

5- 2-9- محوطه باستانی هفت تپه…………………. 92

5- 2-10- موزه‌ها……………………………… 93

5- 3 – جاذبه‌های مذهبی………………………… 94

5- 3-1- آرامگاه دانیال نبی (ع)………………… 94

5- 3-2- آیین تعزیه خوانی……………………… 96

5- 3-3- بقعه عبدالله بن علی ( دعبل خزاعی)………… 96

5- 4- جاذبه‌های دفاع مقدس……………………… 97

5- 4-1- یادمان شهدای فتح المبین ……………… 97

5- 4-2-منطقه فکه…………………………….. 97

5- 5- گردشگری روستایی، کشاورزی………………… 97

5- 6- گردشگری عشایری…………………………. 97

5- 7- امکانات اقامتی…………………………. 100

 

فصل ششم :‌ بررسی و تحلیل داده‌ها

مقدمه……………………………………….. 103

6-1- بررسی توصیفی متغیرهای تحقیق………………. 104

6-1-1- جنس پاسخگویان…………………………. 104

6-1-2- سن پاسخ گویان…………………………. 105

6-1-3- میزان تحصیلات پاسخگویان…………………. 106

6-1-4- سطح درآمد پاسخگویان……………………. 107

6-1-5- محل اقامت گردشگران…………………….. 108

6-1-6- مدت اقامت در منطقه…………………….. 109

6-1-7- هزینه سفر…………………………….. 110

6-1-8- هدف از بازدید منطقه……………………. 111

عنوان

صفحه

 

6-1-9- مهم­ترین منابع اطلاع رسانی از جاذبه‌ها ……. 112

6-1-10- مهم­ترین مانع توسعه گردشگری در منطقه……. 113

6-1-11- امکانات خدماتی ورفاهی ………………… 114

6-1- 12- امکانات بهداشتی وزیربنایی …………… 115

6-1- 13- نقش تبلیغات درتوسعه گردشگری…………… 116

6-1- 14- نقش معرفی جاذبه ها درتوسعه گردشگری……. 117

6- 1-15- رضایت کلی گردشگران از سفر به شهرستان شوش. 118

 

6- 2- بررسی رابطه توسعه گردشگری دربهبود وتوسعه شرایط اقتصادی و اجتماعی شهرستان شوش………………………….. 119

6- 3-بررسی رابطه برنامه ریزی مناسب درزمینه گردشگری دربهبود شرایط اقتصادی واجتماعی …………………………… 120

6- 4- روش تجزیه وتحلیل SWOT………………… 121

6- 4-1-بررسی اثرات بهسازی و نوسازی با بهره گرفتن از ماتریس SWOT     122

6- 4-2- عوامل داخلی موثر برگردشگری در شهرستان شوش. 123

6-4-3 -عوامل خارجی موثر بر گردشگری درشهرستان شوش.. 123

6-4-4-تحلیل نقاط قوت ،ضعف، فرصت وتهدید ها……… 126

فصل هفتم : نتیجه‌گیری، بررسی فرضیه‌ها و پیشنهادات

7-1- نتیجه‌گیری ……………………………… 132

7-2- بررسی فرضیه­ های تحقیق…………………….. 133

7-2-1- فرضیه اول…………………………….. 134

7-2-2- فرضیه دوم…………………………….. 134

7-3- ارائه پیشنهادات…………………………. 135

پیوست……………………………………….. 137

منابع ومأخذ………………………………….. 141

 

 

 

فهرست شكل ‌ها

عنوان

صفحه

 

شکل2 -1 تعداد گردشگران ورودی به بازارهای گردشگری در سال 2009    49

شكل 4-1 موقعیت شهرستان شوش در استان و كشور…….. 65

شكل 4-2 نقشه ناهمواری های شهرستان شوش…………. 66

شكل 4-3 نقشه آب و هوای شهرستان شوش……………. 67

شكل 4-4 نقشه وضعیت بارندگی شهرستان شوش………… 68

شكل 4-5 نقشه وضعیت دما شهرستان شوش…………….. 69

شكل 6-1 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان براساس جنس. 104

شکل 6-2: توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان براساس سن. 105

شکل 6-3: توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات     106

شکل 6-4: توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان درآمد 107

شکل 6-5: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس محل اقامت   108

شکل 6-6: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مدت اقامت    109

شکل 6-7: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هزینه سفر    110

شکل 6-8: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هدف بازدی   111

شکل 6-9:توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین منابع اطلاع رسانی از جاذبه‌ها…………………………….. 112

شکل 6-10: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین مانع توسعه گردشگری در منطقه…………………………….. 113

شکل 6-11: وضعیت امکانات و خدمات رفاهی از نظر گردشگران   114

شکل 6-12: وضعیت امکانات بهداشتی و زیر بنایی از نظر گردشگران 115

شکل 6-13: نقش تبلیغات در جذب گردشگر……………. 116

شکل 6-14: نقش معرفی جاذبه‌ها در توسعه گردشگری…… 117

این مطلب را هم بخوانید :

شکل 6-15: رضایت کلی گردشگران از مکان‌های گردشگری شهرستان شوش 118

شکل شماره 6-16:امتیاز بندی فرصت‌ها،قوت‌ها،ضعف‌ها،تهدیدها 131

فهرست جدول ‌ها

عنوان

صفحه

جدول 2-1 اصطلاحات گردشگری در متون علمی‌و سازمان جهانی گردشگری 18

جدول 2-2 ضریب فزاینده اشتغال(به مقدار تقریبی میلیون نفر)   39

جدول 2-3 پیش بینی ودرصد نرخ گردشگری بین سال‌های 1995 – 2020 به میلیون نفر را نشان می‌دهد……………………………. 46

جدول 2-4 ده کشوری که بیشترین تعداد گردشگر را جذب نموده اند(تعداد گردشگربین المللی وارده برحسب میلیون نفر)………. 47

جدول 2-5 درآمد حاصل از صنعت گردشگری در مناطق مختلف جهان (برحسب میلیارد دلار آمریکا)………………………………. 49

جدول 3 -1   سیستم گردشگری…………………….. 54

جدول 4-1 جمعیت شهری شهرستان شوش 1385………… 74

جدول 4-2 جمعیت روستایی شهرستان شوش 1385………. 75

جدول 4-3 جمعیت شهرشوش را بر حسب جنس در طی سال‌های 1355 تا 1385 را نشان می‌دهد…………………………………… 76

جدول 4-4 جمعیت و خانوار شهرستان شوش بر حسب تقسیمات کشوری 1375  77

جدول 4-5 جمعیت فعال و غیرفعال در سال 1385…….. 78

جدول 5-1 آمار بازدید کنندگان از برخی محوطه‌های تاریخی و موزه‌های شهرستان شوش………………………………….. 94

جدول 5-2 آمار بازدید کنندگان خارجی از آستان دانیال نبی(ع) رادرفروردین 88 نشان می‌دهد…………………….. 95

جدول 5-3 درصد وچگونگی استفاده ازقابلیت‌های گردشگری استان توسط گروه‌های مختلف گردشگری

را نشان می‌دهد……………………………….. 100

جدول 5-4 شاخص‌های جمعیت مقیم ورودی جهانگردان به هتل 101

جدول 5-5   مشخصات رستوران‌های شهرستان شوش………. 102

جدول 6-1 توزیع فراوانی ودرصد پاسخگویان براساس جنس. 104

جدول 6-2 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس سن 105

جدول 6-3 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات     106

جدول شماره 6-4 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان درآمد 107

جدول شماره 6-5 توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس محل اقامت    108

عنوان

صفحه

 

جدول شماره 6-6 توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مدت اقامت    109

جدول شماره 6-7: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هزینه سفر 110

جدول شماره 6-8: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هدف بازدید  111

جدول شماره 6-9 توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین منابع اطلاع رسانی از جاذبه‌ها………………………… 112

جدول شماره 6-10توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین مانع توسعه گردشگری در ……………………………. 113

جدول شماره6-11: وضعیت امکانات و خدمات رفاهی از نظر گردشگران 114

جدولشماره 6-12: وضعیت امکانات بهداشتی و زیر بنایی از نظر گردشگران……………………………………………. 115

جدول شماره 6-13: نقش تبلیغات در جذب جذب گردشگر…. 116

جدول شماره6-14: نقش معرفی جاذبه‌ها در توسعه گردشگری 117

جدول شماره6-15 : رضایت کلی گردشگران از مکان‌های گردشگری شهرستان شوش……………………………………………. 118

جدول شماره 6-16: فراوانی و درصد پاسخگویان …….. 119

جدول شماره 6- 17 آزمون کای اسکوئر ……………. 120

جدول شماره 6-18-ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون 121

جدول6-19-تحلیل واریانس رگرسیون(ANOVA)…………. 121

جدول(6-20):نظام تجزیه و تحلیل SWOT…………… 124

جدول( 6-21):نظام تجزیه و تحلیل SWOT…………… 125

جدول شماره(6-22)ماتریسSWOT ( عوامل اصلی تأثیر گذار بر گردشگری شوش)بر اساس نظر کارشناسان…………………………… 126

جدول شماره (6-23) رتبه بندی عوامل تأثیر گذار از نظر کارشناسان    128

جدول شماره (6-24) ماتریس SWOT امتیازبندی عوامل اصلی تأثیرگذار بر گردشگری شوش بر اساس

نظر کارشناسان……………………………….. 130

 

ی

 

 

 

 

 

 

فصل اول

كلیات تحقیق

 

 

 

 

 

1-1- تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن

اصولاً گردشگری درتاریخ زندگی انسان ریشه داردومسافرت از نقطه ای به نقطه دیگراز گذشته‌های دور وجودداشته است هرچنددردوره‌های گذشته افرادکمتری ازاوقات فراغت خوداستفاده می‌کردنندامابه هرحال گردش وسفرانجام می‌گردید.

انسانهادردوران‌های مختلف زندگی خودبرای دیدن جذابیت‌های طبیعی،کشف فرصت‌های اقتصادی، بهره مندی ازامکانات زیستی مناسب تر،آگاهی از تنوع قومی‌و فرهنگی بار سفر بسته اندو مشکلات را نیز تحمل کرده ا ند بنا براین توریسم قدمتی به بلندای تاریخ دارد.(زاهدی،3:1385)

به عبارتی سفردرسرشت انسان است آدمی‌چنان آفریده شده وچنان هستی گرفته است که بایدبه سفربرود.سفریک نیازحیاتی است.آدمی‌درآغازبرحسب سرشت خودپابه سفرنهادوازپیامدهای احتمالی آن هیچ آگاهی نداشت ولی درضمن سفردستاوردهایی برای اوفراهم آمدکه سفررافضایی تازه بخشید (دیبایی،3:1371)

اماباوجوداینکه سفروگردشگری پدیده ای کهن است اماانقلاب صنعتی واکتشافات جدیدوافزایش رفاه عمومی‌واوقات فراغت انسان‌هاباعث تغییرات اساسی درنقش،ابعادواهمیت آن شده است.(سینایی،15:1382)

امروزه صنعت گردشگری یکی ازمنابع مهم درآمدوهمچنین ازعوامل موثردر ارتباطات فرهنگی بین کشورها می‌باشدوبه عنوان وسیع ترین صنعت خدماتی جهان اهمیت زیادی داردبه همین دلیل کشورها

درتلاشند تا با سرمایه گذاری مناسب سهم بیشتری از منافع این صنعت داشته باشند.

گردشگری می‌توانددر صورت هدایت مناسب وبرنامه ریزی درست درآمدزاترین وارزآورترین صنعت باشدوسهم بسزایی درایجاد فرصت‌های شغلی،توزیع ثروت در سطح جهان،کاهش فقروبهبودسطح زندگی مردم وتعاملات مثبت فرهنگی داشته باشد.

امروزه گردشگری با توجه به دامنه تقاضا و نیازهای فضایی روبه رشد از اهمیت وجاذبه خاصی برخوردار می‌باشد.( Flescher.2000)

شرط اساسی در گردشگری برنامه ریزی مناسب ومشارکت بخش‌های مختلف جامعه است هماهنگی این بخش‌ها دراجرای برنامه‌ها نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تجربه بسیاری از نواحی توریستی در جهان این امر را به اثبات رسانده است که در بلند مدت روش برنامه ریزی شده برای توسعه توریسم می‌تواند بدون ایجاد مشکلات عمده منافعی را در بر داشته باشدوبه حفظ رضایت بازار منجر شود‌.(رنجبریان،زاهدی،1379: 13)

همچنین باید درنظر داشت که برنامه ریزی گردشگری مانند سایر برنامه‌های توسعه باید به گونه ای باشد که تحقق تو سعه پایدار را میسر سازدتوسعه پایدار بر این امر دلالت داردکه ضمن تحقق منافع برای جامعه امروز،منابع مختلف گردشگری را برای استفاده آیندگان حفظ نماید.

شهرستان شوش با بر خورداری از جاذبه‌های فرهنگی،تاریخی،طبیعی ودیگر جاذبه‌های گردشگری می‌تواند نقش موثرتری در سطح استان و کشور در این زمینه ایفا نمایید وجود آثار تاریخی متعدد از جمله مجموعه تپه‌های باستانی شوش،آکروپل،شهر شاهی،کاخ آپادانا،ومعبد یا زیگورات چغا زنبیل،بقعه دانیال نبی‌(ع) آرامگاه دعبل خزاعی،یادمان‌های دفاع مقدس وموزه‌های شوش وهفت تپه که آثار تاریخی متعدد را در خودجای داده اند می‌توانند در جذب گردشگران داخلی و خارجی متوانند نقش مهمی‌داشته باشند بنا براین با توجه به توان بالای شهرستان شوش در زمینه گردشگری ضرورت تدوین و طراحی یک برنامه ریزی مناسب احساس می‌شود‌.این تحقیق تلاش دارد ضمن معرفی جاذبه‌های گردشگری این شهرستان موانع توسعه گردشگری در این شهرستان را برسی نماید ودر پایان راهکارهای مناسب برای توسعه گردشگری با تاکید بر توسعه پایدار ارائه دهد.

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

امروزه گردشگری بزرگترین ومتنوع ترین صنعت دنیا به حساب می‌آیدوبا 200 میلیون نفرشاغل گردش مالی سالانه آن حدود4/5 تریلیون دلار می‌رسد.به بیان دیگر،این فعالیت 8 درصدکل اشتغال جهانی را به خود اختصاص می‌دهد دربیش از 150 کشور، گردشگری یکی از پنج منبع مهم کسب ارز خارجی است و در 60 کشور،رتبه اول را به خود اختصاص می‌دهد.تعدادکل گردشگران ورودی جهان از 25 میلیون نفردر سال 1950، به 760 میلیون نفر درسال 2004 افزایش یافته است‌.

پیش بینی می‌شودکه این تعداد درسال 2020 به 56/1میلیارد نفربرسد. نرخ رشدسالیانه گردشگری دردهه 1990 سالیانه 7 درصد ودرسال 2004 بیش از 10 درصد بوده است. در83 درصد کشورهای درحال توسعه یکی از منابع اصلی درآمد ودریک سوم کشورهای فقیر،عمده ترین منبع درآمد بوده است.(رضوانی:1387)

بسیاری از نویسندگان،گردشگری را یک فرصت منحصر به فرد افتصادی می‌دانند. در سالهای‌ اخیر، گردشگری منبع درآمد سرشار در تجارب جهانی و عنصر مهمی‌در بهبود و تنظیم موازنة بازرگانی و تراز پرداخت‌‌های بسیاری از كشورها شده است (كاظمی، 1386: 4).

توسعة گردشگری، به ویژه در كشورهای كمتر توسعه یافته، عامل مؤثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، كاهش بیكاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود كیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه ارزهای به دست آمده از فعالیت‌های گردشگری، در تنظیم تراز پرداخت‌های بسیاری از كشورها، به ویژه كشورهای كمتر توسعه یافته كه معمولاً وابسته به یک محصول اند، مؤثر واقع شده است (همان: 6-7).

اهمیت وعظمت گردشگری به ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمد محدود نمی‌گردد.درصورت برنامه ریزی وتوسعه برنامه ریزی شده قادراست منافع مستقیم وغیرمستقیم اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی،محیطی وسیاسی راایجاد وسهم قابل توجهی ازتوسعه ملی ومنطقه ای رابه خوداختصاص بدهد،به عبارتی به بهبود شاخص‌های عدالت عدالت اجتماعی،ارتقاء سطح زندگی،رفاه عمومی،تعادل وتوازن منطقه ای منجرگردد.(معصومی: 1388، 14)

شهرستان شوش دارای جاذبه‌های فراوان توریستی از جمله جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی و جاذبه‌های   طبیعی است. اما به دلیل عدم سرمایه گذاری‌های کافی و نبود امکانات و خدمات و زیرساخت‌های گردشگری، نتوانسته اند چندان موثر واقع شوند.

 

1-3- پیشینة تحقیق

در هر تحقیق علمی، مطالعه و بررسی تحقیقات‌ و پژوهشهایی‌كه در ابتدا با موضوع انجام شده، لازم و ضروری است، چرا كه تحلیل بدون دستیابی به نتایج پژوهشی دیگران و توسعه كامل آنها، امكان رسیدن به پاسخ مناسب و تجزیه و تحلیل بهتر میسر نیست.

پیرامون توریسم و اكوتوریسم در منطقه مورد پژو هش با توجه به وجود جاذبه‌های گردشگری ، تاریخی،‌ فرهنگی و مذهبی و طبیعی تحقیق چندانی انجام نشده است.

– حبیب الله جعفری پناه (1380) در پایان نامه خود تحت عنوان مطالعه و برنامه ریزی جاذبه‌های توریستی شهر ابركوه به شناسایی جاذبه‌های گردشگری به منظور فعال نمودن آنها در راستای جذب توریست پرداخته است. وی در این بررسی توان اقامتی شهر را برای گردشگران به مدت 24 ساعت پیش بینی نموده است.

– رضا مختاری(1382) در پایان نامه خود تحت عنوان تحلیل پتانسیلهای گردشگری بخش باغبهادران و برنامه ریزی توسعه آن پس از معرفی جاذبه‌ها و پتانسیلهای گردشگری بخش، راهكارهای توسعه این صنعت را به منظور جذب توریست بیشتر و ارتقاءكمی‌وكیفی بخش ارائه داده است.

عبدالکریم عزیزی ( 1378 ) در پایان نامه خود تحت عنوان بررسی قابلیت سنجی منطقه ای توریسم به منظور برنامه ریزی گردشگری به معرفی جاذبه‌های گردشگری شهر یاسوج پرداخته وامکانات و تنگنا‌های این

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                              صفحه

 

جدول ( 2-1) شاخص های توسعه پایدارمسکن روستایی در تجارب جهانی    31

جدول( 2-2) شاخص های توسعه پایدارمسکن در ایران…. 32

جدول (2-3 )اسامی روستاهای منتخب و تعداد افراد نمونه گیری شده     37

جدول( 2-4) شاخص های مورد استفاده در این تحقیق….. 38

جدول(3-1) موقعیت استان و شهرستان کرج و بر حسب طول و عرض جغرافیایی……………………………………………. 42

جدول(3-2) تقسیمات سیاسی استان البرز و شهرستان کرج1390   42

جدول (3-3) تحولات جمعیت در شهر کرج ……………. 58

جدول(3-4) نسبت جنسی…………………………. 58

جدول (3-5) نرخ رشد جمعیت شهرستان کرج طی سال های 1390-1385   59

جدول(3-6) وضعیت اشتغال شهر کرج در سال های 1385و1375 60

جدول(3-7) طبقه بندی جمعیت بر حسب گروه های عمده فعالیت طی سال­های1375تا 1390 ……………………………… 60

جدول(3-8) میزان با سوادی شهر کرج در سال های 1385-1365   61

جدول(4-1) جنس پاسخگویان………………………. 63

جدول (4-2) وضعیت سنی…………………………. 64

جدول(4-3) توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت تحصیلی…… 65

جدول(4-4) توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت شغلی……. 66

جدول(4-5) تعداد افراد خانواده………………… 67

جدول(4-6) سال ساخت مسکن……………………… 67

جدول(4-7) مالکیت واحد مسکونی………………….. 68

جدول (4-8) فاصله روستا تا شهر…………………. 68

جدول (4-9) زیر بنای واحد مسکونی……………… 69

جدول (4-10) تعداد طبقات واحد­های مسکونی………… 69

جدول (4-11) تعداد طبقات واحدهای مسکونی………. 70

جدول(4-12) زیر بنای واحد مسکونی……………… 70

جدول (4-13) توصیف متغیر­های کالبدی…………….. 71

 

 

عنوان                                                                                                                                صفحه

 

جدول(4-14) توصیف متغیر­های اجتماعی……………. 73

جدول (4-15) توصیف متغیر­های اقتصادی…………… 74

جدول (4-16) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی در دهستان­های مورد مطالعه………………………………………. 76

جدول (4-17) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری اجتماعی در دهستان­های مورد مطالعه………………………………………. 78

 

جدول (4-18) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری اقتصادی در دهستان­های مورد مطالعه………………………………………. 80

جدول (4-19) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی با بهره گرفتن از تحلیل واریانس یک طرفه…81

جدول (4-20) طبقه بندی روستاها در گروه های همگن براساس شاخص های پایداری کالبدی………………………………. 83

جدول (4-21) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی با بهره گرفتن از تحلیل واریانس یک طرفه…85

جدول (4-22) طبقه بندی روستاها در گروه های همگن براساس شاخص های پایداری اجتماعی……………………………… 86

جدول (4-23) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی با بهره گرفتن از تحلیل واریانس یک طرفه…88

جدول (4-24) طبقه بندی روستاها در گروه های همگن براساس شاخص های پایداری اقتصادی……………………………… 89

جدول(4-25) عوامل تاثیرگذار بر ساخت و سازهای غیراصولی مسکن   91

جدول (5-1) مقادیر بدست آمده از آزمون T test برای گویه­­ های کالبدی،اجتماعی، اقتصادی………………………. 94

جدول (5-2) مقادیر بدست آمده از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه برای گویه­­ های کالبدی،اجتماعی،
اقتصادی…………………………………….. 95

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                                صفحه

شکل (2-1) :ابعاد و مولفه های اصلی توسعه پایدار… 15

شکل (2-2) فرایند انجام تحقیق………………….. 39

شکل (3-1) موقعیت جغرافیایی بخش مرکزی شهرستان کرج در استان البرز  41

شکل (3-2) نقشه توپوگرافی شهرستان رستم…………. 44

شکل(3-3) میانگین ماهیانه حداقل دمای روزانه بر حسب درجه سانتی گراد……………………………………………. 47

شکل(3-4) میانگین ماهیانه حداکثر دمای روزانه بر حسب درجه سانتی گراد……………………………………………. 47

شکل(3-5) پهنه بندی متوسط دما در مقیاس سالانه……. 48

شکل (3-6) میانگین ماهیانه بارش بر حسب میلی متر…. 49

شکل(3-7) پهنه بندی متوسط سالیانه بارش…………. 50

شکل (3-8) میانگین ماهیانه حداقل رطوبت نسبی بر حسب در صد    51

شکل(3-9) میانگین ماهیانه حداکثر رطوبت نسبی بر حسب در صد 51

شکل (3-10) میانگین تعداد روزهای یخبندان ……… 52

شکل(3-11)پهنه بندی متوسط تعداد روز­های یخبندان سالانه 53

شکل(3-12) میانگین ماهیانه سرعت باد بر حسب متر بر ثانیه 54

شکل(3-13) میانگین تعداد ساعات آفتابی منطقه(ساعت) 55

شکل(4-1) نمودار جنس پاسخگویان ………………… 63

شکل(4-2) وضعیت سنی پاسخگویان………………….. 64

شکل(4-3) وضعیت تحصیلی پاسخگویان……………….. 65

شکل(4-4) وضعیت شغلی پاسخگویان…………………. 66

 

 

 

 

این مطلب را هم بخوانید :

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

مقدمه

جغرافیا علم شناخت محیط و پدیده­های موجود در آن است . این پدیده ­ها اعم از اینکه به شکل طبیعی وجود داشته باشند یا اینکه در نتیجه رابطه انسان با محیط بوجود آمده و شکل گرفته باشند، به دلیل اشغال فضا و قرارگیری در بستر محیط به خودی خود در حیطه مطالعات جغرافیایی قرار می­گیرند . سکونتگاه های انسانی ، پدیده هایی مکانی و فضایی بوده است وبه همین علت شناخت و تبیین و درک قانونمندیهای حاکم بر شکل­ گیری ، تحول و تکامل آن در چهارچوب روابط متقابل انسان و محیط ، یک موضوع جغرافیایی بوده و در محور مطالعات جغرافیایی قرار می­گیرد . همچنین سکونتگاه ها تبلور و انعکاس فضایی ایفای نقش انسان میباشند که برحسب شرایط محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، سیاسی و تاریخی شکل گرفته و متحول شده اند . با توجه به اهمیت روستاها و نقش تعیین کننده ­ای که در توسعه اقتصادی ، اجتماعی و امنیت ملی ایفا می نمایند تامین مسکن مناسب در آنها و برطرف نمودن مشکلات موجود در این زمینه خصوصا تامین استحکام در رفع آسیب پذیری آنها از موضوعاتی است که اهمیت خاصی می یابد . بنابراین رسیدگی به کالبد روستا وبهبود بخشی فضایی زیست محیطی روستایی بخش کوچکی از مجموعه اقدامات عملی در زمینه توسعه روستایی است .

بدین ترتیب توجه به مجتمعهای زیستی روستایی که مسکن و شاخص­های پایدار آن از مهمترین عناصر توسعه پایدار روستایی به شمار می رود از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از میان انواع مولفه های پایداری روستایی مسکن از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

.

1-1.تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن

مسکن خردترین و کوچک ترین شکل تجسم کالبدی رابطه متقابل انسان و محیط وخصوصی ترین فضای زندگی انسان است (زیاری و همکاران،2:1389). مسکن روستایی یکی ازمهمترین بخش­های سکونتگاه های روستایی را تشکیل می دهد که از رابطه با کارکردهای اجتماعی ، اقتصادی ،اکولوژیکی و الگوهای زندگی روستاییان شکل می گیرد و در طول زمان با توجه به تحول نظام اقتصادی و اجتماعی متحول می­شود که آثار این تحول را در وسعت ، فضابندی و مصالح بکاررفته در مساکن روستایی می­توان مشاهده کرد ( چپرلی ،18:1387 ). مسکن نیاز اولیه بشر و مهمترین کالایی است که تامین آن سهم متنابهی از درآمد عامه مردم را به خود مشغول می دارد ( احمدی ، 23:1387 ). مسکن در مجموعه بافت روستابه عنوان یک جز از هویت کلی روستا وایفاگر نقشی چندکارکردی است.مسکن علاوه بر نقش سکونت به عنوان بخشی از فضای اشتغال وتولید مطرح بوده که این امر از نقش سکونت و شیوه زیست و کیفیت استفاده از محیط و اقتصاد حاکم در روستا و سنت هاو هنجارهای پنهان و آشکار روستایی نشات می­گیرد(روح الامینی،1370).کارکرد اصلی مسکن علاوه بر نقش آن به عنوان سرپناه ،فراهم آوردن شرایط مطلوب برای خانواده به منظور تحقق فعالیت­های خانوادگی است یکی از پیامدهای مثبت این امر ثبات و همبستگی خانواده است(هدایت نژاد،563:1375). مسکن علاوه بر تامین یکی از نیازهای زندگی یعنی سرپناه به عنوان یک پس انداز نیز مطرح است از این رو مسکن کالایی سرمایه ای است و یک ارزش اجتماعی است که باعث پایداری جامعه و کاهش آسیب های اجتماعی می شود ( Dix,1985:1-10). مسکن به عنوان نمادی ازچگونگی تعامل و ارتباط انسان با محیط طبیعی پیرامون خویش است که درطی سالیان متمادی بر حسب شرایط زمانی –مکانی در هرمنطقه شکل گرفته و به نوعی نشان دهنده نوع فعالیت ها در ابعاد اقتصادی،نگرش اجتماعی-فرهنگی روستاییان،چگونگی تحول و استفاده ازتکنولوژی ونهایتا سطح درآمدو معیشت وساکنان آن می باشد(شمس الدینی،44:1387) . عوامل اقتصادی ، سبک معماری ،زبان بومی منطقه ، گرایش­های سبک شناختی ، آب و هوا ، جغرافیا و آداب و سنن محلی در توسعه و طراحی مسکن در مکان های مختلف تاثیر گذارند( Sendich ,2006:185) . امروزه تقاضا برای مسکن مناسب درحال افزایش است به دلیل اینکه مسکن و شرایط محیطی آن ،اثربخش­ترین مولفه رضایت فرد از محله مسکونی اش می باشد(westaway,2006:187) .مسکن مناسب درواقع مسکن پایدار است که دارای ویژگی­های آسایش مناسب،فضای مناسب،عوامل بهداشتی مناسب،مکان مناسب،وقابلت دسترسی از نظر کار را دارا می باشد(روستایی وهمکاران،151:1391) .

مسکن پایدار نقش بااهمیتی در ثبات خانواده ، رشد اقتصادی و اجتماعی و بالا بردن ضریب ایمنی افراد خصوصا ارتقای فرهنگی و آرامش روحی اعضای خانواده دارد و در کل سیستم نیز تاثیر میگذارد (آسایش ،67:1375). یکی از راه های مهم آگاهی از وضعیت مسکن پایدار ، استفاده از شاخص های پایداری مسکن میباشد . این شاخص ها بیانگر وضعیت کمی و کیفی مسکن روستایی از یک طرف و بهبود بخشی برنامه ریزی مسکن از سوی دیگر برای یک افق بلندمدت است (لطفی ،1:1388).شاخص ها در واقع ابزار اندازه ­گیری وسنجش وضعیت پایداری مسکن و روند تحول آن و همچنین میزان موفقیت و تحقق سیاست های مسکن محسوب می شوند به همین دلیل علاوه بر ارزیابی وضعیت ، در تدوین اهداف کمی برنامه ها نیز مورد استفاده قرار می گیرند .( حکمت نیا ، 116:1385). تاکنون بطورهماهنگ و یکپارچه درخصوص تعیین سطح پایداری شاخص­های مسکن پایدار روستایی مطالعه­ای صورت نگرفته و همچنین در برنامه ها نسخه یکسانی برای روستاها و مساکن روستایی تجویز می شود در حالی که مناطق روستایی و مساکن از نظر شرایط جغرافیایی و آسیب پذیری با یکدیگر متفاوتند لذا نظام برنامه ریزی کشور نیازمند ساختاری جهت سنجش و ارزیابی پایدار مسکن روستایی است تا علاوه بر مشخص شدن شاخص های مناسب برای هر منطقه جغرافیایی ، میزان تحقق آنها در برنامه ها ارزیابی شود .

با توجه به تحولاتی که طی سالهای اخیر در جوامع روستایی کشور بوجود آمده است پرداختن به مقوله مسکن پایدار روستایی ، اهمیت خاصی می یابد ، برای رسیدن به نتایج کاربردی از جهات مختلف چون اقتصاد ، فرهنگ ، معماری ، سازه و ….. به پایداری مسکن روستایی باید توجه کرد . در این راستا طراحی و تدوین شاخص های پایدار مسکن روستایی همگام با تغییرات و تحولات در عرصه سکونت گاه های روستایی امری قطعی و ضروری تلقی می گردد تا فرایند طراحی الگوی توسعه پایدار با تاکید بر مسکن روستایی ، سازگاری خود را با سایر شاخص های توسعه روستایی همراه و همگام سازد .

با این حال مساله مهم آن است که شاخص های تبیین کننده پایداری مسکن روستایی در هر مکان جغرافیایی متفاوت و دارای ویژگیهای خاص خود میباشد . در این بین لازم است با بهره گیری از ابزارهای مناسب ضمن شناسایی این شاخص ها که تبیین کننده تفاوت ها و افتراقات مکانی – فضایی است اهمیت آنها شناخته در محدوده دهستان های مشخص با تفاوت های جغرافیایی مورد آزمون قرار گیرند .

تا کنون بطور هماهنگ و یکپارچه در خصوص تدوین شاخص های پایداری مسکن در نواحی روستایی کاری صورت نگرفته لذا نظام برنامه ریزی کشور نیازمند ساختاری جهت ارزیابی پایداری مسکن روستایی است تا علاوه بر مشخص شدن شاخص های مناسب برای هر منطقه جغرافیایی ، میزان تحقق آنها نیز در برنامه ها ارزیابی شود .

مساکن روستایی بخش مرکزی کرج نیز به مانند مساکن روستایی کشور از این مسایل جدا نیست و مشکلات بخش مسکن رادارد بنابراین با توجه به وضعیت مساکن روستایی بخش مرکزی کرج ،تلاش برای شناسایی هرچه دقیق ترمشکلات مسکن و رفع مسایل وموانع بر سر راه رسیدن به مسکن پایدار از جمله الزاماتی در مسیر توسعه روستایی منطقه مورد مطالعه به شمار می آید.مطالعه حاضر درصدد است تا با شناسایی عوامل موثر بر توسعه مسکن پایدارونقش مسکن پایدار بر توسعه روستایی بخش مرکزی شهرستان کرج را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد .

 

1-2.ضرورت و اهمیت تحقیق

روستاها مرکز تولیدات کشاورزی،دامی،صنایع دستی وکانون تامین مایحتاج خوراکی جمعیت کشور هستند. به اعتباری می تون آنها را کانون تولید ثروت و ارزش افزوده در کشور محسوب نمود. زیرا به رغم میزان سرمایه گذاری اندک در مقایسه با شهر ها،حدود یک سوم تولید ناخالص ملی کشور از آنها به دست می آید(طالب و دیگران،1379).تجربه نشان می دهد درمناطقی که روستاها مورد غفلت و بی­توجهی بوده ­اند مشکلات شهری-روستایی بیشتر و در مناطقی که ازعمران وآبادانی برخوردارند نابسامانی منطقه ای کمتر بوده است(سعیدی و طالب،1376).به همین دلیل نادیده گرفتن و رها نمودن روستاهاو بی توجهی نسبت به مسکن و بافت آنهاضمن نادیده گرفتن شرایط آسایش برای بخش قابل توجهی ازجمعیت کشور؛برهم زدن تعادل اجتماعی –اقتصادی کالبدی مناطق و متعاقب آن بروزنابسامانی نظام سکونتگاهی کشوررا به دنبال خواهد داشت(حبیب،1375). با توجه به اینکه مسکن یکی ازشاخص­های توسعه یافتگی ویکی ازنیازهای اساسی انسان محسوب می شود،بنابراین جایگاه مسکن و برنامه ریزی برای آن ولزوم توجه به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. مهمترین دلایل توجه به مسئله مسکن روستایی عبارتند از:تحول شرایط زندگی روستایی والزام تطابق با شرایط حال،ضرورت کاهش خسارات بلایای طبیعی،سیل،زلزله،طوفان و رانش زمین،الزامات بهسازی و مقاوم سازی مساکن وابسته،فراهم آوردن محیط مناسب زندگی وتوازن شهر وروستاوبوجودآوردن شرایط مناسب زندگی برای جوانان و افراد تحصیل کرده می باشد.مساکن روستایی در ایران با توجه به تنوع اقلیمی وجغرافیایی دارای تیپ های مختلفی هستند،این مساکن با توجه به ویژگی های جغرافیایی،وضعیت زمین،نوع معیشت،شیوه های زیستی وسبک زندگی هرناحیه ساخته شده اند.روستاییان با توجه به دسترسی به مواد اولیه مسکن که اغلب از منابع محلی تامین می شود،اقدام به احداث مسکن خود می نمایندکه درنهایت استاندارهای مربوط به مسکن،رعایت نشده است.از این رو توجه جدی به کیفیت و کمیت ساختمان هایا به عبارتی مسکن روستایی لازم و ضروری مینماید،چرا که مسکن مناسب واستانداردازشاخص های توسعه روستایی به شمارمی آید(لطفی ودیگران،1388: 107-106). مسکن روستایی در ایران ازچند عامل رنج می­برد: ضعف تکنیکی ساخت و ساز،وجود مصالح کم دوام و کم توجهی به مقاوم سازی مسکن روستایی است(بهرامی،1390).که مساکن روستایی شهرستان کرج هم از این قاعده مستثنی نیستند.لازم است در شیوه نگرش به طراحی و ساخت مسکن روستایی در عین حفظ خصوصیات بومی،روش های ساخت محلی وتطابق مسکن با نیازهای معیشتی روستاییان اصلاح شده ومسایلی مانند مقاومت در برابر زلزله،ملزومات بهداشتی ،مباحث زیست محیطی ،استفاده بهینه از انرژی و مانند آن در طرح مسکن روستایی ملحوظ گردد(زندیه وحصاری،1390).

از مهمترین موارد اهمیت و ضرورت تحقیق ، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1) مطالعات در زمینه مسکن در کشور عمدتا به مسکن شهری معطوف بوده است . کمبود مطالعات در این زمینه و وجود تفاوت بین مسکن شهری و روستایی ، تحقیقات در زمینه شناخت ویژگی های توسعه پایدار مسکن در نواحی روستایی را از اهمیت خاصی برخوردار ساخته است . علی رغم این نیاز ، ماهیت توصیفی پژوهش های انجام شده طی سالهای اخیر و یا محدود بودن آنها به مناطقی خاص مانند گونه شناسی مسکن در برخی استان ها تاکنون نتوانسته به ارائه معیارهای مشخص و معتبری که در طراحی و برنامه ریزی مسکن موثرند منجر شود .

2) مبحث مسکن به طور عام و پایداری مسکن روستایی به طور خاص از جمله مهمترین مباحث مطرح شده در برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی بعد از انقلاب به شمار می رود . عدم درک و شناخت تفاوت های موجود در این زمینه به لحاظ هم سویی و هم پوشی مسکن روستایی با سایر فعالیت های اقتصادی و جریانات اجتماعی و تاثیر عمیق آن در فرایند اشتغال و رفاه جامعه روستایی ، میتواند اثرات سویی بر پیکره نظام برنامه ریزی کشور وارد نموده و تنش های اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی مختلفی را به همراه داشته باشد .

3) تدوین یک برنامه جامع در بخش مسکن روستایی نیازمند شناسایی و تجزیه و تحلیل ابعاد و اجزای مختلف مسکن است و شاخص های مسکن به عنوان یک برنامه جامع و ابزاری ضروری برای بیان ابعاد مختلف اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی وکالبدی مسکن از جایگاه ویژه­ای در برنامه ریزی مسکن روستایی برخوردار هستند .

4) با تعریف و تدوین شاخص های مسکن روستایی شناخت عناصر ، کمیت ها و کیفیت های فضایی آن ، تفاوت های موجود در نیازهای کمی و کیفی مسکن در مناطق مختلف کشور را نشان داده و با تاکید بر ضرورت پرهیز از برنامه ها و اقدامات یکسان مشابه در مناطق روستایی بستر لازم برای تصمیم گیری های متناسب با قوت ها و ضعف های مسکن در پهنه – های مختلف جغرافیایی کشور را مهیا سازد .

 

1-3. پیشینة تحقیق

بدیهی است که توجه به پیشینه و ادبیات پژوهش انجام گرفته در راستای هر موضوع تحقیق برای هر محقق لازم و ضروری است . بر این اساس نتایج تعدادی از مهم ترین آنها را که به نحوی در راستای موضوع تحقیق یا بخشی از آن قرار می گیرد مطرح می کنیم .

 

ریموند و آندرو[1](2000): در بررسی خود تحت عنوان روند وخط سیرزندگی روستایی در روستاهای کانادا معتقدندکه روستاهای این کشور در چند سال اخیرتحت تاثیر فرایندهای جهانی سازی ،شهرنشینی وگسترش تکنولوژی های مدرن قرار گرفته اندکه این عوامل به نوبه خودباعث تغییرات اجتماعی،فرهنگی،جمعیتی و اقتصادی در روستاها شد اند.

 

وین کنت و دیگران2(2001): نقش سیاست­گذاری­های مسکن ، دسترسی به زمین ، زیرساخت های مسکن ، مقررات ساخت ، مصالح ساختمانی و صنایع مرتبط با مسکن را درکشور نیجریه بررسی کرده اند و به این نتیجه رسیدند که افزایش نقش بخش خصوصی می تواند منجر به کاهش مشکلات مسکن گردد .

 

می و همکاران3(2006): نتایج مطالعات نشان می­دهد عوامل اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و فضایی باعث تغییر شکل مساکن می شوند.ضمن اینکه خاطر نشان می شودکه سرعت شهرنشینی و جهانی شدن نیزدر تغییر شکل مساکن تاثیر گذار بوده ­اند.

 

ایسیک و تولبنتسی 4(2008): در تحقیق خود تحت عنوان ” مسکن پایدار در شرایط جزیره ای با بهره گرفتن از تثبیت زمین آهکی ” به نقش مواد ساختمانی در پایداری مسکن پرداخته اند . و معتقدند مواد ساختمانی